Hakkı Tarık Us’un katkıları

 

Hakkı Tarık Us’un katkıları

 2.3.2021

Bu derlemeyi değerli kütüphane yöneticisi, araştırmacı-yazar  Selahattin Öztürk'ün makalesi ( https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/Hakk%C4%B1_Tar%C4%B1k_Us_(1889-1956) ) sayesinde hazırladım. Kendisine teşekkür ederim. Bülent Ağaoğlu

Alıntılar

1

“İşgal yıllarında Milli Mücadeleyi destekleyen cemiyetlerde çalıştı.“

“Müdafaa-i Milliye Grubu’nun Anadolu ile haberleşmelerinde aktif bir şekilde görev alarak büyük hizmetlerde bulundu.”

“Bu çalışmaların karşılığında kendisine İstiklâl madalyası verildi.”

“Tek parti iktidarı döneminde milletvekilliği yapmasına rağmen birçok konuda itirazlarda ve cesur karşı çıkışlarda bulunması dolayısıyla kendisine “mûteriz” lakabı takıldı. Yine bu dönemde tartışılan Basın Kanunu’na red oyu veren tek milletvekili Hakkı Tarık Us’tur.”

“Yalnız yaşayarak kazancının büyük kısmını bir kütüphane kurmak amacıyla kitap, gazete ve dergi satın almak için harcadı. Özellikle Basma-Yazı ve Resimleri Derleme Kanunu (1934) hazırlanmadan önce çıkmış gazete, dergi ve kitapların hemen tamamını toplayarak bunları Vakit Yurdu binasında kurduğu kütüphanesinde araştırmacıların istifadesine sundu.”

“Sahaflar Çarşısı’nın 1949 yangınından sonra yeniden kurulmasına büyük emek vererek, buradaki esnafın kitap ve ilgili malzeme dışında bir şey satmasının önüne geçilmesini sağladı.“

“Mehmet Asım, Hakkı Tarık, Hasan Rasim Us kardeşlerin birlikte çıkardığı Vakit gazetesi, Hakkı Tarık’ın çıkardığı Kitap ve Kitapçılık, Hasan Rasim’in çıkardığı Son Saat gazetesi (1 Eylül 1939-1953) gazetecilik dünyasında, Dün ve Yarın Külliyatı başlığı altında yayımladıkları altmış kitap ise Cumhuriyet dönemi kültür hayatında önemli bir yer tutmuştur.”

“Hiç evlenmeyen Hakkı Tarık Us, kazancının büyük bir kısmını kütüphane kurmak amacıyla kitap, gazete ve dergi satın almak için harcadı.“

“Kendisiyle 1955 yılında yapılan söyleşide kütüphaneyi nasıl kurduğunu da şöyle anlatır: “Ben kütüphane kurmaya ilk çıkan gazeteleri toplamakla başladım. Türkiye’nin içinde ve dışında şimdiye kadar çıkmış olan Türkçe gazete ve dergilerin hemen hepsi bende var. Derleme Kanunu yürürlüğe girinceye kadar Türkiye’nin herhangi bir yerinde çıkan gazeteler resmî bir yerde toplanmıyordu. Derleme Kanunu yapılmadan önce çıkmış gazeteleri birer birer topluyordum. Kendimden çok bunları umumi efkâra sunmaktan derin bir zevk duyacağım.”

“Devamlı olarak yanında taşıdığını tahmin ettiğimiz defterler sayesinde bugün taşrada yayımlanmış birçok süreli yayından bir veya birkaç sayıyla da olsa haberdar olmaktayız.”

“1940’lı yıllarda ülkemizde seksen iki genel kitaplık ve 658.698 kitap bulunmakta (kütüphane başına ortalama olarak 8.000), 1960’lı yıllarda kütüphane sayısı 266’ya ve araştırmacıların istifadesine sunulan yayın sayısı ise 2.712.752’ye çıkmakta (kütüphane başına ortalama olarak 10.198) iken Hakkı Tarık Us’un tek başına toplamış olduğu 20.000 kitap ve 2.407 başlık süreli yayının koleksiyon ve miktar olarak değeri daha iyi anlaşılabilir.”

Selahattin Öztürk. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/Hakk%C4%B1_Tar%C4%B1k_Us_(1889-1956)

2

“1889'da Gördes'de doğdu. Hakkı Tarık, kardeşi Mehmet Asım ile Ahmet Emin Yalman'ın 1917'de çıkarttıkları Vakit gazetesindeki yazıları ve Kurtuluş Savaşı sırasında İstanbul'dan Anadolu'ya silah ve mühimmat kaçıran gizli örgüt "Mim Mim Grubu'ndaki çalışmalarıyla tanındı.”. http://www.oktayaras.com/hakki-tarik-us/tr/29058

“Hakkı Tarık'ın Vakit gazetesi, pek çok gazeteci, edebiyatçı ve politikacı için okul işlevi gördü. Elindeki kitap ve süreli yayın koleksiyonuyla Beyazıt'ta Hakkı Tarık Us Kütüphanesi kuruldu.”. http://www.oktayaras.com/hakki-tarik-us/tr/29058

3

“Çok defa anlaşılmazlıkla suçlanan yazıları, hakikatte, onun en uzak ihtimalleri hesaplayan, bütün mukadder soruları cevaplandıran, bir çok tâli cümlelerle, sıfatlarla, imâlarla dolu mânâlı olduğu nisbette vuzuhsuz bir inceliğinin örnekleriydi. Orta okuyucu için karanlık, fakat erbâbı için, şifresi çözüldükçe değeri ve tesiri artan yazılardı. Hakkı Târık, kelimenin tam mânasiyle, tamdan fazla, aşırı mânâsiyle müdekkik (inceleyici) insandı.” (Peyami Safa) . https://www.biyografya.com/biyografi/10488#

4

“Değerli insanlar, topraklar üstünde derin izler bırakan sabanlara benzerler. Geçtikleri çöl yeşerir, arkalarında feyizli bir canlanma başlar. Tarık, işte bu türlü varlıklardandı. Sağlığında gösterişten kaçınmış, köşesindeki sessiz çalışmalarını, her türlü takdir ve alkışın üstünde tutmuştu. Cenazesi, bu asil tevazuu mükafatlandırmak isteniyormuşçasına, kimseye nasib olmayan, bir parlaklıkla kaldırıldı. (Kitaptan)”. Hakkı Tarık Us : 1889-1956 / haz. Hasan Rasim Us, Hakkı Süha Gezgin. -- İstanbul : Hakkı Tarık Us Kütüphanesi, 1957. 197 s. -- (Hakkı Tarık Us Kütüphanesi ; 1). http://ktp.isam.org.tr/pdficn/052416ic.pdf

 

 

5

Selim Sarı: Gazeteci Us Ailesi Ve Modernleşme. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Tarih Bilim Dalı. Doktora Tezi. Danışman:. Prof. Dr. Caner Arabacı Konya-2019. https://acikerisim.erbakan.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12452/5087/588364.pdf?sequence=1&isAllowed=y

6

Hakkı Tarık Us Mektebi

Niyazi Ahmet BANOGLU

İstanbul Balatta Hakkı Tarık Us adı verilen bir mektep açılmış. Ustad Nureddin Artam, bu kadir bilirliği öven bir yazısında kendine has veciz ifadesi ile Vakit müessesesi ile rahmetli Hakkı Tarık Us’un maddî ve manevî bir portresini çizmiş. Bu tahmin ediyoruz ki, hazakati, idareciliği kadar, hatta onlardan fazla temiz kalpliliği, kıymet bilirliği ve içli insan duygululuğu ile tanıdığımız Vali Fahrettin Kerim Gökay tarafından düşünülmüş ve tatbik edilmiştir.

Hakkı Tarık Us için makale yazılamaz, o, kitaplara sığmayacak insanlardandı. Kusurları ile sevilen, sayılan, takdir edilen insan, elbette ender yaratılmışlardandır.

Hakkı Tarık Us’un memlekete bıraktığı ve millete hibe ettiği kütüphane kıymete vurulamayacak değerdedir. Bütün Ömrünü verdiği bu eserler, onun hayatta en çok sevdiği okuma ve okutmayı ebediyen Türk münevverine aşılıyacaktır.

Hakkı Tank Us bir inşanın hayatta insanlık için yapılması mümkün her şeyi fazlasiyle başarmış, muvaffak olmuş bîr insandı.

Eksik kalan tarafı ilmi ve edebî müktesebatını beraberinde götürmüş olmasıdır Bu bakımdan onun yerini kimse dolduramayacaktır.

93. Meclisi Mebusan zabıtları sade göz nuru dökülmüş bîr eser değildir, bir eser var etmek, bir abide dikmek demektir.

Hakkı Tarık Us’un nadir meziyetlerinden biri de dostlarına vefası idi. Bunun en göz yaşartıcı misâlini rahmetli Ömer Rıza Doğrul vermişti. Ömer Rıza Doğrul yıllardır yazı yazdığı vakitten ayrılmış Cumhuriyete geçmişti Bir gün meşhur yokuşumuzda karşılaştık:

— Üstad dedim, bu olmadı, bizi bıraktın.

(Baştarafı 1. de)

Bu basit söz, sitem dahi değildi. Fakat üstadı üzmüştü, gözleri dalarak şöyle dedi:

Ben Hakkı Tarık’ı hiçbir zaman bırakamam, ancak ölüm ayırır, bana bedava çalış dese derhal kabul ederim. İstiklâl mahkemesine verilip tevkif edildiğim zaman selâm vermek şöyle dursun, adımı anan olmuyordu. İşte sehpaya gitme günlerini beklediğim o günlerde her zaman ziyaretime gelip beni teselli eden, tek, ama hakikaten tek insan o idi. Onun vefası başka şeydir.

Hakkı Tarık’ı her zaman rahmetle anacağız.

Yıllık (Gazetecilik Enstitüsü Dergisi) 1961

https://core.ac.uk/download/pdf/38327651.pdf