İslam Ansiklopedisi Atatürk ile ilişkili maddeler 24.4.2025

 

İslam Ansiklopedisi Atatürk ile ilişkili maddeler

24.4.2025

Ana madde: https://islamansiklopedisi.org.tr/mustafa-kemal-ataturk

 

https://islamansiklopedisi.org.tr/mustafa-kemal-ataturk/iliskili-maddeler

56 madde

…………………….

TÜRKİYE

Topraklarının bir kesimi Avrupa’da, bir kesimi Asya’da bulunan Ortadoğu ve Akdeniz ülkesi.

Liderliğini yaptığı kurtuluş ve bağımsızlık mücadelesi

MİLLÎ MÜCADELE

Mondros Mütarekesi’nden sonra işgal devletlerine karşı yapılan savaşların genel adı (1918-1923).

Ankara'da kurulmasını sağladığı ve ilk başkanı olduğu meclis

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ

Millî Mücadele’yi yöneten ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni kuran yasama organı.

Kuruluşunda etkili olduğu Vatan ve Hürriyet adlı cemiyetin katıldığı siyasî oluşum

İTTİHAT ve TERAKKÎ CEMİYETİ

1908 İhtilâli’ni düzenleyen ve bu tarihten itibaren 1918’e kadar devletin yönetiminde birinci derecede rol oynayan siyasî cemiyet.

Tümen kurmay başkanı olarak görev aldığı ordu

HAREKET ORDUSU

Otuzbir Mart Vak‘ası’nı bastırmak üzere Selânik’ten İstanbul’a gelen ordu.

Başarılı hizmetleri için çeşitli nişan ve madalyalarla ödüllendirildiği savaş

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI

1914-1918 yılları arasında dünyanın çeşitli kıtalarında birçok devletin iki gruba ayrılarak yaptığı, o zamana kadar benzeri görülmemiş büyük savaş.

Arıburnu ve Anafartalar Kahramanı olarak adlandırıldığı muharebe

ÇANAKKALE MUHAREBELERİ

I. Dünya Savaşı içinde 3 Kasım 1914 - 9 Ocak 1916 tarihleri arasında Çanakkale Boğazı’nda cereyan eden savaşlara verilen ad.

İmzalanmasını şiddetle eleştirdiği antlaşma

MONDROS MÜTAREKESİ

I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti ile İtilâf devletleri arasında 30 Ekim 1918’de yapılan ateşkes antlaşması.

Millî Mücadele için toplanan ve başkan seçildiği kongre

ERZURUM KONGRESİ

Doğu vilâyetlerinin haklarını savunmak üzere 23 Temmuz - 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum’da toplanan mahallî kongre.

Başkanlığında toplanan ve Millî Mücadele’yi başlatan kongre

SİVAS KONGRESİ

Erzurum Kongresi kararlarının bütün Anadolu ve Rumeli’ye yayılmasını sağlamak üzere Sivas’ta toplanan kongre (4-11 Eylül 1919).

Kuruluşuna öncülük ve başkanlık ettiği teşkilat

ANADOLU ve RUMELİ MÜDÂFAA-i HUKUK CEMİYETİ

Mondros Mütarekesi’nden sonra istilâcılara karşı kurulan mahallî cemiyetlerin Sivas Kongresi’nde birleştirilmesiyle oluşan siyasî teşkilât.

Millî Mücadele’nin siyasal programı olarak hazırlanmasında etkili olduğu metin

MÎSÂK-ı MİLLÎ

Osmanlı Mebusan Meclisi tarafından ilân edilen ve barış şartlarını açıklayan bildiri.

LOZAN ANTLAŞMASI

Türk Kurtuluş Savaşı sonunda 24 Temmuz 1923’te imzalanan antlaşma.

Döneminde yapılan antlaşma

SÂDÂBÂD PAKTI

1937 yılında Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında yapılan bölgesel iş birliği ve saldırmazlık antlaşması.

Döneminde yapılan antlaşma

MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ

Boğazlar’ın statüsünü düzenleyen ve Türkiye’nin egemenlik haklarını yeniden tanıyan 20 Temmuz 1936 tarihli antlaşma.

Kurulmasına öncülük ettiği devletin temel ilkelerinden

LAİKLİK

Dinle devlet işlerinin ayrılığını esas alan siyasî-hukukî ilke.

Kaldırılmasına öncülük ettiği dinî-siyasî kurum

HİLÂFET

İslâm tarihinde devlet başkanlığı kurumu.

Veliahtlığı döneminde yakınında bulunduğu, daha sonra fahrî yaverliğini yaptığı padişah

MEHMED VI

Son Osmanlı padişahı (1918-1922).

TBMM tarafından halife seçilmesinde etkili olduğu Osmanlı hânedanı üyesi

ABDÜLMECİD EFENDİ

Son Osmanlı halifesi (1922-1924).

Gizli örgüt kurdukları iddiasıyla birlikte tutuklandığı yakın arkadaşı

CEBESOY, Ali Fuat

İstiklâl Savaşı’nda ilk batı cephesi kumandanı ve siyaset adamı.

İttihat ve Terakkî Cemiyeti’ne girmesini sağlayan kişi

OKYAR, Ali Fethi

Mustafa Kemal Atatürk’ün yakın arkadaşı, Türk siyaset adamı.

Millî Mücadele'yi birlikte yürüttükleri arkadaşlarından

ORBAY, Hüseyin Rauf

Amiral, büyükelçi, siyaset ve devlet adamı.

Millî Mücadele'yi birlikte yürüttükleri arkadaşlarından

KÂZIM KARABEKİR

Türk kumandanı ve devlet adamı.

Millî Mücadele’yi birlikte yürüttükleri arkadaşlarından, halefi

İNÖNÜ, Mustafa İsmet

Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci cumhurbaşkanı.

Amasya tâmimini birlikte hazırladığı arkadaşlarından

CEBESOY, Ali Fuat

İstiklâl Savaşı’nda ilk batı cephesi kumandanı ve siyaset adamı.

Millî Mücadele’yi birlikte yürüttükleri arkadaşlarından

BAYAR, Celâl

Türkiye Cumhuriyeti’nin üçüncü cumhurbaşkanı.

Hakkında tutuklama kararı çıkartan İstanbul hükümetinin başı

DAMAD FERİD PAŞA

Osmanlı sadrazamı.

Hakkında tutuklama kararı çıkartan Dahiliye nâzırı

ALİ KEMAL

Gazeteci, yazar, edebiyat ve siyaset adamı.

Kendisi ve arkadaşları aleyhinde fetva çıkaran şeyhülislâm

DÜRRÎZÂDE ABDULLAH BEYEFENDİ

Osmanlı şeyhülislâmı.

Şeyhülislâmın fetvasına karşı kendisini ve arkadaşlarını destekleyen müftü

BÖREKÇİ, Rifat

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Diyanet İşleri başkanı.

İstanbul hükümeti tarafından kendisiyle birlikte idama mahkum edilen kişilerden

ADIVAR, Abdülhak Adnan

Çeşitli devlet hizmetlerinde bulunan ilim ve fikir adamı.

İstanbul hükümeti tarafından kendisiyle birlikte idama mahkum edilen kişilerden

ADIVAR, Halide Edip

II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemi Türk kadın yazarı ve romancı.

Millî Mücadele hükümetlerinde bakanlık yapan ve bazı uygulamaları nedeniyle Mustafa Kemal’i eleştiren kişi

RIZA NUR

Hekim, siyaset adamı ve yazar.

TBMM hükümetine karşı ayaklanan kişi

ŞEYH SAİD

Nakşibendî-Hâlidî şeyhi, Doğu Anadolu’da meydana gelen isyanın lideri.

İzmir'deki suikast girişiminden sorumlu tutularak yargılanıp idam edilen kişi

CÂVİD BEY, Mehmed

İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin malî siyasetinin belirlenmesinde önemli rol oynayan Osmanlı Maliye nâzırı ve iktisatçısı.

“Ordunun Destanı” başlıklı şiirinde övgüyle anan şair

YURDAKUL, Mehmet Emin

Türk millî şairi.

Türk İnkılâbına Bakışlar adlı eserinde devrimi Kemalist hareket olarak değerlendiren yazar

SAFA, Peyami

Romancı, gazeteci ve fikir adamı.

Dil ve terim konusunda etkisinde kaldığı kişi

GÖKALP, Ziya

Türkçülük akımının nazariyatçısı, fikir adamı, sosyolog ve eğitimci.

 

Cenaze namazını kıldıran kişi

YALTKAYA, Mehmet Şerefettin

Din âlimi, Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Diyanet İşleri başkanı.

Kur’ân-ı Kerîm’in tefsirinin hazırlanması görevi verdiği kişi

ELMALILI MUHAMMED HAMDİ

Hak Dini Kur’an Dili adlı tefsiriyle tanınan son devir din âlimlerinden.

Hayranlık duyduğu ve heykelini yaptırdığı kişi

SİNAN

Osmanlı mimarbaşısı.

NUTUK

Atatürk’ün Millî Mücadele ve Cumhuriyet’in kuruluşuyla ilgili değerlendirmesini ihtiva eden söylevi.

TÜRK DİL KURUMU

Türk dili konusunda araştırma ve yayın yapmak amacıyla esası 1932’de oluşturulan kurum.

TÜRK TARİH KURUMU

Türk tarihini araştırmak üzere oluşturulan kurum.

Döneminde oluşturulan kuruluş

DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI

Türkiye’de İslâm diniyle ilgili işleri yürütmek, toplumu din konusunda aydınlatmak ve ibadet yerlerini yönetmekle görevli kamu kuruluşu.

Çıkarılmasına destek verdiği dergi

BELLETEN

Türk Tarih Kurumu’nun yayın organı olan dergi.

Kurdurduğu enstitü

TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ

Türk kültür ve medeniyetini incelemek amacıyla 1924 yılında kurulan akademik bir merkez.

Çalışmalarını sürdürdüğü, vefat ettiği yer

DOLMABAHÇE SARAYI

Boğaziçi’nde XIX. yüzyıl İstanbul’unun en ihtişamlı yapılarından biri olan saray.

Anıtkabir yapılıncaya kadar tabutunun muhafaza edildiği yer

ANKARA ETNOGRAFYA MÜZESİ

Ankara’da Cumhuriyet döneminin ilk ve önemli bir müzesi.

Doğduğu yer

SELÂNİK

Yunanistan’da tarihî bir şehir.

Babasının memleketi, askerî idâdîde eğitim gördüğü yer

MANASTIR

Makedonya Cumhuriyeti’nde tarihî bir şehir.

Mezun olduğu mektep

HARBİYE

II. Mahmud zamanında 1835’te subay yetiştirmek üzere açılan askerî mektep.

Trablusgarp savunması sırasında görev yaptığı yer

DERNE

Libya’nın kuzeydoğusunda Akdeniz kıyısında şehir ve bu şehrin merkez olduğu il.

Ataşemiliter olarak görevlendirildiği yer

SOFYA

Bulgaristan’ın başşehri.

Ruslar’dan geri alınmasını sağladığı şehir

BİTLİS

Doğu Anadolu bölgesinde şehir ve bu şehrin merkez olduğu il.

Ruslar’dan geri alınmasını sağladığı şehir

MUŞ

Doğu Anadolu bölgesinde şehir ve bu şehrin merkez olduğu il