Eski Türklerin Uzak Asya civarında yüksek rakımlarda yaşama zorunluluğunun getirdiği olumsuzluklar

 

 

Eski Türklerin Uzak Asya civarında yüksek rakımlarda yaşama zorunluluğunun getirdiği olumsuzluklar

11.5.2025

 Kepez-Antalya

10 Mayıs 2025’de Efes Antik Kenti turundaydım.

Verimli topraklar ve uygun iklim koşulları oralarda farklı bir uygarlık yaratmış olsa gerek (Mesela bu antik kentte bulunan Celsus Kütüphanesi M.S. 135 tarihinde faaliyete başlamış. (https://bulentagaoglu.blogspot.com/2025/05/celsus-kutuphanesi.html )

Orada gördüklerim, evvelce aklımda olan bir konuyu bana tekrar hatırlattı ve aşağıdaki metin ortaya çıktı;

…………………………………..

Şunu dedin:

Orhun vadisi rakımı nedir

 11.5.2025

ChatGPT:

Orhun Vadisi'nin rakımı yaklaşık 1.300 ila 1.400 metre arasındadır. Bu vadi, Moğolistan'ın Orta kısmında, özellikle Ötüken bölgesinde yer alır ve Türk tarihinin en önemli mekânlarından biridir.

Başkent Karakurum yakınında bulunan bu vadi, Göktürkler döneminde kutsal kabul edilmiş ve Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk yazıtlarına ev sahipliği yapmaktadır.

Başka bir tarihi vadi ya da yerin rakımını mı merak ediyorsunuz?

Şunu dedin:

Türkler eski Bin yıllarda Asya'da hangi rakımlarda yaşamışlardır 20 tane örnek verir misiniz

ChatGPT:

Eski Türklerin Asya’da yerleştikleri coğrafyalar genellikle yüksek rakımlı bozkırlar, yaylalar ve vadiler olmuştur. Bu tercih hem hayvancılık hem de savunma açısından avantaj sağlamıştır. Aşağıda, Eski Türklerin tarih boyunca yaşadığı veya etkili olduğu 20 yerin yaklaşık rakımlarıyla birlikte bir listesini sunuyorum:

---

📜 Eski Türklerin Yaşadığı Yerler ve Yaklaşık Rakımları

Sıra	Yer Adı	Günümüzde Nerede?	Yaklaşık Rakım (metre)
1	Orhun Vadisi	Moğolistan	1.300–1.400
2	Ötüken Yaylası	Moğolistan	1.500
3	Karakurum (Orta Asya’daki)	Moğolistan	1.460
4	Balasagun	Kırgızistan	750
5	Talas	Kırgızistan	1.200
6	Semerkand	Özbekistan	702
7	Buhara	Özbekistan	230
8	Kaşgar	Çin (Sincan)	1.300
9	Turfan	Çin (Sincan)	-154 (deniz seviyesinin altı)
10	Urumçi	Çin (Sincan)	900
11	Almatı (eski Almatı çevresi)	Kazakistan	700–900
12	Issık Göl çevresi	Kırgızistan	1.607
13	Altay Dağları bölgesi	Rusya/Kazakistan/Moğolistan sınırı	2.000+ (yerleşim 1.000+)
14	Tuvinsk Bölgesi (Tuva)	Rusya	800–1.000
15	Sayan Dağları çevresi	Rusya	1.500+
16	Yenisey Vadisi	Rusya (Hakasya civarı)	600–900
17	Fergana Vadisi	Özbekistan-Kırgızistan sınırı	600–1.200
18	Karahoca	Çin (Turfan bölgesi)	-50 ila 0
19	Zungarya (Cungarya) bölgesi	Çin’in kuzeyi	600–1.000
20	Horasan Yaylaları	İran	1.000–1.500

---

🔍 Gözlemler

• Eski Türkler genellikle 1.000 metrenin üzerindeki yerleşim bölgelerinde yaşamışlardır.
• Rakımı düşük olan (örneğin Buhara gibi) şehirler ise genelde sonraki dönem yerleşim veya fetih bölgeleri olmuştur.
• Turfan ve Karahoca gibi istisnalar, çöl ikliminin hâkim olduğu alanlardır, ancak kültürel açıdan önemlidir.

Dilersen bu yerleri harita üzerinde işaretlenmiş görsel veya tablo olarak da sunabilirim. İster misiniz?

Şunu dedin:

Bu rakımlarda yaşamanın Türklere getirdiği olumsuzluklar nelerdir

ChatGPT:

Türklerin tarih boyunca genellikle yüksek rakımlarda yaşamayı tercih etmesi, bazı avantajlar (korunaklılık, hayvancılık için elverişlilik vb.) sağlarken, çeşitli olumsuzluklara da yol açmıştır. İşte bu rakımlarda yaşamanın Türklere getirdiği başlıca olumsuzluklar:

---

🧭 1. Tarımsal Üretim Zorlukları

• Yüksek rakımlarda tarım alanları sınırlıdır, toprak genelde bozkır ya da dağlıktır.
• Kısa büyüme mevsimi nedeniyle ürün çeşitliliği azdır.
• Tarımda verim düşük olduğu için halk göçebe veya yarı göçebe hayvancılığa yönelmiştir; bu da kalıcı yerleşik kültürün gelişimini yavaşlatmıştır.

---

❄️ 2. Sert İklim Koşulları

• Rakım yükseldikçe hava sıcaklığı düşer ve kışlar uzar.
• Bu durum hem barınma, hem hayvancılık, hem de beslenme açısından zorluk yaratır.
• Don riski nedeniyle hayvan ölümleri ve kıtlıklar yaşanmıştır.

---

🧬 3. Nüfus Yoğunluğunun Sınırlı Olması

• Dağlık ve yaylalık alanlar geniş yerleşimlere uygun değildir.
• Kalabalık toplum yapıları gelişmemiş, bu nedenle şehirleşme gecikmiştir.
• Kültürel ve bilimsel merkezlerin oluşması sınırlı kalmıştır.

---

🛡️ 4. Dağınık Yerleşim ve Siyasi Birliğin Zayıflığı

• Yüksek coğrafyada aşiretler yayılmış ve parçalı hâlde yaşamışlardır.
• Bu da merkezi otoritenin kurulmasını zorlaştırmış, devletlerin kısa ömürlü olmasına neden olmuştur.

---

🛤️ 5. Ulaşım ve Ticaret Engelleri

• Dağlar, yüksek vadiler ve geçitler ticaret yollarını zorlaştırmıştır.
• Kervan yolları sınırlı kalmış, dış dünya ile etkileşim azalmıştır.
• Ekonomik gelişim sınırlı kalmıştır.

---

🏛️ 6. Yerleşik Medeniyetle Geç Buluşma

• Göçebe kültür yüksek rakımlarda daha sürdürülebilir olduğundan, yerleşik kültüre geçiş gecikmiştir.
• Bu da yazılı kültür, mimari ve bilimsel gelişmelerin geç başlamasına yol açmıştır.

---

🩺 7. Sağlık ve Yaşam Koşulları

• Yüksek irtifada oksijen seviyesi düşüktür, bu durum yaşlılar ve çocuklar için zordur.
• Sert hava koşulları nedeniyle hastalıklar ve ölümler daha fazla olabilir.
• Tıbbi imkânların gelişmemiş olması nedeniyle sağlık sorunları büyüyebilir.

---

Bu faktörler, Eski Türklerin göçebe karakterli ve savaşçı toplumlar olarak kalmasında önemli rol oynamıştır. Ancak buna rağmen, bu zorlu ortam Türklerde dayanıklılık, hareketlilik ve savaşçılık ruhunu da beslemiştir.

İstersen bu konunun devamında, yüksek rakımlı yaşamın olumlu yönlerini ya da başka milletlerle karşılaştırmasını da yapabilirim. İlgini çeker mi?

Formun Üstü

Formun Altı

Formun Üstü

Formun Altı

ChatGPT hata yapabilir. Önemli bilgileri kontrol edin.