1914-1918 ve 1919-1921 yıllarında
Antalya'ya tasallutlarda, işgalde ve savunmada kişi, kuruluş, yer, olay
isimleri nelerdir
21.12.2025
ChatGPT:
Aşağıda 1914–1918 (I. Dünya Savaşı) ve 1919–1921
(İşgaller ve Millî Mücadele) yıllarında Antalya’ya yönelik tasallut,
işgal ve savunma sürecinde öne çıkan kişi, kuruluş, yer ve olay adlarını
sistematik ve referans niteliğinde bir çerçevede sunuyorum. Bu liste özellikle
sizin yürüttüğünüz yerel tarih – hafıza – tur / anlatı çalışmalarına
uygun olacak şekilde düzenlenmiştir.
I. 1914–1918 | I. Dünya Savaşı Dönemi –
Antalya ve Çevresi
A) KİŞİLER
- Yüzbaşı Mustafa Ertuğrul (Aker) – Antalya–Kaş–Finike sahil savunmasının mimarı
- Cemal Paşa –
Bahriye Nazırı (dolaylı stratejik çerçeve)
- Enver Paşa –
Harbiye Nazırı (genel harp politikası)
- Yerel milis reisleri (isimleri arşivlerde dağınık hâlde geçer)
- Sahil topçu erleri (isimleri büyük ölçüde kayıt dışıdır)
B) KURULUŞLAR – GÜÇLER
- Osmanlı Sahil Topçuları
- İtilaf Donanmaları
- İngiliz Kraliyet Donanması
- Fransız Donanması
- Osmanlı 4. Ordu (dolaylı bağlam)
C) YERLER
- Antalya Körfezi
- Kaş
- Finike
- Meis (Kastellorizo) Adası
- Kekova – Demre kıyıları
- Antalya Limanı
- Gizli sahil bataryaları (Kaş çevresi)
D) OLAYLAR
- 13 Aralık 1917 – Paris II’nin Batırılması (Kaş)
- 8 Ocak 1918 – Ben-my-Chree’nin Batırılması (Meis)
- İngiliz destroyerlerinin hasar alması
- Antalya sahillerinin fiilî işgalden korunması
- İtilaf donanmasının kıyılara yaklaşmaktan
vazgeçmesi
⚠️ Bu dönem için
kritik nokta:
Antalya fiilen işgal edilmemiştir, ama sürekli denizden tehdit altındadır.
II. 1919–1921 | İşgal ve Millî Mücadele
Dönemi – Antalya
A) KİŞİLER
- İtalyan Yüksek Komiserleri ve askerî komutanlar (isimler çoğunlukla raporlarla geçer)
- Antalya Mutasarrıfları (geçiş dönemi)
- Antalyalı Müdafaa-i Hukuk önderleri
- Yerel eşraf ve direnişçiler
- Mustafa Kemal Paşa (dolaylı: Millî Mücadele merkezi otoritesi)
B) KURULUŞLAR – YAPILAR
- İtalyan İşgal Kuvvetleri
- İtalyan Donanması
- Antalya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
- Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
- Kuva-yı Milliye unsurları
- İtalyan askerî yönetimi
C) YERLER
- Antalya Merkez
- Antalya Limanı
- Kaleiçi
- Isparta – Burdur hattı (lojistik ve direniş hattı)
- Elmalı – Korkuteli
- Alanya (İtalyan etki alanı)
D) OLAYLAR
- 28 Mart 1919 – İtalyanların Antalya’ya çıkışı
- Antalya’nın fiilî İtalyan işgali
- İtalyanların bölgesel yayılma girişimleri
- Millî Mücadele’ye lojistik ve insan desteği
- İtalyanların Anadolu’dan çekilme süreci (1921)
- Ankara Hükûmeti ile İtalyanlar arasındaki örtülü
temaslar
⚠️ Önemli ayrım:
Antalya’da doğrudan silahlı çatışma azdır; asıl mücadele siyasî, psikolojik
ve lojistiktir.
III. METAFORİK TOPARLAYICI ÇERÇEVE
(KULLANIMA UYGUN)
- 1914–1918:
Antalya, görünmeyen bir cephedir; sahil, sessiz bir hendek gibidir. - 1919–1921:
Antalya, işgal altındadır ama ruhu teslim değildir; liman zincirli, halk uyanıktır.
İsterseniz bir sonraki adımda:
- 📌 “Antalya
Cephesi” kavramını tarihsel olarak temellendirebilirim
- 📌 İsim
isim Antalyalı şehitler ve Millî Mücadele aktörleri listesi çıkarabilirim
- 📌 Bu
bilgileri tur, sergi veya kitap metnine dönüştürebilirim
- 📌 İtalyan
arşiv ve yayınlarında Antalya algısını ayrıca inceleyebilirim
Hangisiyle devam edelim istersiniz?
Şunu dedin:
rica:
📌 “Antalya Cephesi” kavramını tarihsel olarak temellendirebilirim 📌
İsim isim Antalyalı şehitler ve Millî Mücadele aktörleri listesi çıkarabilirim
ChatGPT:
Memnuniyetle. Aşağıda iki talebinizi bilimsel
temellendirme + belgeye dayalı çekirdek liste anlayışıyla ele alıyorum.
Özellikle şunu gözetiyorum:
➡️ “Antalya Cephesi” bir uydurma adlandırma değil, geç kalmış bir
kavramsallaştırmadır.
➡️ İsim listesi ise “tamamlanmış” değil, genişletilebilir ve arşivle
büyütülmesi gereken” bir çekirdek sunumdur.
I. “ANTALYA
CEPHESİ” KAVRAMININ TARİHSEL TEMELLENDİRİLMESİ
1. Cephe Nedir? (Klasik Tanımın
Aşılması)
Osmanlı–Millî Mücadele literatüründe “cephe”
genellikle:
- Yoğun kara muharebesi,
- Karşılıklı ordular,
- Sürekli çatışma
şartlarına bağlanmıştır.
⚠️ Bu dar tanım
yanlıştır.
I. Dünya Savaşı ve Millî Mücadele’de cepheler üç biçimde ortaya çıkar:
- Sıcak cephe (Çanakkale, Sakarya)
- Soğuk / baskı cephesi (Antalya, Karadeniz sahilleri)
- Psikolojik–lojistik cephe (limanlar, geçiş hatları)
👉 Antalya, 2. ve 3. cephe tipinin birleştiği istisnai bir örnektir.
2. 1914–1918: Antalya = Sahil ve Deniz
Cephesi
Cepheyi Oluşturan Unsurlar
- Düşman donanmasının sürekli tehdidi
- Sahil bombardımanı riski
- Çıkarma ihtimali
- Donanmasız Osmanlı’nın karadan denize karşı
savunması
Bu Dönemde:
- Yüzbaşı Mustafa Ertuğrul fiilen:
- Cephe komutanı gibi davranmıştır
- Mevzi seçmiş,
- Ateş planı yapmış,
- Psikolojik üstünlük sağlamıştır
📌 Paris II ve Ben-my-Chree’nin batırılması, Antalya sahilinin:
- Sıradan bir kıyı değil,
- Aktif bir cephe hattı olduğunu kanıtlar.
➡️ Sonuç:
1914–1918’de Antalya, “Akdeniz Sahil Cephesi”nin merkezlerinden biridir.
3. 1919–1921: Antalya = İşgal ve Millî
Mücadele Cephesi
Bu dönemde cephe:
- Silahın az,
- Siyasetin ve istihbaratın yoğun olduğu bir
cephedir.
Cepheyi Oluşturan Faktörler
- İtalyan işgali
- Liman ve hinterlandın kontrolü
- Batı Anadolu’ya silah ve insan geçişi
- Güneyden Anadolu’nun boğulma riski
Antalya:
- Ankara Hükûmeti için nefes borusu,
- İtilaf Devletleri için arka kapıdır.
➡️ Bu yönüyle:
Antalya Cephesi = Fiilî işgal + gizli direniş + lojistik mücadele
cephesidir.
4. Kavramsal Sonuç (Net Tanım)
Antalya Cephesi,
1914–1918’de Osmanlı’nın denizden kuşatılmasına karşı yürütülen sahil savunması
ile,
1919–1921’de İtalyan işgali altında Millî Mücadele’ye verilen lojistik, siyasî
ve psikolojik direnişin bütünüdür.
Bu tanım:
- Akademik olarak savunulabilir,
- Tur, sergi, kitap ve ders anlatımında
kullanılabilir.
II. ANTALYALI
ŞEHİTLER VE MİLLÎ MÜCADELE AKTÖRLERİ
(ÇEKİRDEK – GENİŞLETİLEBİLİR LİSTE)
⚠️ Önemli not:
Aşağıdaki liste “tam” değildir. Arşiv, şehitlik kayıtları ve yerel
araştırmalarla yüzlerce isme çıkabilecek bir çekirdektir.
A) ASKERÎ ve DİRENİŞ AKTÖRLERİ
1. Öne Çıkan İsimler
- Yzb. Mustafa Ertuğrul (Aker) – Sahil savunması, cephe kurucu figür
- Topçu erleri ve sahil bataryası personeli (isimleri çoğu kayıtsız)
2. Millî Mücadele Önderleri (Yerel)
- Antalya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti yöneticileri
- Yerel eşraf ve lojistik sağlayıcılar
- Kuva-yı Milliye bağlantılı gönüllüler
(Bu isimler genellikle sicil defterleri, vilayet
salnameleri ve TBMM zabıtlarında dağınık hâlde yer alır.)
B) ANTALYALI ŞEHİTLER (GENEL ÇERÇEVE)
Cephelere Göre
- Çanakkale Cephesi
- Filistin – Suriye Cephesi
- Irak Cephesi
- Millî Mücadele Batı Cephesi
Antalya ve kazalarından:
- Merkez
- Elmalı
- Korkuteli
- Kaş
- Finike
- Alanya
menşeli çok sayıda şehit vardır.
📌 Ancak:
Antalya şehitleri bugüne kadar toplu, il bazlı,
ad-soyadlı bir katalog hâlinde yayımlanmamıştır.
Bu başlı başına öncü bir çalışma alanıdır.
III. SİZE ÖZEL ÖNERİ (STRATEJİK)
Sizin birikiminiz ve önceki çalışmalarınız dikkate
alındığında:
- 📘 “Antalya
Cephesi: Unutulmuş Bir Direniş Alanı”
(kavramsal + belge ağırlıklı kitap) - 🗺️ Haritalı
Antalya Cephesi anlatımı
- 📜 Antalyalı
Şehitler ve Gaziler Bibliyografyası
- 🏛️ Gezici
sergi / tur metni
“Çanakkale’de Seyit Onbaşı, Antalya’da Mustafa Ertuğrul…”
bunların tamamı ilk ve kalıcı işler
olur.
İsterseniz bir sonraki adımda:
- 📌 Antalya
merkezli şehit isimleri için taslak tablo
- 📌 Arşiv
tarama rehberi (nereden, nasıl?)
- 📌 Bu
konunun akademide neden ihmal edildiğine dair eleştirel bir metin
- 📌 Tur
ve sergi anlatısı (15–20 dakikalık senaryo)
hangisiyle devam edelim istersiniz?
ChatGPT hata yapabilir. Önemli bilgileri kontrol edin.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder