Aydınların Ortak Kütüphaneleri - Topluluk
Kütüphaneleri
(Bazı örnekler)
18.7.2025
The London Library (İngiltere)**
- 1841'de Thomas Carlyle gibi dönemin önemli
entelektüelleri tarafından kuruldu.
- Amacı, özel kitapların dağılmasını önlemek
ve araştırmacıların kullanımına sunmaktı.
- Üyeler (aydınlar, yazarlar,
akademisyenler) kitaplarını bağışlayarak koleksiyonun büyümesine katkı
sağladı.
- Bugün hâlâ bağımsız bir kütüphane olarak
hizmet veriyor.
………………………………………
Londra
– The London Library (1841)
·
Thomas
Carlyle ve dönemin birçok entelektüeli kendi kitap koleksiyonlarının korunması
için bu vakfı kurdu.
·
Bugün
1 milyonun üzerinde kitabı barındırıyor.
·
Temel
amaç: Aydınların şahsi kitaplarının tek tek kaybolmaması, sürekli bir araştırma
kütüphanesi olarak yaşaması.
………………………………………
- **The
Bibliographical Society (İngiltere)**: Üyelerinin nadir kitaplarını korumak
için kurulmuş bir topluluk.
………………………………………
- **The
Roxburghe Club**: Kitap severlerin nadir eserleri korumak için oluşturduğu bir
birlik.
………………………………………
Felsefe
veya Yazıncı Dernekleri: Bazen aydınlar ve yazarlar bir araya
gelip, üyelerinin kitap koleksiyonlarını bütünsel şekilde korumak üzere
vakıflar kurabiliyor. Bu vakıflar kitapların dağılmasını engelleyip, üyelerinin
mirasını birlikte sürdürüyorlar.
………………………………………
Private
Book Collections Networks: Özellikle sanatsal, nadir el yazması ya
da bilimsel kitap koleksiyonları için kolektif vakıf ya da birliktelikler olabiliyor.
Bu tür yapılar, üyelerin koleksiyonlarının bütünlüğünü korumaya çalışıyor.
………………………………………
Claude
Bu
çok ilginç ve değerli bir yaklaşım. Evet, dünyada benzer örnekler var ve bunlar oldukça başarılı modeller
oluşturuyor.
Almanya'dan
örnekler:
Aby Warburg
Enstitüsü (Hamburg/Londra): Art tarihçisi Aby
Warburg'un kütüphanesi etrafında şekillenen, ancak zamanla diğer bilim
insanlarının da katkılarıyla büyüyen bir enstitü. Warburg ailesi ve akademisyen
dostları bu yapıyı sürdürmek için birlikte çalıştı.
Hertziana
Kütüphanesi (Roma): Alman
sanat tarihçilerinin ortak girişimiyle kurulan, bireysel koleksiyonların bir
araya getirilmesiyle oluşan bir araştırma kütüphanesi.
Fransa'dan
örnekler:
Fondation Thiers (Paris): Tarihçi Adolphe Thiers'in girişimiyle başlayan,
ancak dönemin diğer entelektüellerinin de katkılarıyla büyüyen bir vakıf. Bugün
hala aktif bir araştırma merkezi.
İngiltere'den
örnekler:
Courtauld Institute (Londra): Sanat koleksiyoncusu Samuel Courtauld'un
liderliğinde, benzer ilgi alanlarına sahip koleksiyoncu ve akademisyenlerin bir
araya gelerek oluşturduğu yapı.
ABD'den örnekler:
Morgan Library (New York): J.P. Morgan'ın girişimiyle başlasa da,
dönemin kitap koleksiyoncuları ve entelektüellerinin ortak vizyonuyla
şekillenen bir kurum.
Newberry Library (Chicago): Walter Loomis Newberry'nin vasiyeti
üzerine kurulan, ancak Chicago'nun entelektüel topluluğunun desteğiyle büyüyen
bir araştırma kütüphanesi.
Bu örneklerin ortak özelliği, tek bir
kişinin girişimiyle başlayıp, benzer vizyona sahip entelektüel bir topluluğun
ortak hareketiyle sürdürülmesi ve geliştirilmesi. Türkiye'de böyle bir girişim
gerçekten değerli olurdu.
………………………………………
İzmir Milli
Kütüphane Cemiyeti: Türkiye’de bir
sivil toplum örgütü tarafından kurulan ilk kütüphane olması açısından önemli.
Cemiyet üyeleri kitaplarını bir araya getirerek kolektif bir kültürel miras
oluşturmuşlar.
………………………………………
Paris
– Société des Bibliophiles Français (1820)
·
Fransız
aydınları ve bibliyofilleri kendi koleksiyonlarını kaybetmemek için bir araya
geldiler.
·
Ortak
satın almalar, koleksiyonların korunması ve paylaşımı sağlandı.
………………………………………
ABD
– The Grolier Club (1884, New York)
·
Koleksiyoncular,
yazarlar ve bilim insanları kitaplarının ölümden sonra dağılmaması için dernek
çatısı altında toplandı.
·
Hâlen
üyelerin özel koleksiyonlarının bir kısmı kulüp bünyesinde korunuyor.
………………………………………
Almanya
– Stiftung Historische Bibliotheken
·
Birden
fazla akademisyen ve koleksiyonerin kitaplarının birlikte saklanması amacıyla
kuruldu.
·
Koleksiyonlar
vakıf aracılığıyla yönetiliyor ve araştırmacılara açık tutuluyor.
Özellikleri
·
Birden
fazla aydın, “kolektif irade” ile bir araya geliyor.
·
Kitapların
bütünlüğü korunuyor; satış veya dağılma olmuyor.
·
Vakıf
statüsü sayesinde sürdürülebilir finansman ve yönetim sağlanıyor.
·
Çoğunlukla
araştırmacılara açık bir kütüphane hizmeti veriliyor.
………………………………………
🌐 Uluslararası
Kolektif Kitap Vakıfları ve Bibliyofili Dernekleri
1.
The London Library
(İngiltere, 1841)
Thomas Carlyle gibi entelektüellerin öncülüğünde kurulan ve üyelerin kendi kitaplarını
koruyacakları bir yapı. Günümüzde hâlâ 1 milyon+ kitap barındırıyor.
2.
Société des
Bibliophiles Français (Fransa, 1820’ler)
Fransız aydın ve
bibliyofillerin koleksiyonlarını topluca korumaya yönelik oluşumu.
3.
Grolier Club (New
York, ABD, 1884)
Yazarlar, koleksiyoncular ve
bilim insanlarının şahsi koleksiyonlarının üyelikle korunduğu bir yapı (Vikipedi,
seriesofseries.com, Vikipedi).
4.
Roxburghe Club
(İngiltere, 1812)
Duke of Roxburghe’nin kitap satışından doğan ve koleksiyoncuların basılı
eserleri paylaşarak koruduğu bir sosyal dernek (Vikipedi).
5.
Caxton Club
(Chicago, ABD, 1895)
Kitap sanatı ve tarihi üzerine bilgilendirme, yayımlama, koleksiyon paylaşımı
amacıyla kurulan vakıf statüsünde bir yapı (Vikipedi).
6.
The Club of Odd
Volumes (Boston, ABD, 1887)
Yalnızca üyelerin
erişebildiği, nadir ve antik kitapların birlikte korunup erişilebilir hale
getirildiği bir dernek (Vikipedi).
7.
Zamorano Club
(Güney Kaliforniya, ABD, 1928)
Kitap severler,
koleksiyoncular ve akademisyenlerin vakıf benzeri yapısı; California kültürüne
dair koleksiyonlarını koruyor (Vikipedi).
8.
Oxford University
Society of Bibliophiles (İngiltere, 1950)
Üniversite öğrencileri ve akademisyenlerin birlikte kitap takas ettiği ve küçük
koleksiyonları paylaştığı bir kulüp (Vikipedi).
9.
Leo Baeck Institute
– Alman-Yahudi Özel Kütüphane Projesi
Alman-Yahudi akademisyenlerin evdeki bütün kitap koleksiyonlarının LBI
aracılığıyla korunup dijital kataloglandığı bir girişim (Leo Baeck Institute).
10. Moses Mendelssohn Zentrum (Potsdam, Almanya)
Alex Bein, Ernst A. Simon, Ludwig Geiger gibi
entelektüellerin kütüphanelerinin
bir vakıf çatısında
korunduğu yapı (Leo Baeck Institute).
11. German Literature Archive (Marbach, Almanya)
Birçok yazarın kişisel kitap
koleksiyonunu bütün halde kabul eden ve sergileyen bir vakıf-aparatuur yapısı
(Leo Baeck Institute).
12. Tianyi Pavilion (Çin, Ningbo)
Asya’nın en eski özel kütüphanesi; nesiller boyu özel olarak korunmuş
koleksiyon (Vikipedi).
13. Villa Adriana / Domus Tiberiana (Antik Roma)
Hadrianus ve Tiberius gibi imparatorların özel kütüphanelerini miras bıraktığı
erken antik model (Vikipedi).
14. Aristoteles’in Lykeion Kitaplığı (Antik Yunan)
Öğrencilerine açık halde miras kalan Aristoteles koleksiyonu ancak sonraki
dönemlerde başka merkezlere taşınmış .
15. Ashurbanipal/Bibliotek Assurbanipal (Asur)
M.Ö. 7. yy’da kral tarafından biriktirilmiş kil tablet koleksiyonu; kamuya
değil ama kolektif belgelenmiş yapısı (Biblioasis).
16. West African Private Libraries (Batı Afrika)
Kuşaklarca aynı ailede kalan bireysel kütüphaneler; kitapların paylaşılması
kültürel mirası yaşatıyor (Facebook).
17. Private Libraries in US Colonial Era (17–18. yy)
William Brewster (Mayflower, ~400 cilt), John Winthrop Jr (~1000 kitap) gibi
kurucu liderlerin kişisel kütüphaneleri nesillerce korunmuş (Vikipedi).
18. Bibliophile Societies (ABD, Aldus Society vb.)
Yayıncılar ve koleksiyoncuların ortak kitap edinimi ve paylaşımı için kurduğu
dernekler (bibliophilesociety.com).
19. Florida Bibliophile Society (ABD, güncel)
Kitapsever üyelerin kitap fuarları ve ortak koleksiyon çalışmalarıyla aktif
kalması (floridabibliophilesociety.org).
20. Historical Publications Southern Africa (Güney Afrika)
Tarihi eserleri yeniden basan, kolektif şekilde belgeleyen ve yayımlayan
bibliyofili topluluk (bibliophilesociety.com).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder