Yayın boşluklarını tespit konulu teknikleri ifade eden kavramlar nelerdir. bazıları: Literatür haritalama Bibliyometrik analizler performans analizi bilimsel alan haritalama Ortak atıf analizi bibliyografik eşleşme anahtar kelime ağları
17.7.2025
ChatGPT:
“Yayın boşluklarını tespit etme”
(research gap identification) amacıyla kullanılan yöntem ve teknikleri ifade
eden kavramsal çerçeve oldukça geniştir. Aşağıda bu tür analizlerde kullanılan
başlıca kavram ve teknikleri sistematik biçimde sunuyorum. Sizinkileri de
kapsayarak genişletilmiş ve sınıflandırılmış bir liste sunuyorum:
📌 A.
Bibliyometrik Temelli Yöntem ve Kavramlar
- Bibliyometrik Analizler
– Yayın sayısı, atıf sayısı, dergi etkisi vb. göstergelere dayalıdır. - Performans Analizi
– Kurum, yazar, ülke, dergi gibi aktörlerin üretkenliği ve etkisi analiz edilir. - Atıf Analizi (Citation
Analysis)
– Yayınların aldığı atıflar üzerinden etkisi ve boşluklar saptanabilir. - Ortak Atıf Analizi (Co-citation
Analysis)
– Sık birlikte atıf alan yayınlar gruplanarak tematik kümeler ve boşluklar tespit edilir. - Bibliyografik Eşleşme
(Bibliographic Coupling)
– Aynı kaynakları kullanan yayınlar arasındaki ilişkiyi analiz eder. - Kaynakça Analizi (Reference
Analysis)
– Yayınlarda en çok başvurulan kaynaklar incelenerek araştırma eğilimleri anlaşılır. - Anahtar Kelime Analizi
– Anahtar kelimelerin sıklığı, dağılımı ve zaman içindeki değişimi incelenerek eğilimler ve boşluklar ortaya konur. - Anahtar Kelime Ağları / Ortak
Anahtar Kelime Analizi (Keyword Co-occurrence)
– Hangi kavramların birlikte çalışıldığı ve hangilerinin eksik kaldığı görülebilir.
📌 B. Bilim
Haritalama ve Tematik Yöntemler
- Bilimsel Alan Haritalama
(Science Mapping)
– Bilimsel üretimin tematik, zamansal ve yapısal haritasını çıkarır. - Literatür Haritalama
(Literature Mapping)
– Literatürün gelişimi ve kümelenmesi görselleştirilerek eksik alanlar belirlenir. - Tematik Haritalama (Thematic
Mapping)
– Temaların yoğunluğu, özgüllüğü ve evrimi analiz edilir. - İçerik Analizi (Content
Analysis)
– Yayınların içeriklerine dayalı tematik kodlama yoluyla boşluklar tespit edilir.
📌 C.
Sistematik ve Gözlemsel Teknikler
- Sistematik Literatür Taraması
(Systematic Literature Review)
– Literatürdeki tüm eğilimleri belirleyip araştırılmamış alanları gösterir. - Meta-Analiz
– Sayısal verilerle yapılan sentezlerden hangi konularda yeterli veri olmadığını gösterebilir. - Scoping Review
– Bir alanın geniş kapsamlı taraması yapılarak sınırlı, keşfedilmemiş veya yetersiz alanlar belirlenir.
📌 D.
Görselleştirme ve Analitik Araçlar
- VOSviewer, CiteSpace,
Bibliometrix (R), Pajek vb. yazılımlar
– Kavram haritaları, zaman çizelgeleri, ağ yapıları ile görsel boşluk tespiti yapılır. - Tematik Evrim Analizi
– Temaların yıllar içindeki değişimi incelenerek ortaya çıkan ya da kaybolan alanlar gözlemlenir.
📌 E.
Kavramsal ve Eleştirel Yaklaşımlar
- Kavram Analizi (Conceptual
Analysis)
– Literatürde hangi kavramların işlendiği ve hangilerinin eksik olduğu araştırılır. - Boşluk Analizi (Gap Analysis)
– Mevcut bilgi ile ihtiyaç duyulan bilgi arasındaki farklar tanımlanır. - Eleştirel Literatür İncelemesi
(Critical Literature Review)
– Literatürdeki eksiklikler eleştirel bakışla değerlendirilir.
📌 F. Diğer
İlgili Teknik ve Kavramlar
- Trend Analizi
– Popülerleşen veya terk edilen konular üzerinden boşluk tespiti yapılabilir. - Kümeleme Analizi (Clustering)
– Yayınları temalarına göre kümelendirerek çalışılmayan kümeler belirlenebilir. - Yoğunluk ve Merkezilik
Ölçümleri (Density / Centrality)
– Anahtar temaların merkezde mi, periferde mi olduğu analiz edilir. - Yayılma ve Atalet Alanları
Tespiti
– Gelişen konulara kıyasla durağan kalan alanlar belirlenebilir.
İsterseniz bu kavramları akademik bir
makalede kullanılabilecek şekilde sınıflandırılmış tablo, grafik veya şema
haline de getirebilirim. Ayrıca bu kavramların Türk literatüründeki kullanımı
ve örnekleri üzerine de çalışabiliriz.
Şunu dedin:
bunları da eklemeli mi: literatür taramaları, sistematik derlemeler ve
meta-analizler
ChatGPT:
Evet, kesinlikle eklenmeli.
Çünkü:
✅ 1.
Literatür taramaları,
konuyla ilgili mevcut çalışmaları
derleyerek hangi konuların işlendiği ve hangilerinin yeterince çalışılmadığını
ortaya koyar. En temel ve yaygın boşluk tespit tekniklerinden biridir.
✅ 2.
Sistematik derlemeler (Systematic Reviews),
belirli bir metodolojiyle yapılan
taramalardır ve konunun bütüncül fotoğrafını çeker. Eksik alanları daha net ve
bilimsel biçimde tespit etmeye olanak tanır.
✅ 3.
Meta-analizler,
nicel verileri analiz ederek hangi
değişkenlerin yeterince çalışılmadığını, hangi örneklem gruplarının ya da
yöntemlerin eksik olduğunu gösterebilir.
📌 Bu üçü hangi
kategoriye girer?
Yukarıdaki sınıflamaya göre şu başlık
altına yerleştirilebilirler:
🔹 C.
Sistematik ve Gözlemsel Teknikler
- Literatür Taraması (Literature
Review)
- Sistematik Derleme (Systematic
Literature Review)
- Meta-Analiz (Meta-analysis)
- Scoping Review
- Mapping Review
📌 Sonuç:
Bu üç teknik:
- Yayın boşluklarını tematik,
yöntemsel, popülasyon, örneklem, zaman aralığı,
coğrafya, kuramsal çerçeve gibi birçok boyutta tespit etmek
için çok önemlidir.
- Sadece teknik değil, aynı
zamanda standartlaşmış akademik prosedürler olduklarından dolayı
literatür analizlerinde temel araç olarak kabul edilirler.
Dilersen genişletilmiş tam listeyi yeniden yapılandırabilir veya bu kavramların karşılaştırmalı bir analizini de yapabilirim (örneğin hangi teknik neye odaklanır, avantajları-dezavantajları vb.). İster misiniz?
ChatGPT hata yapabilir. Önemli
bilgileri kontrol edin.
……………………
Şunu
dedin:
buradaki tüm kavramları
alfabetik olarak sıralar mısınız...
ChatGPT:
Elbette,
aşağıda "yayın
boşluklarını tespit etmeye yönelik" kullanılan tüm yöntem
ve teknikleri alfabetik
sıraya göre, her
birinin tanımıyla birlikte listeliyorum. Bu liste, hem
bibliyometrik hem de tematik, sistematik ve analitik yaklaşımları içeren
kapsamlı bir çerçevedir:
📚 Yayın
Boşluklarını Tespit Etme Teknikleri (Alfabetik Sıralı ve Tanımlı Liste)
🔤 A – Z Arası:
1.
Anahtar Kelime Analizi (Keyword Analysis)
Yayınlarda kullanılan anahtar kelimelerin sıklığı, dağılımı ve zaman içindeki
değişimleri incelenerek literatürdeki eğilimler ve eksik kalan kavramlar tespit
edilir.
2.
Anahtar Kelime Ağları / Ortak Anahtar Kelime Analizi (Keyword Co-occurrence
Analysis)
Belirli anahtar kelimelerin birlikte kullanıldığı ilişkisel ağlar kurularak
hangi konular birlikte çalışılmış, hangileri ayrı kalmış ortaya konur.
3.
Atıf Analizi (Citation Analysis)
Bir yayının aldığı atıf sayısı üzerinden çalışmanın etkisi, görünürlüğü ve
hangi alanlarda boşluk olduğu anlaşılır.
4.
Bibliografik Eşleşme (Bibliographic Coupling)
İki yayın aynı kaynaklara atıfta bulunuyorsa, bu yayınlar arasında tematik
yakınlık vardır. Bu sayede araştırma kümeleri ve eksik bağlantılar bulunur.
5.
Bibliyometrik Analizler (Bibliometric Analyses)
Yayın, yazar, dergi, ülke, kurum gibi unsurların sayısal verilerle
incelenmesidir. Yayın eğilimleri ve boş kalan konular sayılarla belirlenebilir.
6.
Boşluk Analizi (Gap Analysis)
Mevcut bilgilerle, ihtiyaç duyulan bilgiler arasındaki farkı belirleyerek eksik
alanları tanımlar.
7.
Eleştirel Literatür İncelemesi (Critical Literature Review)
Mevcut çalışmaların metodolojik, kuramsal ve içeriksel eleştirisiyle
literatürdeki eksiklikleri açığa çıkarır.
8.
İçerik Analizi (Content Analysis)
Yayın içerikleri temalar halinde kodlanarak hangi konuların işlendiği ve
nelerin eksik olduğu analiz edilir.
9.
Kavram Analizi (Conceptual Analysis)
Literatürdeki temel kavramların anlamı, kapsamı ve eksik yönleri incelenerek
boşluklar tanımlanır.
10.
Kaynakça Analizi (Reference Analysis)
Yayınların hangi kaynakları ne sıklıkla kullandığını analiz ederek bilgi
temelleri ve eksik yönler belirlenir.
11.
Kümeleme Analizi (Clustering Analysis)
Yayınlar içeriklerine göre kümelenir; yeterince çalışılmamış tematik kümeler
bulunur.
12.
Literatür Haritalama (Literature Mapping)
Bir konunun zaman içindeki gelişimi, alt temaları ve boşlukları görsel
haritalarla ortaya konur.
13.
Literatür Taraması (Literature Review)
Bir konuda mevcut çalışmaların genel bir taramasıdır. Hangi çalışmalar
yapılmış, hangileri eksik kalmış gösterir.
14.
Mapping Review
Literatürü geniş bir çerçevede sınıflandırarak hangi konuların ne kadar derin
işlendiğini ve nelerin yüzeysel kaldığını analiz eder.
15.
Meta-Analiz (Meta-Analysis)
Farklı nicel çalışmaların bulgularını istatistiksel olarak birleştirir. Hangi
değişkenlerin yeterince çalışılmadığı ortaya çıkar.
nicel verileri analiz ederek hangi
değişkenlerin yeterince çalışılmadığını, hangi örneklem gruplarının ya da
yöntemlerin eksik olduğunu gösterebilir.
16.
Ortak Atıf Analizi (Co-citation Analysis)
İki farklı yayına aynı anda atıf yapılan durumlar incelenir. Böylece
literatürde oluşmuş görünmez araştırma kümeleri tespit edilir.
17.
Performans Analizi (Performance Analysis)
Yazar, kurum, dergi ya da ülke bazında üretkenlik ve atıf ölçülerek hangi
alanlarda daha az çalışma yapıldığı belirlenir.
18.
Scoping Review
Geniş kapsamlı bir literatür haritası çıkararak keşfedilmemiş, sınırlı ya da
yetersiz alanları tanımlar.
19.
Science Mapping (Bilimsel Alan Haritalama)
Bilimsel üretim yapılarını görselleştirerek hangi alanların yoğun, hangilerinin
seyrek çalışıldığını ortaya koyar.
20. Sistematik
derlemeler (Systematic Reviews),
belirli bir metodolojiyle yapılan
taramalardır ve konunun bütüncül fotoğrafını çeker. Eksik alanları daha net ve
bilimsel biçimde tespit etmeye olanak tanır.
21.
Sistematik Literatür Taraması (Systematic Literature Review)
Belirli metodolojik protokollere göre yapılan taramalarla, literatürdeki
sistematik boşlukları belirler.
22.
Tematik Evrim Analizi (Thematic Evolution Analysis)
Zaman içindeki tematik değişimleri izleyerek ortaya çıkan ve kaybolan alanları
görselleştirir.
23.
Tematik Haritalama (Thematic Mapping)
Literatürdeki temaların yoğunluğu, özgüllüğü ve evrimi analiz edilerek hangi
alanların doygun, hangilerinin boş olduğu belirlenir.
24.
Trend Analizi (Trend Analysis)
Zaman içinde hangi konuların popülerleştiği veya ilgiden düştüğü gözlemlenir;
ihmal edilen konular saptanır.
25.
VOSviewer / CiteSpace / Bibliometrix / Pajek gibi Yazılımlar
Ağ yapıları, kümelemeler, yoğunluk haritaları oluşturarak veri görselleştirmesi
ve boşluk tespiti yapar.
26.
Yayılma ve Atalet Alanları Tespiti (Emerging vs. Dormant Fields)
Hızla gelişen (yayılma) ve durağan (atalet) kalan konular belirlenerek
potansiyel boşluk alanları işaretlenir.
27. Yayın boşlukları
🔍 Not:
Bu
kavramlar, çoğunlukla bibliyografik
verilerin sistematik olarak analiz edilmesi yoluyla bilgi
üretimindeki dengesizlikleri, az çalışılmış temaları, ihmal edilen yöntemleri
veya eksik bağlamları tespit etmek için kullanılır.
İsterseniz:
·
Bu
kavramların örneklerle
açıklanmış halini,
·
Veya
tablolaştırılmış
bir şema (kapsam, amaç, kullanılan veri, avantajları) şeklinde
sunabilirim.
Hazır
mıyım? Evet.
Talimat verirseniz bir üst düzey özet veya akademik makale giriş kısmı da
yazabilirim.
ChatGPT hata
yapabilir. Önemli bilgileri kontrol edin.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder