"TARİHİMİZ BOYUNCA KÜTÜPHANELERİMİZ ANSİKLOPEDİSİ" HAZIRLANMASI
Bülent Ağaoğlu
İstanbul, 9.1.2021
Yerli web ansiklopedileri konusunda iki örnek:
“Türklerde Kütüphaneler
Türklere ait ilk kütüphane Orta Asya'da Uygurlular döneminde kurulmuştur.
Türklerin İslamiyeti kabul ettikten sonra kurdukları ilk devlet olan Gaznelilere ait Gazneli Mahmut’un Büyük Saray Kütüphanesi ise önemli bir kütüphane olmuştur.
Büyük Selçuklu Devleti döneminde başkent Merv'de cami içinde bulunan Aziziye ve Kemaliye kütüphaneleri ve Medrese-i Amidiye içindeki Medrese ve Hatuniye kütüphaneleri gibi 10 tane daha kütüphane kurulmuştur.
Nizamülmülk'ün Bağdat ve Nişapur'da kurduğu Nizamiye medreselerindeki
kütüphanelere ait yazma eserler günümüze kadar korunmuştur.
Bu devrin fikir hareketlerinde önemli rol oynayan
tekkelerin, özellikle de Mevlevilerin kitap koleksiyonları olduğunu ve bunun
bir gelenek halinde devam ettiğini biliyoruz.
Dergahların hususi kütüphanesi ve derviş hücrelerinde de
raflarda kitaplar vardır. Bu geleneğin Mevlana zamanında başladığı düşünülebilir.
Bütün bu bilgiler Anadolu'da kitap hazırlama faaliyetlerinin
ne kadar yoğun olduğunun göstergesidir. Selçuklu devletinin dağılmasından sonra
siyasi gücü paylaşan beyliklerde de aynı ilgi devam etmiştir.
Anadolu Selçuklularında ise kütüphaneler daha çok Konya'da toplanmıştır. Bu dönemde Konya'da ilk Selçuklu kütüphanesi, Şemseddin Altunapa tarafından yaptırılan medresenin içinde kurulmuştur.
Selçuklu dönemi kütüphanelerinden biri de III. Alaeddin
Keykubad tarafından Uluborlu'da kurulmuştur.
Medreselerin dışında mescitlerde de kitap bulunmaktaydı.
Eflaki, Moğol istilası sırasında mescitlerde bulunan on dört bin Kur'an metninin
yandığını söylemektedir.
Sadreddin Konevi'nin, dış kalenin Çeşme Kapısı yakınında
kurulan cami ve türbesiyle beraber olan kütüphanesidir. 61 kadar yazma eser günümüze
ulaşmıştır.
Osmanlılar döneminde Medrese Kütüphaneleri
İlki Osman Bey döneminde İznik'te, ikincisi ise Lala Şahin
Bey döneminde Bursa'da kurulmuştur.
İstanbul’un alınmasından sonra da kurulan medreselerin
içerisinde kütüphaneler yer almaktaydı.
Yazma eserlerden oluşan Camii Kütüphanelerinde Elyazması, hadis,
akaid, fıkıh ile ilgili eserler ve Kur'an vardır.
İstanbul’da Fatih, Şehzade, Eyüp Sultan, Süleymaniye, Beyazıt başta olmak üzere birçok camide; Anadolu’da da Bursa, Van, Kütahya, Sivas gibi kentlerde de Camii Kütüphaneleri kurulmuştur.
17.y.y.da İbrahim Müteferrika’nın matbaayı bulmasıyla birçok eser Arapça-Türkçe basılmıştır. Bu ilk basılan eserler arasında haritalar da yer almaktadır.
I. Mahmud devrinde (1730-1754), Yalova'da kağıt fabrikası
yapılmış, üç büyük kütüphane açılmıştır. (1742) Ayasofya, Fatih ve Galatasaray
kütüphaneleri ile diğer şehirler de çok sayıda kütüphaneler bu dönemde
açılmıştır.
III. Mustafa zamanında (1757-1789), 1781'de Hamidiye Kütüphanesini
kurmuştur. Bu dönemde İstanbul ve diğer şehirlerimizde, başka kütüphaneler de
kurulmuştur.
II. Mahmud (1808-1839) devrinde, İstanbul dışında ve kasaba
ve köylerde bile kütüphaneler kurulmuştur.
II. Abdülhamid Han devrinde (1876-1909) ise kütüphaneler yeniden tertip ve tanzim edilerek son şekillerini almışlardır.
II. Abdülhamid Han Emriyle İstanbul'daki 63 kütüphanenin, 40
cilde yakın fihristi yapılıp basıldı. Bu çalışma tam on iki yıl sürdü.
İstanbul'dan başka, diğer bazı şehir kütüphaneleri ile
Osmanlı ülkelerindeki bazı kütüphaneler tertip ve tanzim edilerek fihristleri basıldı.
Padişah, Yıldız Sarayı'nda çok zengin ve iyi düzenlenmiş
modern bir kütüphane kurdurdu.
Topkapı Sarayı Kütüphanesi
Topkapı Sarayı'nda dünyanın en meşhur yazma eserleri vardır.
Osmanlıca, Arapça, Farsça gibi binlerce kitabın çoğu minyatürlü, süslemelidir.
Kitaplar, harika ciltler, mücevherler, inciler kakılmış
ciltler ve en eski İslâm yazmalarının tek nüshaları burada bulunmaktadır.
Kütüphanede 2.000 büyük hattatın levhasından meydana gelen
nadide hatlar mevcuttur. Sarayın arşiv dairesinde binlerce kaynak belge vardır.
Bunlar, bütün dünya tarihini dair vesikalardır.
Yaklaşık 12.000'e yakın bir yazma koleksiyonunun yer aldığı
Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, koleksiyonlarındaki eserler, muhteva, sanat değeri
ve paha biçilmez kıymeti yönünden, Türkiye'nin en zengin koleksiyonuna sahip
bir ihtisas kütüphanesidir. Buradaki eserler tezhip, minyatür, cilt ve diğer
kitap sanatları yönünden de eşsiz bir sanat hazinesidir.
Ali Emiri Efendi Kütüphanesi
Ali Emiri Efendi (1857-1924)'nin bağışladığı kitaplarıyla
(Divan-ı Lügat'it-Türk dahil) kurulan, sonra "Millet Kütüphanesi’’ hâline
getirilen kütüphanede Ali Emirî'ye ait 4.414 yazma, 12.127 basma (toplam
16.541) eser vardır.
Diğer kitaplarla birlikte kütüphanedeki basma ve yazma
eserlerin sayısı 43.000'den fazladır.
Millet Yazma Eser Kütüphanesi bir araştırma ve ihtisas
kütüphanesidir.
Kütüphanede 2757 Türkçe, 3704 Arapça, 509 Farsça ve 28 diğer
dillerde olmak üzere 6998 yazma eser ile Arap harfli matbu eserle birlikte
30.000 e yakın kitap vardır.
Kütüphane, Feyzullah ve Ali Emiri koleksiyonu olmak üzere
iki bölümden oluşmaktadır. Ali Emiri Koleksiyonu Arapça, Türkçe ve Farsça
olarak üçe bölünmüştür.
İstanbul'daki diğer önemli Osmanlı Kütüphaneleri ise; Üsküdar'da Hacı Selim Ağa ve Şemsi Paşa, Eyüp'te Hüsrev Paşa, Çarşamba'da Murad Molla, Hekimoğlu Ali Paşa, Laleli 'de Ragıp Paşa kütüphaneleridir.
Ülkemizde, el yazması kitapların bulunduğu kütüphaneler:
İstanbul kütüphaneleri: Süleymaniye (150.000), Topkapı
Sarayı (20.000), İstanbul Üniversitesi (18.000), Şemsi Paşa (18.000), Beyazıd
Devlet (12.000), Millet (10.500), Nuruosmaniye (5.000) Selim Ağa (4.300), Atıf Efendi
(3.000), Köprülü (2.600) Murad Molla (2. 000) Atatürk (Belediye) (1.500) Koca
Ragıp Paşa (1.300), Hakkı Tarık Us Kütüphanesinde (1.300) el yazması kitap
mevcuttur.
Diğer il kütüphanelerinin Millî (Ankara), Beyazıd (Amasya), İl Halk (Bursa), Selimiye (Edirne), İl Halk (Erzurum), Yusuf Ağa (Konya), Reşid Efendi (Kayseri), kütüphanelerinde ve bâzı yabancı devlet başkentleri kütüphanelerinde de kıymetli el yazması kitaplar mevcuttur.”. https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/134100/mod_resource/content/1/TSU256%20TIP%20K%C3%9CT%C3%9CPHANEC%C4%B0L%C4%B0%C4%9E%C4%B0-sayfalar-9-73.pdf
ANA LİSTELER
1
Emsen, S. (1960). Osmanlı imparatorluğu devrinde Türkiye kütüphanelerinin tarihçesi. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni 9(1-2): 14-35. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/2069/2037
2
Emsen, Şemin. (1960). Osmanlı imparatorluğu devrinde Türkiye kütüphanelerinin tarihçesi (2). Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, Cilt 9, Sayı 3-4 (1960). http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/2166/2134
3
Ötüken Adnan. (1962). “Eski Bir Defter 60 Yıl Önceki Kütüphaneler”, TKDB 11 (3-4): 156179.
“Mühim Not: Bültenimizin 9. cilde ait 1.—2. sayısında meslekdaşımız Şemim Emsen’in “ Osmanlı İmparatorluğu devrinde Türkiye kütüphanelerinin tarihçesi” başlıklı çok değerli bir makalesi neşrolunmuştu. Bu makalede de eski Türk kütüphanelerinin bir listesi verilmişti. Bu liste ile şimdi neşretmekte olduğumuz listenin bu işle meşgul olacaklar tarafından karşılaştırılması çok isabetli olur düşüncesindeyim. Her iki liste birbirlerini birçok bakımdan tamamlamaktadır.
Listenin yeni harflere nakli sırasında iyi okuyamadığım bazı has isimler çıktı. Bunlardaki hatalarım için araştırıcılardan şimdiden özür dilerim. Listenin aslı Millî Kütüphanededir. Arzu edenler orijinali her zaman görebilirler. A. Ö.)”. https://core.ac.uk/download/pdf/236282811.pdf
4
Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi'nde Bulunan Koleksiyonlar Ve Kitap Sayıları. http://www.suleymaniye.yek.gov.tr/Content/UploadFile/Doc/koleksiyonlar.pdf ** https://silo.tips/download/slamda-ktap-sevgs-ve-lk-ktphaneler-zelgeler-ve-kaynaklar
Süleymaniye Umumı Kütüphanesinde Toplanan Vakıf Kütüphaneler (Kuruluş Tarihleri Sırasına Göre). 187-190ss. http://acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11352/1157/G%FCnd%FCz.pdf?sequence=1 ** https://silo.tips/download/slamda-ktap-sevgs-ve-lk-ktphaneler-zelgeler-ve-kaynaklar
İstanbul Millet Kütüphânesi'nde Toplanan Vakıf Kütüphaneler. 190.S. http://acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11352/1157/G%FCnd%FCz.pdf?sequence=1 ** https://silo.tips/download/slamda-ktap-sevgs-ve-lk-ktphaneler-zelgeler-ve-kaynaklar
Topkapı Sarayı Kütüphanesi'nde Toplanan Vakıf Kütüphaneler. 190.S. http://acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11352/1157/G%FCnd%FCz.pdf?sequence=1 ** https://silo.tips/download/slamda-ktap-sevgs-ve-lk-ktphaneler-zelgeler-ve-kaynaklar
Müstakil (Bağımsız) Vakıf Kütüphaneler. 191.S. http://acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11352/1157/G%FCnd%FCz.pdf?sequence=1 ** https://silo.tips/download/slamda-ktap-sevgs-ve-lk-ktphaneler-zelgeler-ve-kaynaklar
BAZI KAYNAKLAR;
0
Cunbur, Müjgan, "Türk Kütüphaneciliğinin Tarihi Kökleri". Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, Cilt 12, Sayı 3-4 (1963). http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/2007/1977
Bayraktar, M. Sami: Türk Kütüphane Mimarisi. Türkler, Cilt: 15 Sayfa: 388-394. https://www.tukav.org.tr/haber/turk-kutuphane-mimarisi.html.html
Buket CANDAN: “Türk Kültüründe Kütüphaneler ve Eğitim Hayatımıza Etkileri: Cumhuriyet Öncesi Dönem”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4(2): 105-124. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/253953
1
İSLAM ANSİKLOPEDİSİ’NDE YER ALAN İLGİLİ MADDELER
ARKEOLOJİ
KÜTÜPHANESİ
İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’ne bağlı
araştırma kütüphanesi.
FÂTİH
KÜTÜPHANESİ
Fâtih Sultan Mehmed’in kendi adıyla anılan külliyede
kurduğu kütüphane.
GALATASARAY
KÜTÜPHANESİ
I. Mahmud tarafından Galata Sarayı Mektebi’nde kurulan
kütüphane.
HAMİDİYE
KÜTÜPHANESİ
I. Abdülhamid’in 1780 yılında İstanbul Bahçekapı’daki
külliyesi içinde kurduğu kütüphane.
bk. DÂRÜ’l-KÜTÜBİ’l-MISRİYYE
دار الكتب المصريةAli
Paşa Mübârek tarafından 1870 yılında Kahire’de kurulan ve daha sonra Mısır
millî kütüphanesi halini alan kütüphane.
HÜDÂYÎ
KÜTÜPHANESİ
Üsküdar’da Aziz Mahmud Hüdâyî Külliyesi içinde iken
tekkelerin kapatılmasından sonra Hacı Selim Ağa’ya taşınan kütüphane.
KÖPRÜLÜ
KÜTÜPHANESİ
İstanbul’da Divanyolu’nda XVII. yüzyılın sonlarında
kurulan kütüphane.
LÂLELİ
KÜTÜPHANESİ
Sultan III. Mustafa’nın İstanbul’un Lâleli semtindeki
külliye içinde bulunan medresesinde kurduğu kütüphane.
MİLLET
KÜTÜPHANESİ
İstanbul Fatih’te Feyziye Medresesi’nde Şeyhülislâm
Seyyid Feyzullah Efendi ile Ali Emîrî Efendi’nin koleksiyonlarından oluşan
kütüphane.
NURUOSMANİYE
KÜTÜPHANESİ
III. Osman’ın Nuruosmaniye Külliyesi’nde kurduğu
kütüphane.
SELİMİYE
KÜTÜPHANESİ
II. Selim’in Edirne’de Selimiye Külliyesi’nde kurduğu
kütüphane.
SÜLEYMANİYE
KÜTÜPHANESİ
İstanbul’da değerli yazma ve basma eser
koleksiyonlarının bulunduğu kütüphane.
YENİCAMİ
KÜTÜPHANESİ
III. Ahmed’in Yenicami Külliyesi’nde yaptırdığı
kütüphane.
bk. DÂRÜ’l-KÜTÜBİ’z-ZÂHİRİYYE
دار الكتب الظاهريةSuriye’de
yazmalarıyla ünlü kütüphane.
AHMED III
KÜTÜPHANESİ
Topkapı Sarayı’nın üçüncü avlusunda Arz Odası
arkasında XVIII. yüzyıla ait kütüphane.
ÂRİF HİKMET
KÜTÜPHANESİ
Şeyhülislâm Ârif Hikmet Bey tarafından Medine’de
kurulan kütüphane.
ÂŞİR EFENDİ
KÜTÜPHANESİ
İstanbul Bahçekapı’da XVIII. yüzyılda kurulan vakıf
kütüphanesi.
ÂTIF EFENDİ KÜTÜPHANESİ
İstanbul Vefa’da XVIII. yüzyılda kurulan vakıf
kütüphanesi.
bk. BEYAZIT DEVLET
KÜTÜPHANESİİstanbul’da Beyazıt Camii yanında devlet eliyle
kurulan ilk kütüphane.
BEŞİR AĞA
KÜTÜPHANESİ
Dârüssaâde ağası Hacı Beşir Ağa tarafından İstanbul Cağaloğlu’ndaki
külliyesinde 1745 yılında kurulan kütüphane.
BEŞİR AĞA
KÜTÜPHANESİ
Dârüssaâde ağası Hacı Beşir Ağa tarafından Eyüp’teki
dârülhadisinde 1735 yılında kurulan kütüphane.
BEYAZIT DEVLET
KÜTÜPHANESİ
İstanbul’da Beyazıt Camii yanında devlet eliyle
kurulan ilk kütüphane.
ESAD EFENDİ
KÜTÜPHANESİ
Sahaflar Şeyhizâde Esad Efendi tarafından İstanbul’da
kurulan kütüphane.
bk. MİLLET
KÜTÜPHANESİİstanbul Fatih’te Feyziye Medresesi’nde
Şeyhülislâm Seyyid Feyzullah Efendi ile Ali Emîrî Efendi’nin koleksiyonlarından
oluşan kütüphane.
bk. MİLLET
KÜTÜPHANESİİstanbul Fatih’te Feyziye Medresesi’nde
Şeyhülislâm Seyyid Feyzullah Efendi ile Ali Emîrî Efendi’nin koleksiyonlarından
oluşan kütüphane.
HÂLET EFENDİ
KÜTÜPHANESİ
Hâlet Efendi (ö. 1822) tarafından Galata Mevlevîhânesi
avlusunda kurulan kütüphane.
HÜSREV PAŞA
KÜTÜPHANESİ
Koca Hüsrev Paşa (ö. 1855) tarafından İstanbul
Eyüp’teki külliyesinde kurulan kütüphane.
MAHMUD PAŞA
KÜTÜPHANESİ
Mahmud Paşa’nın (ö. 878/1474) İstanbul’da kendi adını
taşıyan semtte yaptırdığı medresede kurduğu kütüphane.
MURAD MOLLA
KÜTÜPHANESİ
Murad Molla’nın İstanbul Çarşamba semtinde kurduğu
kütüphane.
NECİP PAŞA
KÜTÜPHANESİ
XIX. yüzyıl başlarında Tire’de yaptırılan kütüphane.
PERTEV PAŞA
KÜTÜPHANESİ
Üsküdar Selimiye’de kurulmuş bir tekke kütüphanesi.
RÂGIB PAŞA
KÜTÜPHANESİ
İstanbul Koska’da Sadrazam Koca Râgıb Paşa tarafından
XVIII. yüzyılda kurulan kütüphane.
RÂŞİD EFENDİ
KÜTÜPHANESİ
Kayserili Mehmed Râşid Efendi tarafından XVIII. yüzyıl
sonlarında Kayseri’de kurulan kütüphane.
RÜSTEM PAŞA
KÜTÜPHANESİ
Rüstem Paşa (ö. 968/1561) tarafından İstanbul’da
kurulan kütüphane.
bk. HACI SELİM AĞA
KÜTÜPHANESİİstanbul Üsküdar’da XVIII. yüzyılda Hacı Selim
Ağa tarafından kurulan kütüphane.
ŞEYH VEFÂ
KÜTÜPHANESİ
Şeyh Vefâ (ö. 896/1491) tarafından İstanbul’da kendi
adıyla anılan semtte kurulan kütüphane.
UMUR BEY
KÜTÜPHANESİ
Umur Bey’in (ö. 865/1461) Bursa’da kurduğu kütüphane.
VAHÎD PAŞA
KÜTÜPHANESİ
Reîsülküttâb Mehmed Emin Vahîd Paşa’nın (ö. 1828)
Kütahya’da kurduğu kütüphane.
VELİYYÜDDİN
EFENDİ KÜTÜPHANESİ
Şeyhülislâm Veliyyüddin Efendi’nin (ö. 1182/1768)
İstanbul’da Beyazıt Camii’nin kıble yönünde kurduğu kütüphane.
YILDIZ SARAYI
KÜTÜPHANESİ
II. Abdülhamid’in Yıldız Sarayı’ndaki şahsî
kütüphanesi.
YÛSUF AĞA
KÜTÜPHANESİ
Konya’da Yûsuf Ağa tarafından kurulan kütüphane.
bk. MİLLET
KÜTÜPHANESİİstanbul Fatih’te Feyziye Medresesi’nde
Şeyhülislâm Seyyid Feyzullah Efendi ile Ali Emîrî Efendi’nin koleksiyonlarından
oluşan kütüphane.
AMCAZÂDE HÜSEYİN
PAŞA KÜTÜPHANESİ
İstanbul Saraçhanebaşı’nda Amcazâde Hüseyin Paşa
Külliyesi içinde kurulmuş bulunan kütüphane.
DAMAD İBRÂHİM PAŞA
KÜTÜPHANESİ
Damad İbrâhim Paşa’nın İstanbul Şehzadebaşı’nda inşa
ettirdiği külliyenin dârülhadis kısmında kurduğu kütüphane.
EYÜP SULTAN
CAMİİ KÜTÜPHANESİ
İstanbul’da Eyüp Sultan Camii’nde kurulan kütüphane.
GAZİ HÜSREV BEY
KÜTÜPHANESİ
1537 yılında Saraybosna’da kurulan kütüphane.
HACI SELİM AĞA
KÜTÜPHANESİ
İstanbul Üsküdar’da XVIII. yüzyılda Hacı Selim Ağa
tarafından kurulan kütüphane.
HALİL HAMÎD PAŞA
KÜTÜPHANESİ
Sadrazam Halil Hamîd Paşa’nın (ö. 1199/1785) Isparta
ve Burdur’da kurduğu kütüphane.
HEKİMOĞLU ALİ
PAŞA KÜTÜPHANESİ
Hekimoğlu Ali Paşa’nın 1147’de (1734-35) tamamlanan
külliyesi içinde kurdurduğu kütüphane.
KILIÇ ALİ PAŞA
KÜTÜPHANESİ
Debbağzâde İbrâhim Efendi’nin İstanbul Tophane’deki
Kılıç Ali Paşa Medresesi’nde 1216 (1801) yılında kurduğu kütüphane.
PERTEVNİYAL
VÂLİDE SULTAN KÜTÜPHANESİ
II. Mahmud’un hanımı Pertevniyal Vâlide Sultan’ın (ö.
1884) İstanbul Aksaray’daki camisinin yanında 1871’de yaptırdığı kütüphane.
ŞEHİD ALİ PAŞA
KÜTÜPHANESİ
İstanbul’da XVIII. yüzyıl başlarında kurulan
kütüphane.
TOPKAPI SARAYI
MÜZESİ KÜTÜPHANESİ
TURHAN VÂLİDE
SULTAN KÜTÜPHANESİ
Hatice Turhan Sultan’ın Yenicami’de kurduğu kütüphane.
MÜSELLİM CAMİİ
ve KÜTÜPHANESİ
Antalya’da XVIII. yüzyılın sonlarına ait cami ve
kütüphane.
MERZİFONLU KARA
MUSTAFA PAŞA KÜTÜPHANESİ
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın İstanbul
Çarşıkapı’daki külliyesinde tesis ettiği kütüphane.
US, Hakkı Tarık
Kendi adıyla anılan bir kütüphanesi olan gazeteci ve
yazar.
MİLLÎ KÜTÜPHANE
Ankara’da 1948 yılında açılan devlet kütüphanesi.
DÂRÜ’l-KÜTÜBİ’l-MISRİYYE دار الكتب المصرية
Ali Paşa Mübârek tarafından 1870 yılında Kahire’de
kurulan ve daha sonra Mısır millî kütüphanesi halini alan kütüphane.
2
https://www.fikriyat.com/yasam/2018/06/24/osmanli-devri-kutuphaneleri-tarihsel-surecte-neler-yasadi
4
Süleymaniye Umumi Kütüphanesi ve Bölümleri: (sayfa: 30-75ss.). http://www.islamicmanuscripts.info/reference/books/Dener-1957/Dener-1957-Suleymaniye-00-21.pdf ** http://www.islamicmanuscripts.info/reference/books/Dener-1957/Dener-1957-Suleymaniye-22-51.pdf ** http://www.islamicmanuscripts.info/reference/books/Dener-1957/Dener-1957-Suleymaniye-52-80.pdf
Süleymaniye Umumi Kütüphanesinde bulunan kütüphanelerin alfabetik listesi.
(sayfa: 77). http://www.islamicmanuscripts.info/reference/books/Dener-1957/Dener-1957-Suleymaniye-52-80.pdf
5
BİBTA TÜRKİYE’NİN KAYNAKÇALARI
VERİTABANI’NDAKİ KAYNAKLAR
|
[DEFTER-İ ATİK SULTAN
MAHMUD-I EVVEL (FATİH KÜTÜBHANESİ) FİHRİSTİ]. |
|
[DEFTER-İ CEDİD SULTAN
MAHMUD-I EVVEL (FATİH KÜTÜBHANESİ) FİHRİSTİ]. |
|
[DEFTER-İ SULTAN
MAHMUD-I EVVEL (AYASOFYA KÜTÜBHANESİ) FİHRİSTİ]. |
|
[DEFTER-İ SULTAN
MAHMUD-I EVVEL (AYASOFYA KÜTÜBHANESİ) FİHRİSTİ]. |
|
[DEFTER-İ SULTAN
MAHMUD-I EVVEL (FATİH KÜTÜBHANESİ) FİHRİSTİ]. |
|
BEŞİNCİ DEFTER-İ
FİHRİST, CATALOGUE ILLUSTRE DE LA LIBRAIRIE-SOUDI |
|
BEŞİR AĞA KİTAPLIĞI
DEFTERİ. . – |
|
BEŞİR AĞA KÜTÜPHANESİ
FİHRİSTİ. |
|
DEFTER-İ BEŞİR AĞA
KÜTÜPHANESİ |
|
DEFTER-İ FATİH
KÜTÜBHANESİ: FATİH CAMİ-İ ŞERİFİ DERUNUNDA VAKİDİR, TARİH-İ TESİSİ 1155. |
|
DEFTER-İ HEKİMOĞLU
ALİPAŞA KÜTÜPHANESİ. TARİH-İ TESİSİ: 1729 |
|
DEFTER-İ HÜSAMEDDİN
EFENDİ KÜTÜPHANESİ. |
|
DEFTER-İ KARA MUSTAFA
PAŞA VE MUSALLA MEDRESESİ VE HEKİMOĞLU ALİ PAŞA CAMİİ VE KUYUCU MURAD PAŞA
KÜTÜBHANELERİ |
|
DEFTER-İ
KARAÇELEBİZADE HÜSAMETTİN EFENDİ KÜTÜBHANESİ |
|
DEFTER-İ KUTUB |
|
DEFTER-İ KÜTÜB VE
RESAİL |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
ATIF EFENDİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
DAMAD İBRAHİM PAŞA |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
EMİR SELİMİYE |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
FEYZ-ALLAH EFENDİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
HACI BEŞİR AĞA |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
HÜSREV PAŞA |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
KETHUDA MEHMED EFENDİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
MEHMED MURAD |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
MİHR-İ ŞAH VALİDEHU SULTAN |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
NURUOSMANİYE CAMİ-İ ŞERİF |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
SELİMİYE |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
SULTAN BAYAZİD GAZİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
SULTAN MEHMED FATİH |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
SULTAN MEHMED VE KADİ-ZADE MEHMED |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
SÜLEYMANİYE |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
VALİDEHU SULTAN DER YENİ CAMİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
VELİ ED-DİN CAR-ALLAH |
|
DEFTER-İ KÜTÜBHANE-İ
YILANLI TEKKE |
|
DEFTER-İ KÜTÜB-İ
RE'İSÜ'L-KÜTTAB MUSTAFA EFENDİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
AMUCA HÜSEYİN PAŞA. TARİH-İ TESİSİ: 1168 (1752) |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
AŞİR EFENDİ. TARİH-İ TESİSİ: 1738 |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
ATIF EFENDİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
AYASOFYA. TARİH-İ TESİSİ: 1834 |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
BEŞİR AĞA (EYÜP HÜSREV PAŞA KÜTÜBPANESİNDE) |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
BEŞİR AĞA. İSTANBUL'DA BAB-I ALİ CİVARINDA. TARİH-İ TESİSİ: 1158 (1742) |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
CAMİ-İ ŞERİF-İ EYYÜB |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
CAMİ-İ ŞERİF-İ EYYÜB : HAZRET-İ HALİD |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
ÇELEBİ ABDULLAH EFENDİ. KADIÇEŞMESİ CİVARINDA |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
ÇORLULU ALİ PAŞA. TARİH-İ TESİSİ: 1120 (1704) |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
DAMAD İBRAHİM PAŞA |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
DAMAD İBRAHİM PAŞA: ŞEHZADE CAMİİ ŞERİFİ KURBUNDA KAİN İBRAHİM PAŞA MEDRESESİ
DERUNUNDA VAKİDİR |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
DAMADZADE KAZASKER MUHAMMED MURAD: ÇARŞAMBADA KAİN DAR-ÜL MESNEVİ DERUNUNDA
VAKİDİR.KAZASKER MUHAMMED MURAD: ÇARŞAMBADA KAİN DAR-ÜL MESNEVİ DERUNUNDA
VAKİDİR. |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
DAMATZADE GAZİ ASKER MUHAMMED MİRAD |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
DARÜ'L-MESNEVİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
DÜĞÜMLÜ BABA |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
EL-HAC SELİM AĞA |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
EMİR HOCA KEMANKEŞ. TARİH-İ TESİSİ: 1135 (1719) |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
ESAD EFENDİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
ES'AD EFENDİ. TARİH-İ TESİSİ: 1262 (1846) |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
FATİH |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
FATİH |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
FEYZULLAH EFENDİ VE ŞEYH MURAD VE KALKANDELENLİ İSMAİL AĞA |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
GELİBOLULU TAHİR EFENDİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
HALET EFENDİ. TARİH-İ TESİSİ: 1828 |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
HEKİMOĞLU ALİ PAŞA. TARİH-İ TESİSİ: 1145 (1729) |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
HÜSREV PAŞA. TARİH-İ TESİSİ: 1255 (1839) |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
İSMİHAN SULTAN |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
KÖPRÜLÜZADE MEHMET PAŞA |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
LALELİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
MEDRESE-İ SERVİLİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
MEHMED MURAD EFENDİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
MESİH PAŞA |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
MİHRİŞAH SULTAN. TARİH-İ TESİSİ: 1210 (1794) |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
NURİ OSMANİYE |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
RAGIB PAŞA. KOSKA'DA KAİN SADR-I ESBAK MERHUM RAGIB PAŞA KİTABHANESİ'NDE
MEVCUD OLAN KÜTÜB-İ ŞERİFENİN DEFTERİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
SAİD EF.. . – |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
SALİHA HATUN |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
SELİMİYE: ÜSKÜDARDA SELİMİYEDE VAKİ NAKŞİ DERGAHI DERUNUNDA PERTEV PAŞA
MERHUMUN İNŞA EYLEMİŞ OLDUĞU KÜTÜBHANENİN KİTAB DEFTERİDİR. |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
SELİMİYYE. TARİH-İ TESİSİ: 1221 (1805) |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
SERVİLİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
SÜLEYMANİYE. TARİH-İ TESİSİ: 1280 (1864) |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
ŞEHZADE MAHMUD |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
TIRNOVALI FİHRİSTİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
UMUMİ |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
VELİYÜDDİN EFENDİ. TARİH-İ TESİSİ: 1175 (1859) |
|
DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ
YAHYA EFENDİ |
|
DEFTER-İ MENKULAT-I
SULTAN MAHMUD HAN-I EVVEL EZ GALATA İLA FATİH |
|
DEFTER-İ MUSTAFA PAŞA,
MUSALLA MEDRESESİ VE HEKİMOĞLU CAMİİ VE KUYUCU MURAT KÜTÜPHANELERİ |
|
DEFTER-İ SULTAN
MAHMUD-I EVVEL (AYASOFYA KÜTÜBHANESİ) FİHRİSTİ]. |
|
KOSKA'DA KAİN SADR-İ
ESBAK MERHUM RAGIP PAŞA KÜTÜPHANESİNDE MEVCUT OLAN KÜTÜB-İ ŞERİFENİN
DEFTERİDİR (DEFTER-İ KÜTÜPHANE-İ RAGIP PAŞA). TERTİBEDEN: ABDURRAHMAN NACİM |
6
Koleksiyonlar
http://www.yazmalar.gov.tr/sayfa/koleksiyonlar/15
7
https://istanbultarihi.ist/search?t=title&q=k%C3%BCt%C3%BCphane
8
Türkler.
Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
https://archive.org/details/TurklerAnsiklopedisi/Turkler-Cilt01/page/n3/mode/2up
Kütüphane –
5. CiLT- 72, 116, 355, 391, 407, 511, 513, 514, 585, 619, 646, 722, 727, 730, 750, 751
6. CILT- 115-
9. CiLT- 64, 421, 491, 827, 830, 932 –
10. CILT- 208, 437, 438, 440, 442, 491, 521, 531, 545, 547, 561, 605, 639, 665, 924
12. CILT- 24, 25, 2
-1. CiLT- 473
-15. CiLT- 26, 27, 31, 32, 33
-5. CiLT- 347
10. CiLT- 454, 521, 524, 545
12. CiLT- 87
14. CiLT- 18, 920, 922, 923
19. CILT- 41, 140
9
SELÇUKLULAR DEVRi KONYA KÜTÜPHANELERİNİN ...
https://dergipark.org.tr › download › article-file
SELÇUKLULAR
DEVRi KONYA KÜTÜPHANELERİNİN. TARiHÇESi. Uzm. Mustafa CAN (*J. Konya'daki Selçuklu Devleti Kütüphanesi diyebileceğim~z
kü-. yazan: CAN Mustafa
SELÇUKLU DEVRi
KONYA KÜTÜPHANE Sİ Dr ... - DergiPark
https://dergipark.org.tr › download › article-file
o çağın ilim ve kültür muhtevası da ortaya konmuş olacak·
tır. Ancak Selçuklu dönemi Konya kütüphaneleri bir bütün parçası, bir gelenek zincirinin parlak bir ...
yazan:
M CUMBUR · Alıntılanma sayısı: 7 · İlgili makaleler
11
Büyük Selçuklular Kütüphaneleriyle Ayakta Kaldı
OSMAN ÖZEN
Büyük Selçuklu devrİnde Sultanlar, vezİrler, çeşİtlİ devlet
adamları ve halk tarafından; Saray, camİ, hankâh, medreSe ve Sayıları on
Bİnlerİ Bulan kİtap kolekSİyonlarına Sahİp kütüphaneler kurulmuştu…
Bir çağın, bir ülkenin ve bir milletin; ilim, fikir ve
kültürünün en güvenilir delilleri kütüphaneleridir. Kütüphanelerin en önemli
görevleri, büyük bir emeğin ürünü olan bilgi kaynaklarını toplamak, korumak,
aranılan kaynağı en kısa zamanda erişilebilir biçimde toplumun istifadesine
hazırlamaktır.
Tarihimizde, eskiden beri kütüphane kurma geleneği
süregelmiştir. Türklerde ilk kütüphane örneklerine Uygur Türklerinde, yani
Türklerin Müslümanlığı kabul ettiği dönemde rastlanmaktadır. Türkler
İslamiyet’i kabul ettikten sonra büyük fetihlerin yanı sıra ilim ve sanata da
önem vermişler, sosyal ve kültür kurumlarının yanında kütüphaneler kurmayı da
ihmal etmemişlerdir.
Müslümanlar Kur’an-ı Kerim’in “Oku” emrine uyarak kâğıdı,
kitabı ve kütüphaneyi mukaddes ve muhterem saymışlardır. İslam dünyasında
zamanla gelişen kitap sevgisi ve ilme duyulan hayranlık, kütüphanelerin
adedinin artmasını sağlamıştır. İslâm âleminde ilk kütüphaneler Emevîler
döneminde kurulmaya başlamıştır. Ulemaya ve talebeye açık ilk kütüphanenin
Muâviye b. Ebû Süfyân (r.a) zamanında (661-680) Şam’da kurulduğu kabul
edilmektedir.
Yazının devamını Yedikıta Dergisi Nisan (68. Sayı 2014) sayısından okuyabilirsiniz.
12
https://konyaarastirmalari.blogspot.com/2012/05/gecmiste-ve-gunumuzde-konya.html
13
14
15
H. B. ÖCALAN, "Bursa Dergâh Kütüphaneleri," In Gümüşlü den Günümüze Osmanlı Kültüründe Bursa , Bursa: Türkiye Yazarlar Birliği Bursa Şubesi, 2003, pp.74-79.
16
Nafiye Nihan Yıldız: Xıx. Yüzyıl Seyahatnamelerine Göre Osmanlı Kitap Kültürü Ve Kütüphaneler. T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Akdeniz Dünyası Araştırmaları Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Tez Danışmanı Prof. Dr. Ertan Eğribel. İstanbul, 2019. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/ET000440.pdf
17
https://www.ayrintilihaber.com.tr/kultur-sanat/osmanli-toplumu-ve-kitap-h3043.html
18
M. HIZLI, "Medrese Kütüphaneleri," In Bursa Kütüphaneleri , Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa Araştırmaları Merkezi, 2013, pp.116-129.
19
Osmanli Dönemi Izmir Medrese ve Kütüphaneleri (Turkish) Paperback – January 1, 2020. by Yasin Tas (Author). https://www.amazon.com/Osmanli-D%C3%B6nemi-Izmir-Medrese-K%C3%BCt%C3%BCphaneleri/dp/6052818956
20
20.1.
Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri-İsmail E. Erünsal. Türk Tarih Kurumu Yayınları. 2008.
Prof. Dr. İsmail E. Erünsal: “Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik”. http://www.ismailerunsal.com/wp-content/uploads/2020/10/osmanlilarda-kutuphaneler-ve-kutuphanecilik.pdf
20.2.
Prof. Dr. İsmail E. Erünsal: “Orta Çağ İslâm Dünyasında Kitap ve Kütüphâne”. İstanbul: 2018. http://www.ismailerunsal.com/wp-content/uploads/2018/01/ortacag-kitap-dunyasinda.pdf
26
“Türklerde kütüphaneler”. 180-185ss. http://acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11352/1157/G%FCnd%FCz.pdf?sequence=1 ** https://silo.tips/download/slamda-ktap-sevgs-ve-lk-ktphaneler-zelgeler-ve-kaynaklar
27
Enver Behnan Şapolyo: “Türklerde Kütüphaneler”. İçinde: Tarih Boyunca Türk Tefekkürü Şâmanizm
Tefekkürü. 13,5x19 cm. 107 sayfa.
28
Halis Alar: Kütüphaneciliğin tarihçesi ve ilk kütüphaneler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 16, 2001. 303-306ss.
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/32691 https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunitaed/issue/2844/38934
Bülent Ağaoğlu: Fatih Sultan Mehmet Devri Kütüphaneleri
Hakkında 27 Makale. 2016
30
Fatih Sultan Mehmet Ve Kütüphaneler * https://bulentagaoglu.blogspot.com/2020/02/fatih-sultan-mehmet-ve-kutuphaneler.html
31
İstanbul Kütüphaneleri Tanıtımı Konulu Kitaplar (Kapaklar Ve
İçindekiler Sayfaları) (14 Kitap). https://bulentagaoglu.blogspot.com/2020/05/istanbul-kutuphaneleri-konulu-kitaplar.html
32
İstanbul’un Eski Kütüphaneleri Ve Fotoğrafları (1). https://bulentagaoglu.blogspot.com/2020/06/istanbulun-eski-kutuphaneleri-ve.html
33
Haluk Y. Şehsuvaroğlu: İstanbul’da kütüphaneler. 1963. https://core.ac.uk/download/pdf/38307476.pdf
34
https://www.kulturportali.gov.tr/portal/tarihin-taniklari-kutuphaneler
35
Anadolu Kütüphaneleri Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Sanat Eserleri Dizisi 2013.
36
Tanıtım - Değerlendirme / Reviews: Yılmaz, B. (Ed.). (2013). Anadolu Kütüphaneleri. M. Turgut, İ. Yılmaz (Fotoğraflar). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Geleneksel El Sanatları/ Bilim ve Felsefe Dizisi. 498 sayfa, kuşe kağıt, renkli resimli, ciltli. ISBN 978- 975-17-36800. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/807955
https://listelist.com/turkiye-en-eski-kutuphaneler/
37
https://v3.arkitera.com/h22259-tarih-boyunca-kutuphaneler-1.html
38
http://www.fatih.gov.tr/ilcemizdeki-halk-ve-yazma-eser-kutuphaneleri
39
https://www.researchgate.net/publication/47332951_Tarihte_ve_Bizde_Kutuphane
40
Bilgin Aydın: İstanbul Kütüphaneleri Tarihine Dair Araştırmalar. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/652831
41
https://www.hurriyet.com.tr/gundem/gozbebegi-sekiz-tarihi-kutuphane-41475137
42
https://www.buyuyenay.com/medeniyet-tarihinde-kutuphaneler
43
https://www.izmirdergisi.com/tr/turizm/kultur-turizmi/738-izmir-in-tarihi-kutuphaneleri
44
http://konya.com.tr/kutuphaneler/
45
https://www.bursa.com/wiki/bursada_kutuphaneler
46
http://bgc.org.tr/ansiklopedi/kutuphaneler.html
47
Cunbur, M. (1966). Tarihimizde Anadolu’da kütüphane kurma
çabaları. Türk Kütüphaneciler Derneği
Bülteni 15(3): 129-133. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/1955/1928
48
49
Erünsal, İ.E. (1991). Türk
kütüphaneleri tarihi II: Kuruluştan Tanzimata kadar Osmanlı vakıf kütüphaneleri.
Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
50
Erünsal, İ.E. (1998). The expansion and reorganization of
the otoman library system: 1754-1839. Belleten
62(235): 831-849.
51
Erünsal, İ.E. (1999a). Osmanlılarda kütüphane ve kütüphaneci
geleneği. Osmanlı Ansiklopedisi,
c.11 içinde (699-719). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
52
Erünsal, İ.E. (1999b). Osmanlı kütüphanelerinin tarihi
gelişimi. Ö Bayram ve ark. (Yay. Haz.). Osmanlı
Devletinde bilim, kültür ve kütüphaneler içinde (ss. 235-246). Ankara: Türk
Kütüphaneciler Derneği.
53
Sefercioğlu, N. (1999). Osmanlı döneminde kütüphane
katalogları. Ö Bayram ve ark. (Yay. Haz.). Osmanlı
Devletinde bilim, kültür ve kütüphaneler içinde (ss. 143-152). Ankara: Türk
Kütüphaneciler Derneği
54
Ünver, S. (1970). Anadolu Selçukluları zamanında umumi ve
hususi kütüphaneler. Atatürk
Konferansları II içinde (2-27).Ankara: Türk Tarih Kurumları Yayınları.
55
Ünver, S. (2010). Selçuklular zamanında kütüphaneler üzerine
yeni örnekler ve bazı mülahazalar. Üçüncü
Türk Tarih Kongresi Tebliğleri içinde (642-646).Ankara: Türk Tarih
Kurumları Yayınları.
56
Yazberdiyev, A. (1998). Eski Merv ve kütüphaneleri. T. Ege ve A. Karataş (Yay. Haz.). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
57
Ağaoğlu, Bülent: Eyüp Kütüphaneleri Kaynakçası. İstanbul: 2018. https://bulentagaoglu.blogspot.com/2021/01/eyup-kutuphaneleri-kaynakcasi.html
58
https://kutuphane.kitapi.net/blog/21-04-2016/kutuphane-nedir/491
59
Onur, Oral Edirne vakıf kütüphaneleri, Edirne İl Halk Kütüphanesi Bülteni, Edirne, 1986, cilt: 8, sayı: 8, s. 9-45
60
Onur, Oral Edirne’de Yahudi kütüphaneleri, Müteferrika, İstanbul, 1995, sayı: 6, s. 47-58
61
Somar, Ziya Edirne’nin hayır müesseseleri: kütüphaneler ve kuranlar, Edirne Halkevi Mecmuası, Edirne, 1940, sayı: 1, s. 16-17
62
Ünver, Ahmet Süheyl Edirne’de ll. Murad’ın kurduğu üç kütüphane, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, İstanbul, 1972, sayı: 1, s. 255-256
53
Kütüphaneler. İçinde: Edirne bibliyografyası. 168-171ss. https://acikarsiv.trakya.edu.tr/bibliyografya/bibliyografya.pdf
64
Onur, Oral: Edirne vakıf kütüphaneleri (tamamı): 1- Sultanların vakıf kütüphaneleri 2- Özel şahısların vakıf kütüphaneleri / Oral Onur. – [y.y.: y.y.], 1986. (İstanbul: Acar Matbaacılık) 80 s.; 24 cm.
65
AHMET KILIÇ ** 2016 ** Mehmed Emin Vahid Paşa hayatı, eserleri, vakfiyesi ve kütüphanesi. The life, writings, charter of waqf and library of Mehmed Emin Vahid Pasha ** Yıldırım Beyazıt Üniversitesi ** Yüksek Lisans ** Biyografi = Biography ; Tarih = History
66
CENGİZ GÜLER ** 2020 ** Selçuklular
ve beylikler döneminde kitap ve kütüphane kültürü. Book and library culture in
the period of Seljuks and principalities ** Aksaray Üniversitesi ** Yüksek
Lisans ** Tarih = History
67
ENGİN CİHAD TEKİN ** 2017 ** Avrupalı seyyahların bakış açısından Osmanlı'da kitap ve kütüphane kültürü (1453-1699). Book and library culture in the Ottoman empire: From the perspective of European travellers (1453-1699) ** Hacettepe Üniversitesi ** Doktora ** Bilgi ve Belge Yönetimi = Information and Records Management ; Tarih = History
68
NAFİYE NİHAN YILDIZ ** 2019 ** XIX. yüzyıl seyahatnamelerine göre Osmanlı kitap kültürü ve kütüphaneler. Ottoman book culture and libraries appearing on the pages of travel books in the XIXth century ** İstanbul Üniversitesi ** Yüksek Lisans ** Tarih = History
69
REMZİYE TUBA ÇAVDAR ** 1995 ** Tanzimat'tan Cumhuriyet'e kadar Osmanlı kütüphanelerinin gelişimi. ** İstanbul Üniversitesi ** Doktora ** Bilgi
ve Belge Yönetimi = Information and Records Management ; Tarih = History
70
YAĞMUR ÇAKAN ** 2019 ** Vakfiyesi ışığında Hacı Selim Ağa'nın sosyal ve hayır kurumları: Kütüphane,mektep, çeşmeler. In the light of vaqfiyye haci selim aga's social and voluntary association: Library, school, fountains ** Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi ** Yüksek Lisans ** Tarih = History
71
“1839’dan 1923 yılına kadar Osmanlı Devleti’nde medreselerin
yanı sıra -özellikle Tanzimat Fermanı’ndan sonra- idadi, rüşdiye, sultani gibi ilk,
orta ve yüksek eğitim kurumları (gayr-ı müslimlerin açtıkları da dahil)
açılmıştır. Daha önce de ifade edildiği gibi 1924 yılında kapatılana dek
medreseler, Osmanlıların temel eğitim ve bilgi üretim-aktarım kurumları olarak
varlıklarını sürdürmüşlerdir. Bu kurumların bünyesinde derslerde kullanılacak
ders kitapları ve yardımcı kaynak kitapların yer aldığı kitaplıklar ve/veya
kütüphaneler kurulmuştur. Bu kütüphaneler, müderrislerin yazmış olduğu telif
kitaplar, tercüme ve şerhler, talebelerin diğer bilim adamlarının eserlerinden
yaptıkları istinsahlar ve vakıf sahipleri / hayırseverlerin kitap bağışları ile
oluşturulmuştur. Bu şekilde oluşturulmuş olan kütüphaneler, elbette ki
müderrisler ve medrese öğrencilerinin kullanımına tahsis edilmiştir, zaten bu
durum vakıf olarak kurulmuş olan tüm kütüphanelerin vakfiyelerinde yer
almaktadır.
Kütüphanelerin bilimsel yaşama etkisi temel olarak, bu
noktada göze çarpmaktadır. XIX. yüzyıla kadar vakfiyelerde ve XIX. yüzyıldan
sonra hazırlanan nizamname, talimatname ve layihalarda kütüphaneleri kimlerin
ve ne şekilde kullanacağı açık bir biçimde gösterilmiştir.
Kütüphanelerin bilimsel yaşama etkisine örnekler vererek
irdelemeden önce, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan yıkılışına kadar süre
içerisinde kurulan kütüphanelerin ve dermelerinin sayılarına bakmakta yarar görmekteyiz.
Bu konuda ilk incelenmesi gereken, Rusçuklu Osman Beyzade Ali Fethi Bey tarafından İstanbul’un fethinden Abdülmecit dönemine kadar olan süreçte İstanbul ve bilad-ı selase kütüphaneleri, dermelerini saptamayı amaçlayan 1851-1854 yılları arasında yapılmış “El asarü’laliyye fi hazainü’l-kütüb li Osmaniyye” adlı çalışmadır. Bu çalışmaya göre İstanbul’da o dönemin sonuna kadar (1861) kurulmuş 47 kütüphane vardır.31 1890 yılında yapılan bir çalışmada, İstanbul’daki kütüphanelerin 40’dan fazla olduğunu belirtmektedir.32 Bunun dışında Osmanlı Devleti’nde 1897 yılına kadar İstanbul ve diğer şehirlerde kurulmuş okul ve kütüphanelerin sayılarını veren 1894-1895 ve 1895-1896 yıllarında yapılan istatistikler de önemlidir. Bu istatistiklere göre; 1894-1895
--------------------
31 Soysal, a.g.e., c.1, 1998, s.
28, 57, 66.
32 Serkis Orpilyan, Mecelle-i Ulum - Küre-i Arzda Elyevm Mevcud Bulunan Kütübhaneler, İstanbul, 1899, s. 106-110.
----------------
17
yıllarında İstanbul’da 47 diğer vilayetlerde 276 kütüphane33, 1895-1896 yıllarında yine; İstanbul’da 47 ve diğer vilayetlerde 276 kütüphane bulunmaktadır34. 1909’da Mısır Meclis-i Nuzzar Katib-i Salisi Ahmed Zeki Bey’in hazırlamış olduğu raporda ise İstanbul’daki kütüphanelerin sayısı 40’dan fazla olarak belirtilmektedir.35 Osmanlı Devleti’nde mevcut olan kütüphanelerin sayılarıyla ilgili birçok yerli ve yabancı kaynak bulunmakta ve çeşitli rakamlar vermektedirler. Ancak verilen bilgilerden de anlaşılacağı üzere, kütüphanelerin bölgesel olarak dağılışında önemli dengesizlikler görülmektedir. 1895-1896 yıllarında Osmanlı Devleti’nde toplam 323 kütüphane bulunmaktadır ve bunların %14’ü İstanbul’da %8’i Balkan vilayetlerinde, %53’ü Anadolu vilayetlerinde, %2’si ada vilayetlerinde ve %23’ü de Ortadoğu ve Arap vilayetlerinde bulunmaktadır. Ancak buradaki belirleyici olan önemli bir nokta bulunmaktadır; daha önce Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu, Beylikler ve İlhanlıların yönetiminde kalan ve diğerlerine göre daha eski geçmişe sahip örneğin Kastamonu, Konya, Sivas, Bursa, Musul, Halep ve İzmir vilayetlerinde diğer vilayetlere göre kütüphane ve kitap sayıları diğerlerine göre fazladır.36”.
33 Maarif-i Umumi Nezareti İdaresinde Bulunan Mekatib-i İbtidaiye, Rüşdiye, İdadiye, Aliye ile Mekatib-i Hususiye ve Ecnebiyyenin ve Dersaadetde Tahrir-i İcra Kılınan ve Taşrada Mevcud Bulunan Kütübhanelerin İstatistiği, 1310-1311 Sene-i Dersiye-i Maliyesine Mahsusdur, Dersaadet, Matbaa-ı Amire, s. 5, 24-25, 57-58. 34 Maarif-i Umumi Nezareti İdaresinde Bulunan Mekatib-i İbtidaiye, Rüşdiye, İdadiye, Aliye ile Mekatib-i Hususiye ve Ecnebiyyenin ve Dersaadetde Tahrir-i İcra Kılınan ve Taşrada Mevcud Bulunan Kütübhanelerin İstatistiği, 1311-1312 Sene-i Dersiye-i Maliyesine Mahsusdur, Darü’lHilafetü’l-Aliyye, Matbaa-ı Amire, 1901, s. 5, 23-24, 59-60. 35 Ahmed Zeki, Dersaadet Umumi Kütübhanelerinin Tanzim ve Tensikine Dair Sadr-ı Azam Hilmi Paşa Hazretlerine Takdim Olunan Takrir, Dersaadet, Matbaa-ı Ahmed İhsan, 1909. s. 5. 36 Maarif-i Umumi…, a.g.e., [y.y.], s. 24-25, 57-58.; Maarif-i Umumi…, a.g.e., 1901, s. 23-24, 59-60.; Soysal, a.g.e., c.1, 1998, s. 27-28., Cumhuriyet’in ilk yılları için ayrıca bkz. Hamit Zübeyr Koşay, Kütübhanelere Dair, Maarif Vekaleti Mecmuası, 4, 1925, s. 24-25.
------------.
Hakan Anameriç: Osmanlılarda Kütüphane Kültürü ve Bilimsel Yaşama Etkisi∗ Library Culture in Ottomans and Its Effect on Scientific Life. http://eprints.rclis.org/11106/1/osmanlilarda_kutuphane_kulturu.pdf
72
“Bu konuda ilk incelenmesi gereken, Rusçuklu Osman Beyzade Ali Fethi Bey tarafından İstanbul’un fethinden Abdülmecit dönemine kadar olan süreçte İstanbul ve bilad-ı selase kütüphaneleri, dermelerini saptamayı amaçlayan 1851-1854 yılları arasında yapılmış “El asarü’laliyye fi hazainü’l-kütüb li Osmaniyye” adlı çalışmadır. Bu çalışmaya göre İstanbul’da o dönemin sonuna kadar (1861) kurulmuş 47 kütüphane vardır.31”.
31 Soysal, a.g.e., c.1, 1998, s.
28, 57, 66.
Hakan Anameriç: Osmanlılarda Kütüphane Kültürü ve Bilimsel Yaşama Etkisi∗ Library Culture in Ottomans and Its Effect on Scientific Life. http://eprints.rclis.org/11106/1/osmanlilarda_kutuphane_kulturu.pdf
73
“1890 yılında yapılan bir çalışmada, İstanbul’daki kütüphanelerin 40’dan fazla olduğunu belirtmektedir.32”.
32 Serkis Orpilyan, Mecelle-i Ulum - Küre-i Arzda Elyevm Mevcud Bulunan Kütübhaneler, İstanbul, 1899, s. 106-110.
Hakan Anameriç: Osmanlılarda Kütüphane Kültürü ve Bilimsel Yaşama Etkisi∗ Library Culture in Ottomans and Its Effect on Scientific Life. http://eprints.rclis.org/11106/1/osmanlilarda_kutuphane_kulturu.pdf
74
“Bunun dışında Osmanlı Devleti’nde 1897 yılına kadar İstanbul
ve diğer şehirlerde kurulmuş okul ve kütüphanelerin sayılarını veren 1894-1895
ve 1895-1896 yıllarında yapılan istatistikler de önemlidir. Bu istatistiklere göre;
1894-1895 yıllarında İstanbul’da 47 diğer vilayetlerde 276 kütüphane33,
33 Maarif-i Umumi Nezareti İdaresinde Bulunan Mekatib-i İbtidaiye, Rüşdiye, İdadiye, Aliye ile Mekatib-i Hususiye ve Ecnebiyyenin ve Dersaadetde Tahrir-i İcra Kılınan ve Taşrada Mevcud Bulunan Kütübhanelerin İstatistiği, 1310-1311 Sene-i Dersiye-i Maliyesine Mahsusdur, Dersaadet, Matbaa-ı Amire, s. 5, 24-25, 57-58.
Hakan Anameriç: Osmanlılarda Kütüphane Kültürü ve Bilimsel Yaşama Etkisi∗ Library Culture in Ottomans and Its Effect on Scientific Life. http://eprints.rclis.org/11106/1/osmanlilarda_kutuphane_kulturu.pdf
75
“1895-1896 yıllarında yine; İstanbul’da 47 ve diğer vilayetlerde 276 kütüphane bulunmaktadır34.”
34 Maarif-i Umumi Nezareti İdaresinde Bulunan Mekatib-i İbtidaiye, Rüşdiye, İdadiye, Aliye ile Mekatib-i Hususiye ve Ecnebiyyenin ve Dersaadetde Tahrir-i İcra Kılınan ve Taşrada Mevcud Bulunan Kütübhanelerin İstatistiği, 1311-1312 Sene-i Dersiye-i Maliyesine Mahsusdur, Darü’lHilafetü’l-Aliyye, Matbaa-ı Amire, 1901, s. 5, 23-24, 59-60.
Hakan Anameriç: Osmanlılarda Kütüphane Kültürü ve Bilimsel Yaşama Etkisi∗ Library Culture in Ottomans and Its Effect on Scientific Life. http://eprints.rclis.org/11106/1/osmanlilarda_kutuphane_kulturu.pdf
75.1.
http://isamveri.org/pdfrisaleosm/R099754.pdf
76
“1909’da Mısır Meclis-i Nuzzar Katib-i Salisi Ahmed Zeki Bey’in hazırlamış olduğu raporda ise İstanbul’daki kütüphanelerin sayısı 40’dan fazla olarak belirtilmektedir.35”.
35 Ahmed Zeki, Dersaadet Umumi
Kütübhanelerinin Tanzim ve Tensikine Dair Sadr-ı Azam Hilmi Paşa Hazretlerine
Takdim Olunan Takrir, Dersaadet, Matbaa-ı Ahmed İhsan, 1909. s. 5.
Hakan Anameriç: Osmanlılarda Kütüphane Kültürü ve Bilimsel Yaşama
Etkisi∗ Library Culture in Ottomans and Its Effect on Scientific Life. http://eprints.rclis.org/11106/1/osmanlilarda_kutuphane_kulturu.pdf
77
Orlin SABEV (Orhan SALİH)
Bulgaristan Örneği Işıgında
Balkanlar'da Osmanlı Medrese Kütüphaneleri. (Osmanlı İlim, Düşünce ve Sanat
Dünyasında Balkanlar. Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı· 07-09 Mayıs
2014:Toplantı Yeri: ~Trakya Üniversitesi Balkan Kongre Merkezi,. Edirne
İstanbul, 2014)
http://isamveri.org/pdfdrg/D233548/2014/2014_SABEVO.pdf
78
[Rapor] : Fikri acizanemce kitap ve kütüphanelerin bugünkü halini şekl-i makule tarifini ba’det-teşekkül nizamnamesi olacak müsevvedatın suretini irae eden üç defterden: Birinci defter: İstanbul kütüphanelerinin henüz mahvolmayıp mevcud kalan kısım ve enkazını gösteren cedveldir. İkinci defter: mevcud kalabilen kitap ve kütüphanelerin zamanın haline muvafık tarzda ıslahını irae eden defterdir. / Ahmed Muhtar. -- [y.y., t.y.] [17] y.
1. Kütüphaneler_İstanbul. http://isamveri.org/pdfrisaleosm/RE16128.pdf
ÜNVER, A. Süheyl. (1952). “İkinci Selim’e Kadar Osmanlı Hükümdarlarının Hususî Kütüphaneleri Hakkında”, IV. Türk Tarih Kongresi 10-14 Kasım Ankara içinde (294-312), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
80
“Orta Doğu’da kütüphanelerin gelişimi 18. yüzyılda gerçekleşmiştir. Ш.Ahmed (1703-1736) І. Mahmud (1730-1754) ve Ш. Osman (1754-1757) dönemlerinde önemli kütüphaneler kurulduğu biliniyor. Geniş koleksiyonlu kütüphanelerin kadroları da genişlemiştir. Özellikle І. Mahmud dönemi Türk kütüphaneciliğinin altın devri olarak adlandırılmıştır (Erünsal, 1991: 279). І. Abdülhamid (1774-1789) döneminde İstanbul’da kurulan kütüphanelerle Anadoluda’da kurulan kütüphaneler kurulmaya başlaması önemli bir konudur (Erünsal, 1991: 279). Anadoluda ilk kütüphaneleri ise 18. yüzyılda görmeye başlamaktayız. Bu kütüphaneler çeşitli merkezlerde kurulmuş ve zengin kitap koleksiyonlarına sahip kütüphanelerdir. Halil Hamid Paşa (Isparta 1783), Yusuf Ağa (Konya 1795), Raşid Efendi (Kayseri 1797), Hacı Ahmed Ağa (Antalya), Zeynelzade (Akhisar 1797) bu kütüphanelerdendir (Erünsal, 2000: 21). Ayrıca bu dönemin sonunda Osmanlı padişahlarının Anadoluda doğup büyüdükleri şehirlerde kütüphane yaptırdıkları görülüyor. Bu dönemde değişen başka bir konu katibi kütüplüğün kütüphane personelinden kaldırılmasıdır. Bu kişinin artık kütüphane görevleri için ihtiyaç duyulmaması, bunun için yazılan nedenler arasındadır (Erünsal, 1991: 280).”. 35.s. http://academicrepository.khas.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12469/2838/Osmanl%C4%B1%20D%C3%B6nemi%27nde%20Yazma%20Eserlerin%20K%C3%BCt%C3%BCphanelerde%20Koruma%20Gelenekleri.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Hakan Anameriç: Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/download/146/143?srzpcoaakbtdgwqq
Soysal, Özer. (1998). Türk Kütüphaneciliği - II: Belgeler Kütüphane Türleri, Görevlendirme İlkeleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı
83
Medrese kütüphaneleri
84
Külliye kütüphaneleri
85
https://tr.wikipedia.org/wiki/Bursa_Yazma_ve_Eski_Basma_Eserler_K%C3%BCt%C3%BCphanesi
86
http://docplayer.biz.tr/14946847-Istanbul-daki-yazma-kutuphaneleri.html
TÜYATOK
Mihin Lugal, Nimet Bayraktar: Türkiye Yazma Eser Kütüphaneleri ve Bu Kütüphanelerde Bulunan Yazmalarla İlgili Yayınlar Bibliyografyası. IRCICA. https://www.kitapyurdu.com/kitap/turkiye-yazma-eser-kutuphaneleri-ve-bu-kutuphanelerde-bulunan-yazmalarla-ilgili-yayinlar-bibliyografyasi/103166.html
89
Altay, Ahmet : The Libraries İn Ottoman State. Journal Of Balkan Libraries Union , 2015. http://balkanlibraries.org/frontend/Journal/pdf/7-THE%20LIBRARIES%20IN%20THE%20OTTOMAN%20STATE%20v_5.pdf
90
Konya'nın Tarihi Kütüphaneleri. http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=26114
91
Alikılıç, Dündar: Tarih Boyunca Trabzon Havalisinde Kütüphaneler. http://eprints.rclis.org/9327/1/TAR%C4%B0H_BOYUNCA_TRABZON_K%C3%9CT%C3%9CPHANELER%C4%B0.pdf
92
Eroğlu, Bahtiyar: Bazı örnekleri ile Anadolu’da tarihi Türk Kütüphane mimarisi. (Konya, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Ens., 1990, Yüksek Lisans Tezi). http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/1941/012311.pdf?sequence=1&isAllowed=y
93
Bibliyografya kısmı: (sayfa: 158- ): Eroğlu, Bahtiyar: Bazı örnekleri ile Anadolu’da tarihi Türk Kütüphane mimarisi. (Konya, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Ens., 1990, Yüksek Lisans Tezi). http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/1941/012311.pdf?sequence=1&isAllowed=y
94
Burdur İlinde Türk Mimarisi. https://www.butso.org.tr/images/yayinlarimiz/kitaplarimiz/Burdur_ilinde_Turk_Mimarisi.pdf
95
Google: "Tarihi Kütüphaneleri" pdf
96
Google: "Tarihi Kütüphaneler" pdf
97
Yazıcı, Mustafa, 1923- : Türklerde kütüphanecilik / Mustafa Yazıcı. -- Ankara : [yayl.y.], 1969 (Ankara: Uygur Matbaası) 172 s. : fotoğ. ; 20 cm. (http://www.oktayaras.com/turklerde-kutuphanecilik/tr/41743 )
98
Bayraktar, Nimet: Üsküdar kütüphaneleri. http://acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11352/1389/Bayraktar.pdf?sequence=1&isAllowed=y
------------------.
99
Asllan Shehu: Arnavut Âlimleri Ve Akaid Eserleri (Yüksek
Lisans Tezi). Bursa 2011
“İkinci Bölüme Ek
......................................................................................................
91
Arnavutluk’ta Osmanlı’dan Kalma Tarihi Kütüphaneler
............ 91
A. Özel Kütüphaneler...........................................................................................
91
B. Cami, Tekke Ve Medrese
Kütüphaneleri................................................. 91
Sonuç................................................................................................................................. 95”
https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstream/11452/8313/1/294848.pdf
101
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder