Bozkır Türk Kültür Tarihinin Kaynakları

Bozkır Türk Kültür Tarihinin Kaynakları

Yazar: Kürşat Koçak

Yayınevi : Kömen Yayınları , Tarih Dizisi

İnce Kapak

13,00 TL

Orta Asya Bozkır kültüründe millattan önceki bilinmeyen çağlardaki ilk kültürlerden başlayarak millattan sonraki onuncu yüzyıla kadar kaynaklar hakkında bilgiler ve örnekler verilmiştir. Özellikle Bozkır kültürünün ilk ortaya çıkış evresinde yazılı belgelerin olmaması arkeolojik buluntu ve kalıntılarında incelenmesini gerekli kılmıştır. Bozkır kültürünün temeli tarım imkânlarının kıt olması nedeniyle büyük ölçüde konargöçer hayvancılık ekonomisi üzerine kurulmuştur. Bozkır kültürünün maddi kalıntıları daha çok bozkırda yaşamı devam ettirecek maddi kültür kalıntıları üzerine olmuştur. Bu maddi kültür kalıntılarının günümüze ulaşmasını sağlayan en önemli kaynak ise bozkırda hayat bulan kurgan (anıt mezarlar) olmuştur. Maddi kalıntı ve buluntular dışında bozkır kültürünü tanımamızı sağlayan sözlü ürünler binlerce yıl sonra yazıya geçirilse bile önemli kaynaklardan biri olmuştur. Millattan sonra beşinci yüzyıldan itibaren yazıtların dikildiğini ve Bozkır Türk devletleri ilgili önemli bilgiler yazılmıştır. Bu bilgiler birinci elden ana kaynak olmuştur.

(Tanıtım Bülteninden)

Sayfa Sayısı: 164 /  / Baskı Yılı: 2015 /  Dili: Türkçe / Yayınevi: Kömen Yayınları / İlk Baskı Yılı : 2015 /  / Sayfa Sayısı : 164 /  ISBN: 9786055184537

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ. 9

Türk Kültür Tarihi Alanında Çalışmış Öncü Bilim Adamları 14

I. Bölüm.. 19

1. Orta Asyada Meydana Gelen Kültür Katmanları ve Yerleşim Merkezleri 19

1.1. Anav Kültürü (MÖ 4500-1000) 20

1.2. Kelteminar Kültürü (MÖ 3000) 23

1.3. Afanasyevo Kültürü (MÖ 3000-1700) 24

1.3.1. Kurat Kurganı (MÖ 3000) 25

1.3.2. Kuyum Kurganı 25

1.4. Andronova Kültürü (MÖ 1700-1200) 25

1.5. Karasuk Kültürü (MÖ 1200-1700) 29

1.6. Tagar ve Taştık Kültürü (MÖ 700 – 100) 31

1.6.1.Tagar Kültüründe Ölü Gömme Âdeti 32

1.6.2. Tagar Kültüründe Mezara Yemek Koyma Âdeti 33

2. İskit Devri Kültürel Kaynakları 34

2.1. Antikçağ İskit Kaynakları 35

2.1.1. Antik Grek Kaynaklarında İskitler 35

2.1.2. Antik Anadolu Kaynaklarında İskitler 36

2.1.3. Asur Kaynaklarında İskitler 36

2.1.4. Pers Kaynaklarında İskitler 36

3. Bozkır İskit Kültürü. 37

4. Hun ve Göktürk Devri Kültür Tarihi Kaynakları 41

5. Kurganlar 41

a. Doğu Altaylar 42

b. Moğolistan (Noin-Ula) 43

c. Ordos. 44

d. Güney Sibirya. 44

6. Avrupa Hunlarından Günümüze Ulaşan Buluntu ve Kalıntılar 47

II. Bölüm.. 49

1. Buluntuların Genel Tasnifi 49

1.1. Ev ve Ev Eşyaları 49

1.2. Giyim ve Süs Eşyaları 50

1.3. Silahlar (Tolum) 51

1.3.1. Eğri Türk Kılıçları 51

1.3.2. Ok ve Yaylar (Üç Dilimli Temrenler, Yelekli Oklar, Yüglüg Ok) 52

1.3.3. Tirgeşler (Sadak – Oklug – Kuruglug – Kiş-Kiş Kuruglug) 54

1.3.4. Kamçılar (Berge) ve Kırbaçlar 55

1.3.5. Mızraklar (Süngüg) 56

1.3.6. Kalkanlar (Tura) 57

1.3.7. Topuzlar (Bozdoğan=Gürz) 58

1.3.8. Zırh (Yarık, Kübe Yarık) 59

1.3.9. Tulga (Yaşuk /Aşuk) 60

1.3.10. Bıçaklar ve Hançerler (Bügde/Bükte) 60

1.3.11. Kement (Ukruk) 61

1.3.12. Kıngrak (Akines=Akinak ) 61

1.4. Binit ve Koşum Takımları 62

1.4.1. Gemler (Ahşap ve Deriden), Gem Dizgini (Cetgen) 62

1.4.2. Yular (Tin, Tin Tizgin) 63

1.4.3. Eyer 64

1.4.4. Kolan. 65

1.4.5. Bilge Kağan, Köl Tigin ve Tonyukuk’un Koşum Takımları 65

1.4.6. Kuzey Kafkasya’da Bulunan İskit Kral Kurganlarından Çıkan Koşum Takımları 66

1.5. Ziraat Ürünleri 68

1.5.1. Ekin. 69

1.5.2. Ekmek (Ekinci- Ziraatçi) 70

1.5.3. Tarığlag  (Tarla) 70

1.5.4. Tarığ (Darı) 71

1.5.5. Buğday. 72

1.5.6. Arpa. 73

1.5.7. Aşlık. 74

1.5.8. Yarmaş (Yarma) 74

1.5.9. Burçak  ( Ak Burçak – Kara Burçak) 74

1.5.10. Evin  (Tohum, Tahıl) 74

1.5.11. Soman (Saman) 75

1.5.12. Başaklama (Başakçılar) 75

1.5.13. Diğer Ziraat Ürünleri 75

1.6. Ziraat Aletleri 75

1.6.1. Kanlı (Kağnı) 76

1.6.2. Saban (Bukursı: Saban Demiri “Tış” ) 76

1.6.3. Orgak (Orak) 77

1.6.4.Tegirmen. 77

1.6.5. Sulama Kanalları 77

1.6.6. Diğer Ziraat Aletleri 78

III. Bölüm.. 78

1. Resimler, Heykeller ve Mimari Yapılar 78

1.1. Kaya Resimleri 78

1.2. Heykeller 84

2. Mimari Yapılar 89

2.1. Barklar (Kurban Sunak Taşı) Kutsal Ocak. 90

2.2. Uygur Tapınakları Murtuk (Bezeklik) Sorcuk. 92

3. Resim Sanatı 95

IV. Bölüm.. 101

1. Sözlü (Şifahi) Ürünler 101

1.1. Mitler 101

1.2. Türk Destanları 103

1.2.1. Türeyiş Destanları 103

1.2.2. Altay (Yaratılış) Destanları 105

1.2.3. Saha (Yakut) Türklerinin Yaratılış Destanı 106

1.2.4. Ergenekon Destanı 106

1.2.5. Alp Er Tonğa Destanı 108

1.2.6. Oğuz Kağan Destanı 110

1.2.7. Uygur Destanları 113

1.2.8. Dede Korkut Hikâyeleri 114

1.2.9. Manas Destanı 114

1.2.10. Kalaç Destanı 115

V. Bölüm.. 118

1. Yazılı Belgeler 118

1.1. Yazıtlar 118

1.2. Yenisey ve Orhun Yazısı  (Göktürklere Ait Yazıtlar) 120

1.2.1.Tonyukuk Yazıtı (725) 120

1.2.2. Köl Tigin Yazıtı (732) 121

1.2.3. Bilge Kağan Yazıtı (735) 121

1.2.4. Bugut Anıtı 121

1.2.5. Çoyr Yazıtı 121

1.2.6. Hoytu Tamır Yazıtları 122

1.2.7. Ongin Yazıtı (Işbara Tamgan Tarkan) 123

1.2.8. İhe Hoşotu (Köl İç Çor) 123

1.2.9. İhe Aşete (Altun Tamgan Tarkan) Yazıtı 124

1.2.10. İhe Nûr Yazıtı 125

1.2.11. Hangiday Yazıtı 125

1.3. Yenisey Yazıtları 125

1.3.1. Uybat Yazıtları 126

1.3.2. Barlık Yazıtları 127

1.3.3. Altın Köl Yazıtı 127

1.3.4. Diğer Yenisey Yazıtları 128

2. Uygur Yazıtları ve Yazılı Belgeler 128

2.1. Uygur Metinleri’nin Keşifler 129

2.2. Uygurlara Ait Yazıtlar 130

2.2.1.Terhin Yazıtı 131

2.2.2. Şine Usu Yazıtı 132

2.2.3. Tes Yazıtı 134

2.2.4. Karabalgasun Yazıtları 135

2.2.5. Suci Yazıtı 135

2.2.6. A-Çor Yazıtı 136

2.2.7. Şivet Ulan Yazıtı 137

2.2.8. Somon Sevrey Yazıtı 137

2.2.9. Altın Köl II Yazıtı 137

2.3. Uygur Fal Kitabı “Irk Bitig”. 138

2.3.1.Toyok Yazıtları 138

2.3.2. Miran Metinleri 138

2.3.3. Uygur Dini Metinleri 139

3. Türk Coğrafyasındaki Diğer Yazıtlar 139

4. Çin Kaynakları 140

4.1. Han Hanedanlığı Tarihi (Hsiung- nu (Hun) Monografisi) 141

4.2. Eski T’ang Tarihi (Chiu T’ang-shu, Çin Kaynaklarında Türkler) 142

4.3. T’ang Devrindeki Doğu Göktürkleri Hakkında Yeni Belgeler 142

4.4. Doğu Türkleri (Çin Kaynaklarına Göre) 142

4.5. Batı Türkleri (Çin Kaynaklarına Göre) 142

4.6. Joseph de Guignes. 142

4.7. Çin’in Şimal Komşuları 143

4.8. Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi 143

4.9. Asya Hun İmparatorluğu. 143

4.10. Göktürkler 143

5. Seyahatnameler 144

5.1. Çin Seyahatnameleri ve Raporları 144

5.1.1. Ch’ang- Chien Seyahatnamesi (MÖ 139-126) 144

5.1.2. Fa-hsien Seyahatnamesi (399-416) 145

5.1.3. Hsüen- Ch’ang Seyahatnamesi (629-645) 145

5.1.4. Kao Chü- huei Seyahatnamesi (938-940) 145

5.1.5. Wang Yen-te Seyahatnamesi (981-984) 145

5.2. Batılı Seyahatnameler 146

5.2.1. Antikçağ Herodotos Tarih Kitabı 146

5.2.2. Grek Seyyah Priskos’un Seyahatnamesi 146

5.2.3. Zemarkhos Seyahatnamesi (568-570) 146

5.2.4. Valentinos Seyahatnamesi (574) 147

5.3. Arap Seyyahların Seyahatnameleri 147

5.3.1. Mesudî,  Murûc Ez-Zeheb (Altın Bozkırlar) 147

5.3.2. İbn Fadlan. 148

6. Sözlükler 148

Sonuç. 150

Kaynakça. 152

Dizin. 161