19 Aralık 2013 Perşembe

GAZETECİLER İÇİN BİLGİ ERİŞİM İPUÇLARI


15 Nisan 2008

İÇİNDEKİLER

En Önemli İpuçları (Davranışlar - Aksiyonlar / Kaynaklar)

BÖLÜM I: GAZETECİ BİLGİ MERKEZİ İLİŞKİLERİ

GAZETECİLERİN BEKLENTİLERİ
  Genel
  Yetkinlikler
  Hizmet
  Teknik İşlemler
  Diğer
ARŞİVCİ İÇİN PÜF NOKTALARI
  Genel
  Hizmet
  Koruma
  Teknik
ARŞİVCİ GAZETECİDEN NE BEKLER
  Zaman Zaman Sözkonusu Olan Davranışlar
  Davranışlar - (Hizmet Dışı Olması Gerekenler)
  Kurallar
  Tanıma
BÖLÜM II: BİLGİ ERİŞİM İPUÇLARI
Haberler (Basılı kaynaklar)
Haberler (İnternetteki Kaynaklar)
Haberler (Derleme kütüphaneleri)
Haberler (Kaynaklara İlişkin Sorunlar)
İnternet (Arama Makineleri)
İnternet (Özel arama makineleri)
İnternet (Arama Etkinliği)
İnternet (Google)
Davranış İpuçları
Aksiyon İpuçları

EK: UYGULAMA ÖRNEKLERİ
Bilgi Merkezleri (Milli Kütüphane)
Bilgi Merkezleri (Rehberler)
Bilgi Merkezleri (Bilgi Bankaları)
Bilgi Merkezleri (Bazı İpuçları)
Dergiler
İndeksler
Dergiler (Rehberler)
Mesleki Kuruluşlar
Tezler
Şirketler









EN ÖNEMLİ İPUÇLARI          
DAVRANIŞLAR - AKSİYONLAR
Bilgi sevgisi karşınıza çıkacak zorlukları aşmanızın bir numaralı anahtarıdır. Bu gerçeği her şart ve ihtimalde aklınızdan çıkarmayınız.
Bilgi arama sürecinde başvuracağınız kütüphane, arşiv, dokümantasyon merkezi, vs. kuruluşlarla ilişkilerde halkla ilişkiler uzmanı gibi davranılmalıdır. Buralarda mevcut sorunların  çalışan kişilerden kaynaklandığı gibi bir yargıyla yaklaşmak bilgi bulma sürecine psikolojik engeller getirebilir.
Kütüphane, dokümantasyon merkezi, arşiv gibi belge bilgi merkezlerinde ihtiyaç doğru ve detaylı olarak açıklanmalıdır. Böyle yapılmadığı taktirde muhatabınızın sizi yönlendirebilmesi zorlaşacaktır. İhtiyacın doğru ve detaylı olarak formüle edilmesi kullanıcı tarafından yapılmalıdır. Bilgi merkezleri çalışanları her gün çok sayıda ihtiyacına cevap vermeye çalışmaktadır. Kullanıcıya ayıracak zamanları sınırlı olabilir.
Zor veya kapsamlı bilgi arama çalışmaları sırasında akla gelen fikirler muhakkak not edilmelidir. Bunlar daha sonra birleştirilerek sistematik bir yapıya kavuşturulduğunda iş programınızın etkili parçaları olacaktır.

KAYNAKLAR
Haberler: Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü’nün yayınlamakta olduğu Ayın Tarihi dergisinin 1947’den günümüze kadar olan nüshaları internet üzerinde www.byegm.gov.tr adresinde yer almaktadır (http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/AyinTarihi/Ayintarihi.htm ). Gün, ay, yıl değişkenlerine göre bilgi erişimi sağlanabilmektedir.

Haberler: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Dokümantasyon Daire Başkanlığı bünyesinde mevcut Dokümantasyon Merkezi özellikle devlet kuruluşları tarafından çıkarılmış yayınları içermektedir. Bu Merkezin kayıtları http://www.devletarsivleri.gov.tr/dokumantasyon/
adresinden sorgulanabilmektedir. Ekim 2006 sonu itibarıyla; Monograflar Veri Tabanında 46.900, Tebliğler Veri Tabanında 54.300, Makaleler Veri Tabanında 347.500, Haberler Veri Tabanında 96.000 olmak üzere toplam 544.700 bibliyografik bilgi kayıtlıdır.

Makaleler: Milli Kütüphane tarafından 2001 yılında üretilen Cumhuriyet Dönemi Makaleler Bibliyografyası’nda ülkemizde 1923-1999 yılları arasında 4.418 süreli yayında yayınlanmış 566.627 makalenin künye bilgileri yer almaktadır. Gazetelerde yayınlanmış köşe yazıları kapsamda bulunmamaktadır. Kaynakça kapsamında Milli Kütüphane’de bulunan ve seçilmiş dergilerdeki makalelerin künye bilgileri yer almaktadır. Milli Kütüphane’de bulunmayan dergilerin bilgilerine yer verilmemiştir. CD’de yer alan bilgilere  Milli kütüphane’nin internet sitesinden erişmek mümkün değildir. 

Kitaplar: Toplu kataloglar: www.kutup.org

Kitaplar: www.worldcat.org

Sistem gündüzleri çalışmayabilir.

Tezler: Ülkemizde 1987’den itibaren hazırlanan tezlerin bibliyografik bilgileri konu, yazar, danışman vs. birçok değişkene göre www.yok.gov.tr/teztarama.html adresinden sorgulanabilmektedir. Sistem üzerinde 2008 itibariyle 208. adet tezin bilgisi bulunmaktadır. Bunlar YÖK Tez merkezine gönderilen tezlerin bilgileridir. Bu Merkeze gönderilmeyen tezlerin bibliyografik bilgileri sistemde yer almamaktadır.
Bazı sınırlamalar çerçevesinde tezlere tam metin olarak erişim imkanı bulunmaktadır.

Google web sayfalarının başlığında geçen bir kelimeyi arayabilmektedir. Bunun iki yöntemi bulunmaktadır. İlk yöntemde Gelişmiş Arama formundan “Sayfa başlığında ara”  tercihinin seçilmesi ve “Sonuçları Bul” kısmına da aratılacak kelimenin veya kalıbın yazılması gereklidir. Sınırlandırma getirmeden yapılan aramalarda gelen çok fazla sonuç içerisinden aranılanın bulunması önemli bir sorundur. Bunu gidermenin yollarından birisi de yukarıdaki yöntemdir. Aradığınız bir kelime  Bir web sayfasının başlığında geçiyorsa sizin aradığınız bilgileri kapsamlı olarak içermesi ihtimali daha fazladır.

Google "soy araştırması" yapmaz ya da "wildcard" tekniğini desteklemez. Google arama kutusuna tam olarak girmiş olduğunuz kelimeleri arar. "googl" veya "google*" şeklindeki aramalar "googler" ya da "googlin" sonuçlarını getirmeyecektir. Bir örnek daha vermemiz gerekirse; “turizm*” şeklindeki bir arama sonucu turizm ile başlayan turizmde, turizmin, turizmci, turizmimiz vs şeklinde kök kelimenin devamlarının gelmesi mümkün değildir.

İnternet üzerinde “Google Guide” adlı dokümana da bedelsiz olarak www.googleguide.com adresinden pdf veya html belgesi olarak erişebilirsiniz.

Ülkemizde bilgi bulma için çalışacağınız zeminde genel bir dağınıklık, önemli boşluklar var. Bu şartlara bakarak moraliniz bozulmasın, sakın yılmayın. Bu süreçte sürprizlerle de karşılaşabilirsiniz.  Bu zemin üzerinde ilerlemeyi kabullenmek işinizi kolaylaştıracaktır.
Bilgi Merkezlerinde karşılaşma ihtimaliniz olan sorunlara hazırlıklı olun, önceden tedbir almaya çalışın. Örneğin kütüphanelerimizde gazete, süreli yayın taleplerinde bulunanların sıklıkla karşılaştıkları genel bir cevap vardır: “Ciltte”.
 
BÖLÜM I

GAZETECİ BİLGİ MERKEZİ İLİŞKİLERİ
GAZETECİLERİN BEKLENTİLERİ
GENEL
En kolay şekilde aradığı bilgiyi içeren dokümana ulaşmak ister.
Arşivin vizyonu olmalı. Klasik arşiv anlayışında olmamalı. Gazetecilik mesleğinin gereklerine göre hareket edilmeli.
Sistematik çalışmayı beklerler. Sistematik çalışmak birinci derecede önemli. Ne demek sistematik çalışmak? Evvelden kuralları konmuş olduğu için belli bir sisteme bağlı olarak çalışan, disiplinli olan… Düzeni temsil eden bu yapı yanında, günlük işleyişte bir sorunla karşılaşıldığında, bir ihtiyaç ortaya çıktığında bunu çözerken, buna cevap verirken ortaya konulan yaklaşımların tıkır tıkır işleyen bir anlayışı yansıtması, ana yapının istikrarlı çalışması.
Meraklı olmasını, “şu da var, bu da var” demesini beklerler. kendisine başvurduğunda mevcut kaynakları haber vermek konusunda yardımcı olmasını beklerler.

YETKİNLİKLER
Çok titiz ve dikkatli, özenli  olmamızı beklerler. Disiplinli, ciddi…
Bunlar olmazsa ne olur? İlla ki bir gün sorun olarak patlar. Aranan fotoğraflar ve haberler bulunamaz vs.

Hafızası kuvvetli olmalı. Hiç olmazsa güncel olaylar, haberlerin bir parçası zihninde olmalı.

Halkla İlişkiler uzmanı gibi hareket etmeli. İletişim: Mesaj alma ve iletme.
Hizmet bilinci gelişmiş olmalı. Takipçi olmalı. “Arşivde aradığınız var ya da yok“ cevabının ötesinde olması gereken yaklaşım gazetecinin talebinin içselleştirilmesidir.

Arşivci çağın gereklerine ayak uydurmalı meslekteki gelişmeleri incelemeli. Kendini geliştirmeli, bilgisayara, veri tabanlarına (bilgi bankalarına) hakim olmalı, internette bilgi arama yöntemlerine derinlemesine vakıf olmalı, bu konuda gazetecilere danışmanlık yapabilmelidir.
Kapıdan içeri girdiğinde ilgi ve yardım bekler, güleryüz bekler. Bir arşivci halkla ilişkilerci gibi olmalıdır.
Klasik arşivci davranışına ilaveten gazetede çalışıyor olması dolayısıyla ilave  beklentiler vardır: Bilgi sevgisi olmalı. Bunu beklerler.
Üşenmemesini beklerler.

Günlük gazeteleri takip etmeli. Gündeme hakim olmalıdır.

HİZMET       
Temel kaynakların arşivde mevcut olmasını beklerler. Redhouse, Türkçe Sözlük, ansiklopediler vs.

Zengin fotoğraf imkanları beklerler. Yayınlanmış fotoğraflar yanında yayınlanmamış fotoğrafların da seçilerek kaydedilmesini beklerler. (Yazı işleri)

Hizmet kalitesi için arşivci bir araştırmacı gibi düşünmelidir. Bu devamlı soru soran bir akla işarettir.

Aranılan ilk aşamada bulunamadığında pes etmemeli, bıkmadan usanmadan iz sürmelidir. Arşivciden esasen beklenen budur.

Memur gibi olmamalı, dinamik olmalı. Arşivde en olmayacak şey memur gibi olmaktır. “Git bak şurada…” dememesini beklerler.

Doğrudan doğruya sorulan bir soru için bulduğu bilgiyi değişik kaynaklardan kontrol etmeli. Verilen belgeler kontrol edilmelidir, cevaplanan talepler kontrol edilmelidir. Kuşkucu olunmalıdır…  Yazı işleri ile çalışmak çok dikkat ister. Yapılacak hata gazeteye aynen yansıyabilir. Bulunan bilgi ilgili talep edene verilmeden önce çok dikkatli olarak kontrol edilmiş olmalıdır.

Çok hızlı cevap beklerler. İsteklerine hızlı cevap verilmesini isterler. Bu çerçevede arşivci arşivindeki kaynakları çok iyi tanımalıdır. Neyin nerede bulunduğunu en ince detayına kadar bilemese de, genel bir çerçeveye sahip olmalıdır.

Arşiv yazılımının kullanıcı dostu olmasını beklerler.

Arşivde bulunan, yeni ortaya çıkan önemli bir olaya ilişkin elindeki geçmiş malzemeyi ilgili servisle onlar istemeden paylaşabilmeli. TV, internet vs. çeşitli kaynaklardan öğrendiği yeni bir olayın bilgi dosyasını ilgili servis istemeden önüne koyabilmeli.

Beklenmeyen olaylarda çok hızlı şekilde servis yapılabilmeli.

Danışmanlık beklerler.

Arşiv uyarmalı. Yazı işlerinin beklentisi. "ilk kez oldu.." gibi yaklaşımlara karşı çok dikkatli hizmet vermeli. İddia edilenin ilk kez olmamış olabileceğini, bunu rezervleri ile birlikte anlatmalı. Örnek olay: Manşete çıkan Çankaya'daki nişan töreni.

Talep edenlere çok genel bir dosya getirilmemeli. Bu dosya olabildiğinde daraltılmış olmalı.

Taleplerinin hem karşılanmasını ayrıca da bunun hızlı olmasını beklerler. Taleplerinin kulak arkası edilmemesini beklerler.

İnternetten bulduğu bilgilere güvenmemeli. Eğer sunacaksa bunu da söylemeli, özellikle belirtmeli.

Cilde gönderilen gazetelerin fazla beklenmeden hizmete verilmesini isterler. Arşive geldiğinde eli boş geri dönmemeli.

Bir talebe mail ile cevap verdiğinde, mailin ulaşmayacağı ihtimalini de göz önüne alarak telefon ederek haber vermelidir

Tüm eski arşivin dijitalize olmasını beklerler.

TEKNİK İŞLEMLER
Arşiv düzenli olmalı.
Gündemi takip etmeli. Günlük gazeteleri takip etmeli.
Malzemelerin seçiminde özen önemlidir. Arşive kaliteli kaynaklar kaydedilmelidir. Yoksa arşiv çöplüğe dönebilir.
Dijital arşivde kayıtlar (bilgiler)  doğru olmalı. Bilgi ulaşım kolaylığı olmalı.
Fotoğraf kayıtlarında yanlışlık olmamalı. Kritik bir teknik iş. Birinci derecede önemli.

Çok sıkı bir ödünç takip zimmet sistemi işleyişini beklerler.
Telif sorunu olan fotoğrafları arşivlememizi beklerler.
Gelen malzemelerin bekletilmeden günü gününe kaydedilmesi elzemdir.

DİĞER          
Yazı işleri ile verimli işbirliği çok önemlidir. Bu bakımdan günde en azından 1 kez yazıişleri toplantısına katılınmalıdır.
Rutin işleyiş yanında projeler de yapılmalıdır.

ARŞİVCİ İÇİN PÜF NOKTALARI
GENEL
Bilgi sevgisi bütün iç teknik sorunlarımızın en önemli çözüm anahtarıdır.
Yaşadığımız bilgi çağında arşivcinin en büyük yardımcısı bilgisayardır. Bilgisayarın püflerini ve imkanlarını olabildiğince öğrenmek ve uygulamakta fayda bulunmaktadır. Bunun yanında entelektüel birikimin önemini de özellikle unutmamak gereklidir.

Her bir arşiv çalışanı bir araştırmacı gibi hareket etmelidir.
Gelen taleplerdeki kaynak veriler (gazete adı, tarih vs.) bazen yanlış olabilmektedir. Bu taktirde verilen kaynağa bağlı kalınılmamalıdır. Talep eden bazen yanlış hatırlayabilmektedir. “Ağca top oynarken” şeklinde gelen talep “Öcalan olmasın…” diye sorulmuş ve doğru hedefe varılmıştır.
Aktüel olaylara ilgi ve olabildiğince takibi hafızayı canlı tutacaktır.
Her gün gazetelerin derinlemesine okunamasa da hızla tetkiki elzemdir.
Arşivci kendisini sadece sınıflandırıcı girişçi olarak şekillendirmemeli bütün yönleriyle arşivi kavrayan bir iş modeli ile hareket etmelidir. Bu şekilde arşivini derinlemesine tanıyabilecek ve mesleki gelişimini hızlandırabilecektir.

HİZMET
Taleplere hızla cevap verilmelidir. Geciken cevabın bir önemi kalmayabilir.
İnternetten bulunan kaynaklara dikkatle yaklaşılmalıdır. İnternetten bulunan bilgi yazılı kaynaklardaki bilgiler ile kontrol edilmelidir.
Kullanıcılar taleplerinde (telefonda veya bizzat arşive gelerek) bazen detay vermemektedirler. Bu durumu eğer sorgulamazsak, cevap vermek için zaman kaybetme ihtimali yüksektir. Kullanıcının detay vermediği taleplerde muhakkak talebini soracağımız sorularla şekillendirmeli ve açıklığa kavuşturmalıyız.

Telefonla talep alınırken muhakkak not tutulmalıdır.  Eğer not alınmazsa tekrar kullanıcıyı aramak zorunda kalabiliriz. Bu da hoş olmayacaktır. Ayrıca telefonla gelen taleplerde (sesinden tanınmıyorsa) arayanın ismi ve telefonu muhakkak sorularak yazılmalıdır.

Gelen isteklere verilecek cevaplar için muhakkak yazılı kaynaklara başvurmalıdır. Aksi taktirde hafızadaki bir yanılma gazeteye yanlış bilgi olarak yansıyabilir.

Gelen taleplerin üzerinde ciddiyetle durulmalı. Eksik verilecek hizmetin gazetenin kalitesine olumsuz etki yapabileceği unutulmamalıdır. Halkla İlişkilerci gibi kullanıcılara yaklaşmak çok önemli bir püf noktasıdır.
Telefon ile bilgi talep edildiğinde bunun cevabı zorunlu olarak telefonda verilse bile, bunun metni mail ile de gönderilip haber verilmeli veya fotokopisi (veya çıktısı) talep edene ulaştırılmalıdır.

KORUMA   
Arşive gelen her malzeme toplumsal tarih belgesi sayılır. Bu nedenle arşiv malzemesine karşı arşiv çalışanları büyük bir koruma hassasiyetiyle hareket etmelidirler. Aslında bu bir püf noktası olmaktan ziyade işimizin en dikkat edilmesi gereken yönlerinden birisidir, bir anlamda en önemlisidir.

TEKNİK
Arşiv işlerinde düzen, titizlik, dikkat her arşivcide muhakkak bulunması gereken ana özelliklerdir.

Giriş ve yerleştirme hatasından özenle kaçınılmalıdır. Yapılacak hatanın sonucunda ya aranan bilgi bulunamayacaktır ya da gazetede hatalı bilgi olarak kullanılabilecektir.

Gazetenin taşra baskısında çıkan fotoğraflar mutlaka arşiv tarafından gözden geçirilerek varsa fotoğraf hatası saptanarak Yazı İşlerine haber verilmelidir.

Gazetede çıkan fotoğrafların girişi yapılırken bazen gazetede hatalı fotoğraflar olabilmektedir. Bu bakımdan Recep Tayyip Erdoğan, Süleyman Demirel, Hülya Avşar gibi çok bilindik kişilerin fotoğrafları dışındaki fotoğraflarda muhakkak fotoğraf arşivinden sorgulama yapılarak fotoğraftaki kişinin doğrululuğu test edilmelidir.

Arşive gelen malzeme hızla düzenlenmeli, biriktirilmemelidir.

Dijital arşiv girişlerinde detayın verilmesine özellikle dikkat edilmelidir. 

Bunun sonucu kaliteli iş olacaktır. Birden fazla kişiden oluşan fotoğraflarda sağdan birinci vs. tarifler yapılmasına özellikle dikkat edilmelidir.

Dijital arşiv için yapılan veri girişlerinde anahtar kelime standardizasyonu için arşiv içi iletişimin yoğunluğu başarı için anahtardır.

Kullanım için ödünç verilen malzemeler (dosyalar) geri döndükten sonra biriktirilmeden hızla yerlerine konulmalıdır.

Gazete arşivinde kullanım sıklığı açısından kitapların fazla yeri bulunmamaktadır. Bu sebeple arşivi bir halk kütüphanesi gibi kitaplarla doldurmamak gereklidir. Aksi taktirde yer kaybı ortaya çıkacaktır.

İnternetten bulunan resimlerin boyutlarına dikkat edilmelidir. Küçük boyutlu fotoğraflar gazetede dağılmış bir şekilde çıkıp gazete kalitesine zarar verebilir.

Aynı isim ve soyadındaki kişilerin bilgilerinin karışmamasına özen gösterilmelidir. Karışıklık olursa hatalı fotoğraf ve bilgiler gazeteye yansıyabilir.

Her hafta yayınlanan “Okur Temsilcisi” sayfası dikkatle arşiv ihtiyaçları açısından incelenmelidir.

ARŞİVCİ GAZETECİDEN NE BEKLER

ZAMAN ZAMAN SÖZKONUSU OLAN DAVRANIŞLAR

Bir kelime söyleyip konuyu bulmamızı isteyenler olabilmektedir. Taleplerde detay verilmelidir. Genel talepler sorun yaratacaktır. Gazeteci arşivciye istediği şeyi net  anlatmalıdır.

Bazen yok anlamında “Sistemden aradığımızı bulamıyoruz” denilmektedir. Bu, ihtimaldir ki, sistemi kullanmasını çok iyi bilmemelerinden kaynaklanabilir.

Gazeteci arşivin imkansızlıklarını çok iyi algılamalıdır, farkında olmalıdır. 

Empati geliştirilmelidir. birikmiş sorunlar listesi fazladır. Hizmet almak isteyenler bunları detayıyla tabiatıyla bilemezler. Fakat hiç olmazsa sorun mevcudiyetinin bir gerçek olduğunu bilmek yeterli olacaktır.

Taleplerde nazik olmak çok önemlidir. Tersi çeşitli sıkıntıların kaynağı olabilmektedir.

Arşivciye arşiv teknikleri öğretmek isteyenler zaman zaman olabilmektedir. Bundan özenle kaçınılmalıdır.

Destek beklerler. Eline geçen malzemeleri çöp sepetine atmamalı, ayrıca biriktirmeden arşive göndermelidir. Biriktirip gönderildiğinde düzenlenmesi sorun olacaktır.

Küçük görülme eğilimleri olabilmektedir. Bu hiç doğru değildir.

Malzemeyi ofisboy gibi kendisine taşıtmamasını beklerler. Mesela gazete cildini… Mesela yukarıdan telefon edip kendisine getirmesini istememeliler.
Arşivlerin muhabirler ve yazarlar tarafından sıklıkla kullanıldığını söyleyemeyiz.

Gazetecilerin egoları da gelişmekte, böylece yaptıkları haberler, “kendine aşırı güven” ve “kaynakları fazla sorgulamadan hazırlanma” nedeniyle tekzipler, düzeltmeler yayımlanmaktadır. Gazeteciliğin temel kuralları kimi zaman gözardı edilmektedir (5N1K).

Dosyaya bakın, şuraya bakın vs. türü davranışlar.

Bir sorun ortaya çıktığında bunu hemen arşive fatura etmek eğilimleri olabilmektedir. Bizler bunu “günah keçisi” olarak tarif ediyoruz. Gazetelerde bir süreç söz konusudur. Arşiv bu sürecin sadece bir parçasıdır.

Arşiv programlarının çeşitli ince noktaları bulunmaktadır. Yazılım ile aradıklarını bulamadıkları taktirde en yapılması gereken arşive başvurmaktır. Bunu yapmadan arşiv suçlanmamalıdır. Arşive danışılmalıdır.
Arşive ilişkin bir sorunla karşılaşıldığında hemen arşivle temas kurulmasını beklerler.

DAVRANIŞLAR – HİZMET DIŞI           
Kendisi adına araştırma yapılmasını beklememeli. Arşiv önceden bilgileri kaydeder, talep edildiğinde de ilgili dosyayı verir. Aranan bilgileri bu dosyalardan arşiv çalışanı bulmaz. Arşivcinin en ince noktasında bilgiyi bulması her zaman beklenmemelidir.

Bir olaya ilişkin, farklı kaynaklarda yazan bilgilerin tek bir doğru bilgiye indirgenmesi arşivden beklenmemelidir. Arşivlerin bünyesinde bu derece bir fonksiyonu yerine getirecek sayıda eleman bulunmamaktadır. Burada arşivin görevi bu farklı kaynakları tespit edip vermekle sınırlı olacaktır.

Gazeteci dijital arşivi nasıl kullanacağını anlatan yazılı kaynaklara başvurabilir. Bunun için arşivciden somut yardım da talep edebilir.
Senaryoya göre fotoğraf istenmesi sıkıntı yaratmaktadır: “Evlilik eki yapıyoruz: gelinle damadın üzerine buğday atılırken fotoğrafı...”  “Madenciler işe giderken, madenciler silüet olarak görünecek, ellerinde sefertası olacak. Arkada güneş doğuyor olacak.”
Haberi hazırlayanlar  konu fotoğraflarının seçilmesini arşivciye bırakmamalıdır. Fotoğrafları bizim seçip sisteme koymamızı isteyenler olabiliyor. Bu bir sorun. "kafana göre seç"

Dijital sistemden kendilerinin bulabilecekleri bilgileri “zamanım yok” gerekçesiyle bizzat arşive buldurmak isteyenler olabilmektedir. Bu tür bir yaklaşıma arşivciler “Biz boş mu oturuyoruz?” şeklinde hassasiyet göstermektedirler. Dijital sistem aramaları bizzat kullanıcıların yapması için kurulmuştur.

KURALLAR 
Kullanım için verilen malzeme için arşivcinin göstereceği hassasiyetler anlayışla karşılanmalıdır.

Ödünç verilen malzeme eve götürülmemelidir, dışarı çıkarılmamalıdır.
İncelemesi için verilen dosya ve/veya gazete cildi içinden sayfa koparılmamasını, kesilmemesini, üstünün çizilmemesini ve üzerine notlar yazılmamasını beklerler.

Ödünç verilen malzemelerin zamanında geri verilmesi, çekmecelerde saklanmaması gerekir.

Ödünç verilen arşiv malzemelerinin birbirine karıştırılmamasını beklerler. İncelemesi için verilen bilgi (kupür) dosyalarının içindeki malzemelerin sıra düzeninin bozulmamasını beklerler.

Ödünç malzeme verilmesi sırasında yapılan zimmet kayıtlarına anlayışla yaklaşılmalıdır “Burası devlet dairesi midir ki?” şeklinde zaman zaman serzenişlerde bulunulması doğru bir davranış biçimi olmayacaktır.

Gazete dışından tanıdıkları için yoğun şekilde hizmet talep edilmemeli.

Talep ettiği malzemeyi ödünç kaydı yaptırmadan alıp gitmemelidir.

Gazete içinde bölümler kendileri iç arşivler kurabilmektedir. Bundan da merkezi arşivin haberi olmamaktadır. Genellikle de, sonraları bu yapıyı kapatıp merkezi arşive devretmek yoluna gitmektedirler.

TANIMA
Arşive önyargıyla yaklaşılmamalı, arşiv iyi tanınmalıdır.

“Yoğun şekilde boş kalabiliyorlar” şeklinde düşünenler az da olsa olabilmektedir. Tersine arşivdekiler devamlı yoğun mesai göstermektedirler.
Arşiv sorunlarının bir kısmı teknolojik sebeplerden kaynaklanmaktadır. Yavaş çalışan yazılım vs. bunlar için arşivci suçlanmamalıdır.

Arşiv bir depo gibi görülmemelidir. Çekmecesini, dolabını boşaltıp arşive gönderenler olabilmektedir. Biriktirilip gönderilen malzemelerin işlenmesi imkanı bulunamayacaktır.

Gazete arşivlerinde kitabın pek yeri yoktur. Kitap beklentisi içinde olunmamalı. Gazete arşivlerini bir derleme kütüphanesi gibi kaynak bakımından zengin zannedilebilenler olabilmektedir.

Arşivciler 212’ye dahil değildirler. Bu, onların gazeteci sayılmamasına yol açmamalıdır. Pratikte bir gazeteci gibi hareket etmektedirler. Gazeteciler onlarla irtibatlarında onları klasik bir arşivci gibi görmemeli, meslektaşları olarak hareket edebilirler. Çünkü içerik destek hizmeti vermektedirler, zaman zaman aynı stresi yaşamaktadırlar.

Dergi talepleri oluyor fakat piyasada çok sayıda olan dergilerin yer sorunları büyük olan arşivlerde biriktirilmesi mümkün değildir.

Arşivde aranılan bulunamayınca direkt arşiv suçlanmamalıdır. Mesela Maliye Bakanlığının arşivde fotoğrafı yoksa niçin arşiv suçlu olsun? Foto muhabirleri arşive bağlı değildir. Fonksiyonlar iyi bilinmelidir. Birbirine karıştırılmamalıdır.

Moral bozucu tavırlar kimi zaman sergilenebilmektedir. “Korkunç bir şey bu, rezalet…” bu nidalar aranılan malzeme yoksa duyulabilmektedir. O taktirde yaralanma ortaya çıkmakta, iletişim sorunu doğmaktadır.
“Hiç mi yok?”

BÖLÜM II

BİLGİ ERİŞİM İPUÇLARI

HABERLER

(Basılı kaynaklar)

“Basında” adı ile başlayan bazı kitaplarda konuya ilişkin haberler derlenmiştir: Örnek “Basında Türk-İş”
Şu adreste adına “Dış Basında” geçen 460 kitap var:
http://www.devletarsivleri.gov.tr/dokumantasyon/search.aspx

HABERLER 

(İnternetteki kaynaklar)

Yerli haber ajanslarının 80’li yıllara geriye dönük olarak haberlerine internet üzerinden erişim imkanı bulunmamaktadır.
1947 yılına kadar geriye giden resmi bir temel kaynak: Ayın Tarihi. 

Yayıncısı:
Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü:

http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/AyinTarihi/Ayintarihi.htm 
Google üzerinde arama formülü için örnek:  erbakan site:byegm.gov.tr
Yerli haber dergilerinden sadece birisinin ilk sayısına kadar geriye dönük kelime araması imkanı mevcuttur: Aksiyon.

Google sistemine alınmış sayfalar “son 24 saat” seçeneğiyle arattırılabilmektedir. Bu imkan “Gelişmiş Arama” seçeneğindedir.
Bazı gazetelerin internet sitelerinde gün bazında arşive adres çubuğunda yapılacak küçük değişikliklerle ulaşılabilir. Örneğin www.milliyet.com.tr/2004/01/12 12 Ocak 2004 tarihli gazetenin adresidir, bunu 11 ocak 2004 yapmak için en başa 11 rakamının getirilmesi yeterlidir: www.milliyet.com.tr/2004/01/11.

Radikal için de bu tür bir imkan bulunmaktadır.
Ulusal gazetelerin internet sitelerinde kağıt ortamındaki gazetede mevcut haberlerden bazıları sitede bulunmamaktadır. Bunun sayısı bazı gazeteler için az olabildiği gibi bazı gazeteler için de çok olabilmektedir.

Bir kaynak:
1990-1999 yıllarını kapsayan 10 yıl’lık bir dönemde yayınlanan belirli günlük gazetelerden seçilen ve Türkiye Gündemini belirleyen 35.000 haberin özetleri bilgisayar ortamına aktarılmıştır
Yürürlükteki kanunlar ve diğer mevzuat için temel kaynak:
27 Haziran 2000 tarihinden itibaren Resmi Gazete için temel kaynak:

TBMM’de yeni kabul edilen kanunların metinleri (keza hazırlık çalışmaları) http://www.tbmm.gov.tr
Manşetler için bir kaynak (1.2.2007 tarihinden başlar):

http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/arsiv/?bulten=TBMansetler

Kapanan gazetelerin internet siteleri de yok olmaktadır. Örnekler: Yeniyüzyıl, Akit.

Bunların haberleri de arama makinelerinden silinmektedir.
Bazı gazetelerin internet sitelerinde günlük gazetede yer alan haberlerden sitede bulunanlar için  “Haber İndeksi” bölümü bulunmaktadır. Bu indeksler aranan habere kısa sürede erişim için önemli bir araçtır .

Tüm dünyada internette yayınlanan gazeteler için iki temel rehber kaynak:
İnternette haber üzerine en önemli arama motorları listesi şu adreslerde:
Google haber servisi:
        http://news.google.com/
Yurtdışında haber kaynakları için birkaç rehber:
News Sources [ABD]
Foreign News [ABD dışı]
Newspaper Indexing Policies and Procedures
IFLA Newspapers Section

HABERLER
(Kaynaklara ilişkin sorunlar)

Ulusal gazetelerde yayınlanmış dizilerin toplu kaynakçası bulunmamaktadır. İlgili gazeteyi veya gazeteleri taramak gereklidir.

Kütüphanelerde bulunan gazete ciltlerinde kullanım sırasında verilen zararlar sebebiyle tümüyle koparılmış sayfalar, parça koparılmış sayfalar olabilmektedir.

Kütüphanelerde bulunan bazı gazetelerde ciltlemeden kaynaklanan sorunlar sebebiyle cilt sırtına yakın yerlerdeki bazı yazıları ayrı kağıtlara elle yazmak gerekebilir.

Özellikle ABD’de çokça örneği bulunan periyodik haber indeksleri ülkemizde yayınlanmamaktadır. Geçmişte 1995-1999 arasında Haberbank yayını dışında bir örnek bulunmamaktadır. Yabancı kimi örnekler için şu incelemeye bakılabilir:

Newspaper Indexing Policies and Procedures
(2003)          
1923-2005 döneminde ulusal gazetelerin tam listesini ve bunların kütüphanelere dağılımını içeren bir toplu katalog ülkemizde hazırlanmamıştır. Böyle bir liste, katalog Osmanlıca gazeteler için mevcuttur.

TBMM Kütüphanesi’nde 1997'den günümüze gelen bir dijital haber arşivi var fakat online kullanımı yok. 826 bin haberi içeren indeks istemi Türkiye’nin en hacimli haber bankası.Konu başlıklarına göre arama imkanı mevcut.
Ulusal gazetelerin günümüze kadar verdikleri kitap, dergi ve eklerin toplu bir indeksi bulunmamaktadır.

Ülkemizde gazetelerde yer alan haber vs. yazıların dizinleri hizmeti yerleşmemiştir. Geçmiş yıllardaki bir haberin tespiti için bütün sayfaların taranması gerekecektir. Bu sebeple çok sayıda insanımız zaman kaybetmek zorunda kalmıştır. Kalmaktadır da...

Ulusal gazetelerde çıkan köşe yazılarını sınıflandıran bir kaynakça güncel olarak mevcut değildir. Milli Kütüphane tarafından Şubat 1989-Haziran 1991 tarihleri arasında “Seçilmiş Gazete Yazıları Bibliyografyası” yayınlanmıştır. Bu çalışmanın daha sonra arkası gelmemiştir.

Ulusal gazetelerin ciltleri esasen derleme kütüphanelerinde bulunmaktadır. Bunlar; Ankara’da Milli kütüphane, İstanbul’da Beyazıt Devlet Kütüphanesi ve İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, İzmir’de Milli Kütüphane.
Taşra baskıları da derlenmektedir.

Bölge ekleri derleme kütüphanelerinde bulunmamaktadır.

HABERLER
(Derleme kütüphaneleri)

Ülkemizde yabancı gazetelerin düzenli olarak arşivlendiği bir kütüphane bulunmamaktadır.

Derleme Kanunu gereği mahalli (yerel) gazeteler derleme kütüphanelerinde biriktirilmektedir.

Ulusal gazetelerin yurtdışı baskıları derleme müdürlüğü tarafından kanun kapsamında bulunmadığı için derlenmediğinden bu baskılar derleme kütüphanelerinde bulunmamaktadır.

Ulusal gazetelerin yıldırım baskıları da derleme müdürlüğüne gönderildiyseler derleme kütüphanelerindeki ilgili gazetenin cildi kapsamında yer alacaktır.

Ulusal gazetelerin ekleri derleme kütüphanelerinde gazete cildi içinde yer almakta her ek için ayrı bir cilt yapılmamaktadır.

Ulusal gazetelerin verdiği dergiler derleme kütüphanelerinde gazete cildinin içinde değil Dergiler bölümünde bağımsız olarak yer almaktadır.

Gazetelerin derleme kütüphanelerine ulaşımı ve ciltlenmesi kısa olmayan bir zaman periyodunda yapılmaktadır. Bu çok önemli  bir sorundur.

Gazetelerin Türkiye baskısına en son giren haberler matbaa tarafından Derleme Müdürlüğüne gönderilen baskıda yoksa derleme kütüphanesinin ilgili gazete cildinde bu haber yer almayacaktır.

İNTERNET

(Arama makineleri)

Arama motorlarının etkin kullanımı bilgi hacminin genişlemesi karşısında giderek daha da önem kazanmaktadır.

İnternet üzerinde genel ve özel çok sayıda arama makinesi yer almaktadır. Bunların kapsamlı listelerini içeren adresler şu linklerden görülebilir:

Her bir arama makinesinin arama yöntemleri değişiktir. Bu sebeple üzerinde çalışma yapılan arama makinesinin help sayfalarının dikkatlice incelenmesi gereklidir. Önde gelen arama makinelerinin yardım sayfalarının adresleri aşağıda yer almaktadır:


Birçok arama makinesinın ve kütüphane kataloglarının basit ve gelişmiş arama alternatifleri bulunmaktadır. Gelişmiş arama bölümlerinin dikkatlice incelenmesi farkında olunmayan arama fırsatlarını ortaya çıkarabilir.

Arama makinelerinde aramaları mümkünse bir arkadaşınızla birlikte yapabilirseniz sinerji etkisi muhakkak ortaya çıkacaktır. Bunun yollarını bulmaya çalışın. Tek başına yapacağınız aramalardan çok daha verimli sonuçlar elde etme ihtimali ortaya çıkabilecektir.

Arama makineleri konusundaki gelişmeler, özellikle de arama tekniklerine odaklanılarak çeşitli kaynaklardan takip edilebilir. Bu konuda en kapsamlı internet sitesinin adresi:  http://searchenginewatch.com.
 Amazon vs. online kitap satan bilgi bankaları üzerinde de “Search Engines” başlığıyla yapılacak arama sonucunda en güncel kitaplar tespit edilebilir.

Arama makineleri hakkındaki haberleri;
http://www.researchbuzz.com/   üzerinden takip edebilirsiniz.
Bazı alanlarda uzmanlaşmış ya da uzmanlaşma gayretinde olan farklı arama motoru seçenekleri değerlendirilebilir. Örneğin finans alanında uzmanlaşmış bir arama motoru, finans sektörü hakkındaki bir bilgi takibinde size en az Google kadar yardımcı olabilir.

Özel arama makineleri listeleri için şu adreslere bakılabilir:

www.arabul.com üzerinde “Özel İçerikli Arama Motorları” kalıbıyla yapılacak sorgu ile Türkçe özel arama makinelerinin dökümü elde edilebilir.

Her bilgiyi doğrudan arama motorlarından kelime araması ile bulmaya çalışmak zaman kaybına yol açabilir. Bu sebeple hemen bakılması gereken ana web sitelerinin bilinmesinde de fayda olacaktır.

Şifre ile kullanılan bilgi bankalarında ve web sitelerinde yer alan bilgiler arama makineleri tarafından indekslenmemektedir.

İNTERNET

(Özel arama makineleri)

Tek bir konuda uzmanlaşmış portallara başvurulabilir. Örnekler;

Online yerli kitap bilgi bankaları

Kitap bilgi bankalarında mevcutken daha sonra tükenmiş kitaplar sistemden kaldırılmamaktadır. Bu sebeple kitap aramaları zamanla geriye dönük olarak zenginleşmektedir.

www.amazon.com üzerinde arama yapılırken birden fazla kelime varken çift tırnak "  " kullanılmazsa liste çok kabarık olarak gelecektir. Aranılan kalıpların çift tırnak ile daraltılması gereklidir.

Online yerli kitap satış sitelerinde devlet yayınları ve çeşitli kuruluşların bedelsiz yayınları bulunmamaktadır. Türkiye Bibliyografyası da yıl süreyle gecikmeli olarak yayınlandığı için bu tür yayınların takibinde sorunlar bulunmaktadır.

www.amazon.com adresinde yapılacak sorgulama sonucunda gelen listeler içinde “used' yazanlar kullanılmış ikinci el kitaplardır ve fiyatları yeni kitaplara oranla ucuzdur. Henüz yerli online ticari kitap bilgi bankalarında böyle bir uygulama bulunmamaktadır.

Bir internet adresinin kime ait olduğunun bulunması için bakılması gereken bir adres: www.domainname.com

İNTERNET

(Arama etkinliği)

Bazı web sitelerinde site içi arama imkanı bulunmamaktadır. Bu gibi siteler içinde arattırılması  istenilenler Google gelişmiş arama sayfasında yer alan “Alanlar/Siteler” unsurunda “Sadece” tercihi seçilerek ve karşısına ilgili site adı yazılarak sorgulanabilir.

İnternet üzerinde popüler olup kalitesiyle öne çıkmış kaynakların bilinmesi önemlidir. wikipedia ve www.about com bu gibi sitelere örnek gösterilebilir.
Bazı bilgiler fazla aramaya gerek olmadan veri tabanı yazılımına depolanmış bilgi bankalarından kolaylıkla bulunabilir. Bunların bilinmesi yararlı olacaktır. Örneğin ünlü sinema oyuncularının hangi filmlerde oynadığı www.imdb.com adresinden yapılacak bir sorgulamayla öğrenilebilir.

Bazı web sitelerinde jpeg formatında sayfalar bulunabilmektedir. Sitenin kendi arama motorundan bu tür sayfaların içinde kelime araması yapmak mümkün değildir. Ayrıca bu sayfalar arama makineleri tarafından da indekslenemeyecektir. Başka bir örnek de flash ile ifade edilen yazılardır.

İnternette arama sonucunda bulduğunuz bilgileri içeren web sayfaları zamanla yok olabilir. Bunun milyonlarca örneği bulunmaktadır. Bu sebeple ileride işinize yarayabilecek bu tür sayfaları “Farklı kaydet” üzerinden mht seçeneğini kullanarak sabit diskinizde arşivleyebilirsiniz. Bunu yaparken bu sayfanın orijinal internet adresini de kaydettiğinizin mht belgesinin üzerinde sağ klik yaptıktan sonra ekranınıza gelecek listeden özellikler’i seçerek karşınıza çıkacak sayfanın özet kısmına yerleştirebilirsiniz.
Web sitelerinin “Site Haritası” bölümlerinin incelenmesi yeni keşifler yapılmasında faydalı olabilir.

İnternette web sayfaları içinde aranılan bir kelime önce ctrl sonra find tuşlarına basılması ile açılacak pencereye yazılabilir.

Arama işlemine başlanılmadan önce araştırılan konuyu ifade edebilen birbirinden farklı bütün kelimeler bir yere not edilmeli ve hepsi ayrı ayrı denenmelidir. Bunlar eş anlamlı kelimeler olabileceği gibi argo kelimeler veya kısaltmalar da olabilmektedir. Örneğin "merkezi işlem birimi" kelimesi yerine "işlemci" gibi. Başka bir örnek: kurum kimliği, kurum kültürü, kurumsal kültür, şirket kültürü.

Aramalar sırasında eksik ya da fazla harf girmek, harflerin yerini karıştırmak sonuçları olumsuz yönde etkilemektedir. Bunun için yazımlara dikkat edilmesi ve kontrol yapılması ihtiyacı söz konusudur.

Artık bir çok kütüphane kataloğu internette taranabilmektedir. 

Kütüphanelere giderek yerinde katalog araması yapmadan önce internette kataloğunun bulunup bulunmadığı aranabilir. Varsa önceden uzaktan inceleme yapmış olursunuz.

İNTERNET

(Google)

Google web sayfalarının başlığında geçen bir kelimeyi arayabilmektedir. Bunun iki yöntemi bulunmaktadır. İlk yöntemde Gelişmiş Arama formundan “Sayfa başlığında ara”  tercihinin seçilmesi ve “Sonuçları Bul” kısmına da aratılacak kelimenin veya kalıbın yazılması gereklidir. Sınırlandırma getirmeden yapılan aramalarda gelen çok fazla sonuç içerisinden aranılanın bulunması önemli bir sorundur. Bunu gidermenin yollarından birisi de yukarıdaki yöntemdir. Aradığınız bir kelime  Bir web sayfasının başlığında geçiyorsa sizin aradığınız bilgileri kapsamlı olarak içermesi ihtimali daha fazladır.

Google’da ikiden fazla kelimeden meydana gelen bir kalıpta arada bilmediğiniz bir kelimeyi * ile işaretleyip arama yapıp buldurabilirsiniz. Örneğin “nasıl geçti habersiz o güzelim yıllarım” kalıbındaki bir kelimeyi bilmeseniz bile mesela  “nasıl geçti * o güzelim yıllarım” şeklinde arattırabilirsiniz.

Google arama makinesinde arama sonucu ekrana gelecek sonuçların sayısını 100’e kadar çoğaltma imkanı bulunmaktadır. Böylelikle daha az işlem yaparak hızlı bir şekilde sonuçları inceleyebilirsiniz. Bunu Google arama sayfasından “Tercihler”i çalıştırıldıktan sonra gelen sayfadan düzenleyebilirsiniz.

Google'da kuruluşların internet adreslerini bulmak için uğraşmak yerine kuruluş adını Google arama kutusuna yazın, en başa sitesi gelecektir.
Google ile arama yapıldıktan sonra aradığınız kelimenin dokümanda yerine hemen bulmak isterseniz gelen çıktıda cached (önbellek) butonunu işaretlemelisiniz. Arattığınız kelimenin üzeri boyalı olarak gözükecektir. Bu bir önemli kolaylıktır.

Google’da gelen sonuçlarda Cache’lenmiş linkine tıklamak, sitenin Google tarafından kaydedildiği zamanki içeriğini görmenizi sağlar. Herhangi bir sebepten dolayı link sizi ilgili siteye bağlayamıyorsa bile, cache'lenmiş linkini kullanarak buradaki ihtiyacınız olan bilgilere halen ulaşabilirsiniz. Arama terimleriniz cahce'lenmiş versiyonda işaretlidir.

Arama yapıldıktan sonra önbellek (….) kısmı kullanıldığında sonuçlar daha hızlı açılmaktadır. Fakat önbellekte bulunan sayfalar güncel sayfalar olmayabilir.

Google üzerinde arama yapıldıktan sonra gelen sayfalar incelenirken bir yerde karşınıza aşağıdaki mesaj çıkmaktadır.

Size en alakalı sonuçları gösterebilmek için, zaten görüntülenmekte olan 20 sonuca çok fazla benzeyen bazı girişleri atladık.


Bunun anlamı şudur: Bu mesaj gelene kadar olan sonuçlar benzerlerinden arınmış net sonuçlardır. Aynı kelime ile hemen tekrar arama yapıldığında bu mesaj gelmeyecektir. Fakat gelen sonuçlar benzer sonuçları da içerecektir.
Google üzerinde kalıplar için "    "  ile yapılan aramalar sonucu net getirecektir. Çift tırnağı kaldırmamız veya tek tırnak kullanmamız durumunda aranılan birden fazla kelimenin yanyana kalıp olarak bulunduğu sayfalar yanında; bu kelimelerin bir metin içinde yanyana olmayıp birbirinden bağımsız olarak geçtiği web sayfaları da gelen sonuçlar içinde yer alacaktır. Bu sebeple kalıp aramalarında çift tırnak kullanılmasına dikkat edilmelidir.

Google üzerinde “      “ şeklinde yapılan kalıp aramada  arada yazılan kelimeler arasında noktalama işaretleri olanlar da gelen sonuçlar içerisinde yer alır. Örneğin “metal bir” kalıbıyla yaptığımız arama sonucunda yazdığımızla ilgisi olmayan aşağıdaki sonuç da gelen listede yer alacaktır.
Google "soy araştırması" yapmaz ya da "wildcard" tekniğini desteklemez. Google arama kutusuna tam olarak girmiş olduğunuz kelimeleri arar. "googl" veya "google*" şeklindeki aramalar "googler" ya da "googlin" sonuçlarını getirmeyecektir. Bir örnek daha vermemiz gerekirse; “turizm*” şeklindeki bir arama sonucu turizm ile başlayan turizmde, turizmin, turizmci, turizmimiz vs şeklinde kök kelimenin devamlarının gelmesi mümkün değildir. Esasen bu tür bir arama yapan genel arama makinesi henüz yoktur. Literatürde Altavista’nın böyle aramaları desteklediği yazılıyor olsa da çeşitli  denemelerimizde bu özelliğin bulunduğunu göremedik. Zamanla arama makinelerinin geliştirilmesi sürecinde bu konuda bir çözümün getirileceğini tahmin edebiliriz.

Google üzerinde yapılan aramalarda küçük ya da büyük harf kullanılması sonuçlar arasında bir fark yaratmayacaktır. Bu konuda Google kaynaklarında şu bilgi bulunmaktadır: “Google aramaları büyük-küçük harfe duyarlı değildir. Bütün harfler, nasıl yazmış olursanız olun, küçük harfler olarak anlaşılacaktır. Örneğin, "google", "GOOGLE" ve "GoOgLe" şeklindeki aramaların hepsi aynı sonucu verecektir.”

Sadece Türkçe ı harfi farklı sonuçlar getirmektedir.  Aşağıdaki örnekler Google üzerinde “Türkçe sayfalarda ara” tercihi ile yapılmıştır: IĞDIR: 429.000; ığdır: 9900. ÇINARCIK: 647; çınarcık: 19.700; IHLAMUR: 63.500; ıhlamur: 21.700; ILIMAN: 29.900; ılıman: 21.700. Çözüm olarak küçük ve büyük harfli ayrı aramalar yapmak yanında küçük ve büyük harfli kelime yan yana yazılıp araya OR operatörü yerleştirilerek de arama test edilebilir.   Örnek: ILIMAN OR ılıman. OR operatörünün büyük harfle yazılması gereklidir.

Yaptığınız sorgulama sonucu ekrana gelen pdf dokümanına erişemiyorsanız, bu dokümanı html formunda açabilirsiniz. Ayrıca pdf dokümanlarının açılması zaman almaktadır. Sayfa sayısı arttığında bu süre de çoğalmaktadır. Beklemek yerine html formatında açmayı denerseniz çok kısa bir sürede dokümana erişebilirsiniz.

Google Sonuç Sayfasının Elementleri:

Google arama makinesi yapılan arama sonucu 1000’den fazla gelen sonuçları listelememektedir.

Google üzerinde sadece pdf dokümanlarını arattırabilmek mümkündür.

Google’da arama yapıldıktan sonra gelen sonuç sayfasında yer alan “benzeri sayfalar”ı tıklarsanız aradığınıza benzer sonuçları ekranınızda görebilirsiniz.
Google hakkında arama ipuçlarını içeren çeşitli kitaplar ve dokümanlar bulunmaktadır. Bunların künyelerini online kitap bilgi bankalarında (www.amazon.com vs.) Google ismi ile yapacağınız arama sonucu gelen listeleri inceleyerek elde edebilirsiniz.

İnternet üzerinde “Google Guide” adlı dokümana da bedelsiz olarak www.googleguide.com adresinden pdf veya html belgesi olarak erişebilirsiniz.

Davranış ipuçları
Bilgi sevgisi karşınıza çıkacak zorlukları aşmanızın bir numaralı anahtarıdır. Bu gerçek her şart ve ihtimalde akıldan çıkarılmamalıdır.

Bilgi bulmanın kışkırtıcısı, bilgi bulma sürecini dinamikleştiren en önemli etken soru sormaktır. Bu atasözlerimize de yansımıştır: “Sora sora Bağdat bulunur” dermiş atalarımız... Arka arkaya birçok soruları sormanız bu süreci kolaylaştıracaktır. Sorular beraberinde cevapları da daha seri bir şekilde getirebilecek, bulmak istediğiniz bilgiye yaklaşabileceksiniz.

Bilgi bulma çabası gösterirken, yerli bilgileri ararken inanamayacağınız boşluklarla karşılaşabilirsiniz. Şaşırmayın, hazırlıklı olun. Bunu bilin. Buna göre vaziyet alın.

Bilgi arama çalışmaları sırasında akla gelen fikirler muhakkak not edilmelidir. Bunlar daha sonra birleştirilerek sistematik bir yapıya kavuşturulduğunda iş programınızın etkili parçaları olacaktır.

Verimli bir danışma süreci tek taraflı düşünülmemelidir. Kendiniz kadar danışacağınız kişi için de zamanın çok önemli olduğunu unutmamalısınız. Danışırken ihtiyacınızı uzatmadan kısa ve öz anlatmalı, odak noktasını, konuyu dağıtmamalısınız. İhtiyacını net bir şekilde formüle etmelisiniz. Fazlası danışacağınız kişi üzerinde olumsuz etki yapabilir, bundan sonraki danışmalarınız için kapıları kapatabilir. Danıştığınız kişinin söylediklerini anında not etmeniz süreci daha verimli hale getirebilir. Eğer not almazsanız size yardımcı olan kişi ciddiye alınmadığını düşünebilir.

Bilgi arama sürecinde başvuracağınız kütüphane, arşiv, dokümantasyon merkezi vs. bölümlerle ilişkilerde halkla ilişkiler uzmanı gibi hareket edilmelidir. Buralarda mevcut sorunların  çalışan kişilerden kaynaklandığı gibi bir yargıyla yaklaşmak bilgi bulma sürecine psikolojik engeller getirebilir.

Kütüphane, arşiv, bilgi merkezi gibi ilgili kuruluşların çalışanları ile iyi ilişkiler kurulmalıdır. Yaklaşımların tepeden bakar pozisyonda olmamasına özellikle dikkat edilmelidir. İletişim becerisi önünüzü açıcı bir etken olacaktır.

Ülkemizde bilgi bulma için çalışacağınız zeminde genel bir dağınıklık, önemli boşluklar var. Bu şartlara bakarak moraliniz bozulmasın, sakın yılmayın. Bu süreçte sürprizlerle de karşılaşabilirsiniz. Bu zemin üzerinde ilerlemeyi kabullenmek işinizi kolaylaştıracaktır.

Türkiye’nin bilgi düzenleme genel şartlarından kaynaklanan sorunlarla bilgi bulma sürecinde karşılaştığınızda yapılabileceklerden birisi de karşılayamadığınız bilgi bulma ihtiyacınızı kafanıza takmanızdır. Sabaha karşı uyanmanıza yakın bir zamanda bir ipucu kafanızda belirebilir. Bu yöntem dikkate alınması gereken önemli bir tekniktir.

İlk çaba sonunda aranılan bilgi bulunamadıysa vazgeçilmeden sabır içerisinde çalışmalar devam ettirilmelidir.

Örnek: effective web searching terimi
Sabretmek yanında mücadele de edilmelidir. Anahtar kelime: sabır.
Meslek hayatı boyunca bir çok bilgi bulma sorunu ile karşılaşılmaktadır. Bu sebeple bilgi erişim tekniklerine ilgi canlı tutulmalıdır.

Tanıdıklar meslekleri belirtilerek en basitinden örneğin tablolama yazılımları ile bilgisayarda kayıt altına alınmalıdır. Aranılan bilginin bulunması için yapılacaklardan birisi de tanıdıklar arasında mesleklere göre yapılacak sorgulama sonucunda ilgili olanlara danışılmasıdır. Bu sürecin iyi işleyebilmesi için yapılması gerekenlerin en önemlilerinden birisi de, sizin uzmanlığınıza başvuran tanıdıklarınıza gereken ilgiyi her zaman göstermenizdir.

Kişilere ve kuruluşlara e-posta ile talep ettiğiniz bilgi için, sorduğunuz soru için cevap gelmezse kızarak pes etmeyin, vazgeçmeyin. Nazik bir şekilde 2. kez e-posta gönderebilirsiniz. Günümüzde insanlar yoğun bir trafik altında ve dinamik bir ortamda görev yapmaktadır. İsteseler de sizin e-postanız ile ilgilenecek zaman bulamayabilirler. Ayrıca bilgisayar sistemlerindeki bir aksaklık sebebiyle e-posta eline geçmemiş olabilir, yanlışlıkla e-postanızı sistemden silmiş olabilir. E-posta ile yaptığınız talebe cevap geldikten sonra teşekkür cevabı yazmak sonraki ilişkileriniz için önemli olduğu kadar nezaketin de bir gereğidir. E-postalarınıza cevap gelmezse normal posta yoluyla da mektup gönderebilirsiniz.

Gözlemci olunmalıdır. Kitaplıkları doğru kullanmayı öğrenmenin yolu, kütüphanecinin çalışma biçimini öğrenmekten geçer.

Bazı durumlarda bilgi aranılan konuda doğru bir cevap yoktur veya istatistikler mevcut değildir, hiç kayıt tutulmamış olabilir. Bu tür gerçeklerle karşılaşıldığında en iyisi bu sonucu kabullenmektir. Birkaç uzmana danışarak da bu sonucun doğruluğunu değerlendirebilirsiniz. Aksi çaba gereksiz bir şekilde zaman kaybına yol açabilecektir.

Bilgi arama çalışmalarınızda ilk kaynak bulunduğunda arama çalışmaları kesilmeyip devam ettirilmelidir. Bulunan bu kaynak esas kaynak olmayabilir.

Aranan bilgiyi bulma sürecinde bütün kaynak türlerinin önemi vardır. Sadece bir tek bilgi kaynağı (örneğin sözel kaynakları) önemli görüp diğer kaynakları gözardı etmemeli. Bilgi bulmaya çalışırken  karma yöntem kullanılmalıdır: İnternet, kitaplar, dergiler, tezler, kişiler, kuruluşlar... Başka bir kaynağa ihtiyaç duymadan, sadece internetten elde ettiğiniz bilgilerle yetinilmemelidir.

Rehber, ansiklopedi, sözlük, kaynakça, istatistik vs. yazılı başvuru kaynaklarını çok iyi bilmek ve yeni yayınlananlarını da takip yoluyla tespit etmek gerekir. Bu tür kaynaklar ihtiyaç duyanların bilgiye kestirmeden kolaylıkla ulaşmaları için hazırlanmaktadır. Eğer bunları bilmezseniz bu tür kaynaklarda mevcut bilgileri sizin şahsi çabanızla toplamanız, bulmanız gerekecektir.

 Bilgisi bulunmaya çalışılan konuyla ilgili bilgi kaynaklarını içeren güncel rehber kitaplar aranmalıdır. Tek bir konuya ilişkin (Yayınlar, kütüphaneler, bilgi merkezleri, bilgi bankaları, dergiler, mesleki kuruluşlar v.) çeşitli bilgi kaynaklarının listelendiği kitaplara gelişmiş ülkelerde sıklıkla rastlanmaktadır. Birkaç örnek vermek gerekirse: “International Directory of Marketing Information Sources”, “European Directory of Marketing Information Sources”... Genellikle bu tür kitaplarda “Information resources...”,  “Information sources...” “Resource guide..” isimleri geçmektedir. Türkçede ise bu tür kitaplar çok az sayıdadır (Bu Madde ‘de yer alan yayınlara sadece şu kitap eklenebilir: T.C. Tarihi Kaynakları.. .).  Bu sebeple bu tür yerli kitaplara rastlama ihtimaliniz az olsa da yabancı yayın olarak bunları tespit etme ihtimaliniz yüksektir. Bunları tespit edip kullanabilirsiniz. Güncel olanlarını internette online kitap satan servislerden arayarak bulabilirsiniz. Örneğin www.amazon.com üzerinde “information sources” directory kalıbıyla yapılan kitap aramasında 218 yayın listelenmektedir. Yine amazon veri tabanında 3937 kitap adında “Resource guide”, 820 kitapta “Resource directory” , 81 kitapta da “How to find information” kalıbı yer almaktadır.

Aksiyon ipuçları
Arkadaşlarınızla birlikte bilgi bulmak istediğiniz konu için bir ekip çalışması içinde olabilirsiniz. Bunu telefon ederek, bizzat internet karşısında birlikte çalışarak veya e-posta veya çeşitli mesajlaşma programları ile yazışarak da yapabilirsiniz. Muhakkak faydasını göreceksiniz. Karşılıklı olarak birbirinize danışabilirsiniz.

Dernek, birlik, oda vs. kuruluşlarda mesleki konular hakkında birçok bilgi bulunabilmektedir. Aranılan mesleki bilginin bulunma araçlarının en önemlilerinden birisi de yukarıda sayılan türden kuruluşlardır. Bu sebeple hangi konuda hangi mesleki kuruluşların bulunduğunu bilmek önem kazanmaktadır. Fakat yerli mesleki kuruluşların konulara göre listelerini içeren tam kapsamlı, toplu ve güncel bir başvuru kaynağı (kitap, internet sitesi vs.) maalesef bulunmamaktadır.

Türkiye’de birçok konu alanında bilgi boşluğu bulunmaktadır. Bu, bilgileri kayıt altına almama, belgelerin arşivlenmemesi veya mevcut arşivlerin kaybolması gibi etkenlerden kaynaklanıyor olabilir. Bu sebeple birçok alanda yerli bilgi bulamama önemli bir ihtimaldir.

Kütüphanelerde çekmecelerde bulunan kart kataloglarında yer alan bilgiler sebebiyle teknik danışma ihtiyaçları anında görevli kütüphanecilere sorularak karşılanabilir. İhtiyaç olduğunda sormamak gereksiz zaman kaybına yol açabilir...

Danışma (referans) kütüphanecilerinin bilgi bulma becerileri daha gelişmiştir. Türkiye’de danışma kütüphanecilerinin listesini içeren bir imkan bulunmamaktadır.

Kütüphane, dokümantasyon merkezi, arşiv gibi belge bilgi merkezlerinde ihtiyaç doğru ve detaylı olarak açıklanmalıdır. Böyle yapılmadığı taktirde muhatabınızın sizi yönlendirebilmesi zorlaşacaktır. İhtiyacın doğru ve detaylı olarak formüle edilmesi kullanıcı tarafından yapılmalıdır. Bilgi merkezleri çalışanları her gün çok sayıda talebe cevap vermeye çalışmaktadır. Kullanıcıya ayıracak zamanları sınırlı olabilir.

Bilgi bulmak zaman alan, hatta kimi uygulamalarda çok emek isteyen bir süreçtir. Bu iş için ihtiyaç duyulan zamanı optimum kullanmak gerekir. Hemen bulunması ihtimali olmayan bir bilgi için sistematik yaklaşım içeren iş programı hazırlanmalıdır. Bunu yapacağınız bir iş programıyla kolaylaştırabilirsiniz. Program  belirlemeli. Sırayla bunları uygulamalı.
Birçok kitaplığa gitmek zorunda kalabilirsiniz. Bu sebeple kitaplıklar iyi tanınmalı, yerleri, açılış kapanış saatleri, verdikleri hizmetler bilinmelidir.
Günümüzün internet ortamında e-posta ile kişilere danışmanın seçeneklerden birisi olduğu unutulmamalıdır.

Türkiye’de bilgi bulma çabası kimi zaman sondaj yapmaya benzer. Bazen aradığınız bilgiye hemen değil de birçok zahmetli çaba gösterdikten sonra erişebilirsiniz veya hiç bilgi yoktur!

Bilgi Merkezlerinde karşılaşma ihtimaliniz olan sorunlara hazırlıklı olun, önceden tedbir almaya çalışın. Örneğin kütüphanelerimizde gazete, süreli yayın taleplerinde bulunanların sıklıkla karşılaştıkları genel bir cevap vardır: “Ciltte”.

Aranılan bilginin nereden bulunabileceği konusunda mevcut seçenekler öncelik sıralamasına tabi tutulabilir. Bu şekilde bir yöntem uygulanmadığı taktirde zaman kaybı ihtimali artabilir.

Tek başına Google gibi arama makineleri ile her türlü bilgi ihtiyacını karşılamak genellikle mümkün değildir. Kaynak çeşitliliği bir gerçektir. İnternet, yayınlar, kişiler, kuruluşlar gibi başvurabileceğimiz birçok kaynak bulunmaktadır. İnternet bunlardan sadece birisidir.

Özellikle özel kuruluşlar bünyesinde bulunan kütüphane, dokümantasyon merkezi, bilgi merkezi, arşiv ve benzeri departmanlara gitmeden önce telefon edip randevu almaya gerek olup olmadığı sorulmalıdır.
Bazı bilgiler fazla çaba göstermeye gerek olmadan kolaylıkla bulunabilir. Bazı bilgileri bulmanın ise önemli bir zaman maliyeti söz konusudur.
Bilgi arama çalışmalarınız sırasında sıklıkla başvurmanız gereken web adreslerini internet tarayıcısının “Sık kullanılanlar” klasöründe biriktirebilirsiniz. Buraya kaydettiğiniz adresler çoğaldığında bunları alt klasörlerde gruplandırabilirsiniz.

Bilgi bulmanın bazen kestirme yöntemleri olabilmektedir. Bunlar gözlemci olunarak zamanla öğrenilebilir. Ne kadar çok arama işlemi yapılırsa o kadar kısa sürede bu beceri gelişecektir.

Bilgi ihtiyacı duyduğunuz konu ile ilgili mail gruplarına ve forumlara üye olup soru sorabilirsiniz. Örnek olarak http://groups.yahoo.com/ adresinde yahoo üzerinde mevcut mail grupları “find a group” arama kutusundan arattırılabilmektedir. Burada yazılacak bir kelime grubun kendini tarif ettiği ‘description’ metninde sistem tarafından sorgulanmaktadır. Ayrıca 16 ana kategoride gruplar sınıflandırılmıştır. Her kategori de kendi içinde sınıflandırılmıştır. Grup arama bu kategoriler takip edilerek de yapılabilir.
24.10.2003 tarihinde yürürlüğe giren Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve (Resmi Gazete, sayı: 25269) ve ilgili yönetmeliği dikkatlice incelenmeli, bu yasanın pratiğine hakim olunmalıdır. Bunun için gazetelerimizde çıkan haberler önemli bir kaynaktır. Bu yasa özümsenerek getirdiği imkanların farkında olunmalıdır. Yasa http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/mevzuat/metinx.asp?MevzuatKod=1.5.4982&sourceXmlSearch=
adresinde yer almaktadır. İlgili yönetmelik (Resmi Gazete, 27.04.2004, sayı: 25445) için adres: http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/mevzuat/metinx.asp?MevzuatKod=3.5.20047189&sourceXmlSearch=

Birçok kamu kurum ve kuruluşu bilgi edinme başvurusunu internet üzerinde düzenledikleri online başvuru formları ile kabul etmektedir. Bunun için bilgi edinmek amacıyla başvurulmak istenen kamu kuruluşunun internet üzerinde bir web sitesinin ve üzerinde online başvuru formunun mevcut olup olmadığını kontrol etmek gereklidir.

Bulduğunuz bilginin güncel durumunu kontrol edin, bilgi bulmaya çalışırken eski bilgilere yönelik bir hedefiniz yoksa güncel olanına odaklanın. Bunu yapmazsanız emeklerinizin boşa gitmesi ihtimal dahilinde olacaktır.

Mensubu olduğunuz, çalıştığınız kuruluşun kullanmakta olduğu bilgi bankalarının (veri tabanlarının) yardım dokümanlarını çok iyi inceleyin. Bu dokümanlar üzerinden en önemli püf noktalarını tespit edin. İlgilisine bizzat bu ipuçlarını sorun. Böylelikle elinizin altında bulunan, belki gereğince değerlendiremediğiniz bir bilgi bulma aracının getireceği zenginliklerle karşılaşacaksınız.

Bilgi merkezinden doküman talep edilirken çıktı formatının söylenmesi mükerrer işleri önlemek açısından yararlı olacaktır: text, pdf, gazeteden fotokopi, internet çıktısı, internet linki vs.

Sahaflar hangi konuda hangi kitabın yayınlandığı konusunda çok bilgilidirler. Onlara çekinmeden danışabilirsiniz. Bu işi zevkle yapacaklardır.

Bilgi arama faaliyetlerinde talep ettiğiniz bilgi için olumsuz cevap aldığınızda otomatik olarak “Hiç mi yok?” sorusunu yöneltmek süreci aşmak yerine tıkayabilir. Direkt olarak negatif enerji yaymak yerine daha yumuşak soruları deneyebilirsiniz. Belki de ne istediğinizi tam ifade edemediğiniz için bu cevapla karşılaşmış olabilirsiniz. Sorunuzu tekrar gözden geçirebilirsiniz.
Bilgi bulma süreci birçok iletişim becerisini gerektirmektedir.

Devamlı çalışılan veya bir kereliğe mahsus olsa da yoğun olarak çalıştığınız kütüphanenin personeline hediye verilebilir.

UYGULAMA ÖRNEKLERİ
1. Atatürk konulu tam metinler

2. Atatürk konulu Arnavutça kitaplar

3. 27 mayıs radyo konuşması  

27 Mayıs radyo türkeş

4. Perihan * Sözeri; "Atatürk Bursa'ya  * kez geldi"; "dünyanın çevresi * km"

5. Clinton'un TBMM’de yaptığı konuşmanın İngilizcesi                      http://clinton3.nara.gov/WH/New/html/19991115.html

clinton turkey national assembly 1999 speech

BİLGİ MERKEZLERİ
(Milli Kütüphane)
1946 yılında kurulan Türkiye’nin ulusal kütüphanesi Milli Kütüphane hizmetleri ve sunduğu imkanlarla çok iyi tanınmalıdır. 

http://www.mkutup.gov.tr/hakkinda.html adresinde ‘Üyelik Şartları’, ‘Kullanıcı Giriş Kartları’, ‘Yönetmelik’, ‘Yönerge’, ‘Kütüphanenin Tanıtımı’ ve ‘Yöneticilerimiz’ başlıkları altında bazı tanıtım bilgileri yer almaktadır. http://www.mkutup.gov.tr/yayinlar.html adresinde de geçmişten günümüze tümü olmasa da bazı yayınlara ilişkin bilgiler bulunmaktadır. 

adresinden hafta içi 17.30’dan sonra ve hafta sonu için kitap rezervasyonu yapılabilir, http://www.mkutup.gov.tr/harita.html
adresinde de Milli Kütüphane Ulaşım Haritası yer almaktadır.

www.mkutup.gov.tr adresinde kütüphane kataloğunda bazen yazım hataları olabilmektedir. Yazım hatası aranılan dokümanların bilgisine erişimi engelleyecektir.

www.mkutup.gov.tr adresinde bulunan kitap kataloğunda konulara göre bir sınıflandırma yapılmamıştır. Ancak yazar ve kitap adına göre arama yapılabilmektedir.

Milli Kütüphane’nin internette yer alan kataloğunda kitapların konulara göre sorgulanması imkanı mevcut değildir.

BİLGİ MERKEZLERİ

(Rehberler)

Tam kapsamlı ve güncel şu kaynaklar maalesef mevcut değildir:
“Türkiye Bilgi Merkezleri Kataloğu”
Türkiye Arşivler Kataloğu

BİLGİ MERKEZLERİ

(Bilgi Bankaları)

Türkiye’de bilgi bankacılığı gereken düzeyde gelişememiş, hukuk ve finans konuları ile sınırlı kalmıştır.

Ülkemizde paralı ve parasız bilgi bankalarının sistematik bir dökümü bulunmamaktadır.

BİLGİ MERKEZLERİ

(Bazı ipuçları)

Kütüphanelerde çekmeceler kullanıcılar tarafından yanlış yerleştirilebilmektedir.

Mesleki kuruluşlar (birlik, dernek, vakıf vs.) maalesef kendi alanlarında ihtisas kitaplıkları kurup bunların hizmetlerini geliştirmede ülkemizde çok yetersiz kalmışlardır. Mesleki bilgi erişiminin önündeki bir sorun da budur.
Bazı kütüphanelerin genellikle "Yararlanma koşulları" ismi verilen broşürleri bulunmaktadır. Gidilecek kütüphanenin bu tür bir broşürünün varlığı önceden sorgulanılabilir. Mevcutsa edinip önden bilgilenilebilir.

TBMM Kütüphanesi’nin internet üzerinde yer alan kütüphane kataloğunda kitaplar konu başlıklarına göre aranabilmektedir.

Üniversite kütüphanelerinden yararlanmakta çeşitli sorunlar mevcuttur.

DERGİLER
İnternette kataloğu yer alan kütüphanelerin sitelerinde dergiler için takip kartları mevcut değildir. Yani bir derginin hangi sayılarının kütüphanede mevcut olup olmadığını gösteren bilgiler internette yayınlanmamaktadır. Bu da okuyucu için bir zaman kaybına yol açacak bir sorundur.
Sadece Türkiye’de yayınlanmış ve yayınlanmakta olan dergilerin yer aldığı bir kütüphane bulunmamaktadır. Yerli dergiler en kapsamlı şekilde derleme kütüphanelerinde yer almaktadır.

Derleme kütüphanelerimizde yerli dergilerin eksik sayıları olabilmektedir. Bu sorunun giderilmesi için okuyucuların yaptıklarından birisi de bizzat o dergiyi çıkaran kuruluşla irtibat kurmaktır. Bu yapıldığı taktirde bile ilgili kuruluşun kendisinde derginin eksik sayısının bulunmaması söz konusu olabilmektedir.

Türkiye’deki üniversite kütüphanelerinde bulunan dergilerin tek bir kaynaktan güncel toplu kataloğu bulunmamaktadır. Kütüphane kataloglarını internete taşıyan üniversitelerin web sitelerini incelemek gerekecektir.

İNDEKSLER

www.ideefixe.com adresinde yerli dergilerden bazılarının sayılarının tanıtımı yer almaktadır. Burada derginin içindekiler sayfası da yer almaktadır. Fakat kapsamlı değil…

Yayınlanmakta olan yerli bilimsel dergilerin tümünde yer alan makalelerin kimlik bilgilerini  içeren bir indeks bilgi bankası bulunmamaktadır.

Bazı dergiler yıllık veya daha uzun sürelerde dizinlerini yayınlamaktadırlar. Bilgi arama çalışması sırasında ihtiyaç duyulacak derginin bütün sayılarını tek tek taramadan önce toplu bir dizininin bulunup bulunmadığı araştırılmalıdır.

DERGİLER

(Rehberler)

Güncel bir tam kapsamlı süreli yayınlar rehberimiz halen yok.
Yerli 1316 tam metin elektronik dergilerin bir listesi şu adresinde yer almaktadır.

www.dpp.com.tr adresinde Doğan Dağıtım tarafından dağıtılan ülkemizde yayınlanmakta olan 747 derginin kimlik bilgileri yer almaktadır. Buradan hareketle piyasada satılmakta olan dergilerin önemli bir kısmının bilgilerine erişmek mümkündür. Konulara göre liste yapılmış olması bir kolaylık olarak değerlendirilebilir. Piyasada satılmakta olan tüm dergiler için böyle bir imkan mevcut değildir.

Geçmişten günümüze ülkemizde yayınlanmış dergilerin kimlik bilgileri Türkiye Bibliyografyası’nın 050 kodunda yer almaktadır. Türkiye Bibliyografyası’nın her sayısında bu bilgiler bulunduğundan her sayıda yer alan bu bölümü incelemek gerekecektir. 1923-2005 gibi tüm dergilerin tek bir kataloğu bulunmamaktadır.

Üniversite kütüphanelerimizin bazıları tarafından kütüphanelerinde bulunan süreli yayınların katalogları kitap olarak yayınlanmıştır. Aranan bir derginin bulunabilmesi için bu kataloglar taranabilir.

Hangi derginin nerede olduğunu gösteren süreli yayın toplu katalogları çok önemlidir. Bu tür çalışmalar ülkemizde ihmal edilmiştir, mevcut olanlar çok azdır.

Derleme kütüphanelerinde (Milli Kütüphane, Beyazıt Devlet Kütüphanesi...) dergiler için alfabetik kataloglar bulunmaktadır. Aradığınız derginin adına göre bu kataloglarda inceleme yapabilirsiniz.  Konulara göre bir düzenleme bu kataloglarda bulunmamaktadır. (Milli kütüphane, sym)
Osmanlı İmparatorluğu’nda yayınlanmış dergi ve gazetelerin katalogları şu kitapta listelenmiştir:

Hasan Duman: Başlangıcından Harf Devrimine Kadar Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri Bibliyografyası ve Toplu Kataloğu, 2000.

MESLEKİ KURULUŞLAR
Türkiye’de kurulu bulunan derneklerin bilgileri İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığında bulunmaktadır. Mevcut 175 bin civarında derneğin tam listesi internet üzerinde hizmete sunulmamıştır. Yine de www.dernekler.gov.tr  adresinde “Bilgi Edinme Yasası” çerçevesinde talep gönderme imkanı mevcuttur.

Tarih Vakfı tarafından STK Rehberi web sitesinde (http://www.stkrehberi.org/ ) Türkiye’de kurulu bulunan  3178 sivil toplum kuruluşuna ilişkin bilgileri içeren ‘STK Veritabanı’ bulunmaktadır. Bilgiler 2003 itibariyledir. Bilgi bankasının “STK Sektörü” başlığında 98 konuya göre arama tercihi mevcuttur.

Türkiye’de halen faaliyette bulunan tüm derneklerin kimlik bilgilerini içeren güncel bir rehber, katalog bulunmamaktadır. Geçmişte de böyle bir kitap yayınlanmamıştır.

Şu dizinlerde arama kutularına dernekler kelimesi yazıldığında tümünü kapsamasa da, yerli derneklerin web sitelerinin listeleri edinilebiliyor.


TEZLER        

Ülkemizde 1987’den itibaren hazırlanan tezlerin bibliyografik bilgileri konu, yazar, danışman vs. birçok değişkene göre www.yok.gov.tr/teztarama.html adresinden sorgulanabilmektedir. Sistem üzerinde 2008 itibariyle 207 bin tezin bilgisi bulunmaktadır. Bunlar YÖK Tez merkezine gönderilen tezlerin bilgileridir. Bu Merkeze gönderilmeyen tezlerin bibliyografik bilgileri sistemde yer almamaktadır. 1987-2005 yılları arasında sisteme gönderilmeyen tezlerin adedi konusunda bir bilgi günümüze dek belirtilmemiştir.

ŞİRKETLER
Şirketlere özel bilgiler bedeli karşılığında özel istihbarat firmalarından edinilebilir.


Hiç yorum yok:

Yorum Gönder