“SİSTEMATİK TÜRKİYE TURİZM İŞLETMECİLİĞİ BİBLİYOGRAFYASI"NIN HİKAYESİ

“Sistematik Türkiye Turizm İşletmeciliği Bibliyografyası” ( STTİB) Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Programında Şubat 1985'de kabul edilen master tezinin geliştirilmiş şeklidir.

Kitabın Önsöz'ü Doç. Dr. Hasan Işın Dener tarafından yazılmıştır.

Kitap için TTOK Genel Müdürü Çelik Gülersoy’dan da Önsöz istemiştim. Fakat kendisinin “Yazdık evladım” demesi üzerine, kendisine “O önsöz Boğaziçi Bibliyografyası’na ilişkindi” demem sonuç değiştirmemişti. Büyük insan nur içinde yatsın, mekanı cennet olsun.

Kitap Kasım 1985'de yayınlanmıştır.

Tipo tekniğiyle Cağaloğlu'nda Met-Er matbaasında dizilmiş ve basılmıştır.

Tashihler tarafımdan yapılmıştır.

Eser “ülkemizi bilgi çağına yaklaştırma” idealimin ilk basılı ürünüdür. Ocak 1981’den itibaren 23 yaşında bu idealin-hayalin peşinden gitmeye başlamıştım.

Ocak 1981’de Fatih Akşemsettin caddesindeki evimizde başlattığım Turizm kaynakçasına aşkla bağlıydım.

İlginç de bir anektod; Ağustos 1981'de master eğitimine başlamak için temaslarda bulunmak üzere Ankara’ya gelmiştim. Geçici olarak babamın kuzeninin evinde kalıyordum. Kendisi Hilmi Çelik ile birlikte beraber master yapmıştı. Ama farklı alanlarda. Sanırım 1981 veya 1982 yılıydı 23 yaşındaydım. Turizm Bakanı İlhan Evliyaoğlu ile görüşmek istiyordum. Bakanlık o zaman Maltepe'de Kızılay'a yakın bir binadaydı. Sabahları 08.00 sularında 8 kez özel kalem yöneticisi ile görüştüm. Sonunda bakan bey ile görüşmem mümkün oldu. Turizm kaynakçasının fişleri küp şeker kutularındaydı. 6-7 şeker kutusu ve içlerinde binlerce fiş vardı. Bunları torbaların içine koymuştum. Bakan beyin odasına da böyle girmiştim. Daha sonra yakın bir dostumun tanıdığı vasıtasıyla, bakan beyden bu duruma ilişkin bir eleştiri duymuştum...:J) (İlhan Evliyaoğlu’nun özgeçmişi: http://www.oktayaras.com/ilhan-evliyaoglu/tr/29141 )

HAYALLER

1981 sonbaharında Hacettepe Üniversitesinde master öğrenimine başlamıştım o dönemin şartlarında, oturduğum İstanbul'dan Ankara'ya Anadolu Ekspresi treniyle ancak 12 saatte gelebiliyordum. Çok da rötar yapıyordu. Kendime klasik değil farklı bir yol çizmek istiyordum. Bibliyograf yönümle turizm alanının sentezini yapmak düşüncem vardı.

HEDEF

Kasım 1985’de TÜRSAB Dergisinde yayınlanan röportajımın ( http://bulentagaoglu.blogspot.com/2019/09/sektorde-bilgi-erisim-sistemi-hedefine.html ) başlığı olan; "Bilgi erişim sistemi hedefine varılmasına katkıda bulunmak istedim" cümlesi 1985 yılının şartlarında ifade edilmiştir.

Nisan 1984’de TTOK’da Genel Müdür Çelik Gülersoy’un bilgi asistanı olarak çalışmaya başladım. Mart veya Mayıs 1986’da Çelik Gülersoy Vakfı İstanbul Kitaplığı’nda ilk sorumlu olarak devam ettim.

Eylül 1987’de dia arşivi kurmak üzere Başkan Bahattin Yücel’in teklifi üzerine TÜRSAB’da göreve başladım. Orada dokümantasyon merkezi kurmak istiyordum.

Kasım 1987’de Başkan Ferit Epikmen oldu.

Umutsuzluğa kapıldım ve Mayıs 1988 sonu ayrıldım.

Neticede hedefime varamayıp alanımı Haziran 1988’de değiştirdim turizm dünyasından ayrıldım.

TÜRSAB Genel Sekreteri Caner Şaka ile görüşmelerim oluyordu. Projelerimi paylaşıyordum. Kendisi turizmde çağdaş bilgi hizmetlerinden yana olsa da; “Bülent acentalar turizmin esnafıdır” dediğini iyi hatırlıyorum.

TEZ

Üniversite lisans öğrenimi sırasında Uygarlık Tarihi dersi hocası Prof. Dr. Servet Tanilli ödev vermişti. İdealizm konulu kalın bir doküman hazırlamıştım. Bunun için kütüphanelerde çalışmıştım. Ülkemizde bilgi kaynaklarına erişim sorunlarını birebir yaşıyordum. Bu süreç beni sonunda kaynakçalar hazırlama noktasına getirdi.

Tezin danışmanı o zaman Doçent olan Dr. Doğan Yaşar Ayhan'dı. Daha sonra tez gayri resmi olarak Doç. Dr. Hasan Işın Dener'in danışmanlığında hazırlanmıştır.

Önce Ankara'da kurulu Seyahat İşletmeleri üzerine bir tez hazırlamak istemiştim. (Ankara Şehri Seyahat İşletmeleri Üzerine Yapılacak Bir Anket Araştırmasının Hazırlık Çalışması I. Ankara: Aralık 1982-Ağustos 1983. 70y. Daktilo.) 70 sayfa tutan notlar almıştım. Fakat kafa karışıklığı içindeydim. Bu notlardan kendime bir yön veremedim. Patinaj yapıyordum.

Daha sonra Doç. Dr. Hasan Işın Dener’in kurtarıcı yönlendirmesiyle turizm üzerine kaynakça hazırlamaya başlamıştım. Fakat bilimsel çalışma disiplinine tam hakim olamadığım için geniş bir Turizm Bibliyografyası'nı master tezi olarak hazırlama sürecini başlatmıştım.

Genel bir kapsamda ilerlemek fizibl olmayacaktı. Yine Hasan beyin önerisiyle “Turizm İşletmeciliği Bibliyografyası”na yöneldim.

Tez hazırlama sürecimde işin metin kısmında başta zorlandım. (1976-1980 anarşi dönemi olduğu için lisans öğrenimi olması gereken şekilde değildi. Mesela bol inceleme ödevleri olsaydı tezin metin kısmını yazarken zorlanmazdım.) Günler geçiyordu… Daha sonra çatı ortaya çıktı. Hasan bey ile hazırladığım daktilo edilmiş taslak metin üzerinde bir cumartesi birkaç saat yoğun çalıştık. O süreçte kendisinden çok şey öğrendim. Hasan bey metin kısmını daha profesyonel hale getirdi. Öğrendiklerimi hayatım boyunca uyguladım.

ÖZELLİKLER

Master tezinde 1983 künye yer alıyordu, kitapta ise 2683 referans bulunmaktadır.

Eserin sonunda kişi ve kuruluş adları dizini yer almaktadır.

Türkiye'de 1929-1984 yılları arasında üretilmiş turizm işletmeciliği konulu kitap, makale, tez, rapor, teksir ve tebliğlerin künyelerini veren eser; amaç, kapsam ve bibliyografik araştırma yöntemi hakkında ön bilgileri içeren bir giriş kısmıyla başlıyor. Daha sonra, çalışmada, kaynakça ve bibliyografik sınıflandırma konularının işlendiği bir bölüm bulunmaktadır. Sonraki 3. bölüm, ilgili alanlardaki kaynakçaların gözden geçirilmesine ayrılmıştır. 4. bölüm ise, bibliyografyanın sınıflandırma sistemini açıklamaktadır.

Kaynakça 2683 künyeyi içermektedir. Ayrıca taranan kütüphaneleri, müracaat eserlerini ve süreli yayınları sıralayan ekler de bulunmaktadır.

Kaynakçanın sonunda bir de yazar adları dizini var.

Hiçbir kaynakça çalışması eksiksiz değildir, eksik tükenmez. Taramaları çok geniş tutmama rağmen kaynakçada de elbette birtakım eksiklikler bulunmaktadır. Ancak ben, çalışmanın bu tür eksikliklerin azlığı nedeniyle hedefinden sapmadığını sanıyorum.

İLKLERİ

Türkiye’de ilk defa bir kaynakça “ülkemizi bilgi çağına yaklaştırma” idealiyle hazırlanmıştır.

Ülkemizde adı "Sistematik" kelimesi ile başlayan ilk ve halen tek konu kaynakçasıdır.

Ülkemizdeki kitap olarak basılan ilk turizm işletmeciliği kaynakçasıdır.

Master tezi olarak ülkemizde hazırlanan ilk kaynakça mıdır, bu sorunun cevabını almak için bakılması gereken 1985 öncesi ülkemizde hazırlanmış master tezlerinin veri tabanı maalesef yok.

HAZIRLIK

Derlediğim künyeleri teksir kağıtlarından ürettiğim fişlere yazıyordum. Tezin hazırlandığı yılda Türkiye'de PC bilgisayar kullanımı bulunmadığı için son aşamada daktilo ile tape ettim. 10 parmak daktilo bilmiyordum. 2 parmak hızla yazabiliyordum. Bilindiği üzere Künye tape etmek klasik yazılara göre zordur. Arada hata yapıyordum. Hatayı düzeltmek için daktilo sıvısı kullanıyordum. Onun da hemen kuruması için saç kurutma makinesi çalıştırıyordum. Daktilo ojesi pantolonuma da sıçrıyordu. Pantolonumda birçok beyaz lekeler oluşmuştu.

O dönemde internet imkanları bulunmadığı için kütüphanelerde çalışarak, ilgili kişi ve kuruluşlara mektuplar göndererek yayın tespitleri yaptım. Çok sayıda mektup yazdım, özellikle Ankara’da ilgili kuruluşlara çok gittim.

Çok kütüphane dolaştım; Turizm Bakanlığı Kütüphanesi, Turizm Bankası Kütüphanesi, DPT Kütüphanesi, Milli Kütüphane, Beyazıt Devlet Kütüphanesi. Turizm Bakanlığı'nın, Turizm Bankası’nın çeşitli bölümlerini ziyaret edip özellikle yeni yayınlanmış dokümanları topluyordum. Bunlardan da kütüphane kayıtlarına henüz girmemiş bazı yayınları kendim derlemiş oluyordum.

Tezin kitaba dönüşmesi aşamasında Turing’de çalışıyordum. Çelik beyden güncelleştirmeyi yapmak için Kariye’de kendisine ait Pembe Ev’de çalışma izni aldım. Rüya gibiydi. Giriş ve 1. kattan meydana gelen küçük evde güncelleştirme yapıyordum. Ek künyeleri tape ettikten sonra makasla kesip ilgili yerine selobantla yapıştırıyordum. O günün şartlarında ancak böyle yapabilirdim.

Tespit ettiğim yayınları, yazarlarının soyadlarına ya da basit bir kategori listesine göre değil de, konuları itibariyle geliştirdiğim ayrıntılı bir sınıflandırma düzeni rehberliğinde tasnif ettim ki, en önemli zorlukları bunu gerçekleştirirken yaşadım.

Hasan beyin geniş düşünmesi, desteği tezi tamamlamamda en önemli etkendi. Ufuk sahibiydi, düşünüyordu, yol gösteriyordu, yetiştirmek istiyordu. Bunları hep heyecanla ve samimiyetle yapıyordu.

2 sene kadar önce kendisi hakkında doküman da yazdım ama "Benden sonra yayınlarsın" dediği için gün yüzüne çıkaramıyorum.

Kaynakçanın (STTİB) önemli bir şansı vardı: 1981 başından itibaren turizm kaynakçası hazırlamaya başlamıştım. İlk göz ağrım bu çalışmaydı. Dönem dönem bu kaynakçaya eğiliyordum. Bu çalışmanın sağladığı altyapı STTİB için zengin kaynak tespiti sonucunu getiriyordu.

YAYIN SÜRECİ

Kitabı yayınlamaları için önce bir meslek kuruluşuna götürdüm fakat ilerleme sağlanamadı.

Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Genel Müdürü Çelik Gülersoy'a, master tezini imzalı olarak verdim bunun üzerine "Getir evladım bunu basalım" demesi sonrası yeni taramalar yaptım ve 700 künye daha ilave ettim.

Bu dönemin sonunda Sayın Çelik Gülersoy'un desteği ile "Sistematik Türkiye Turizm İşletmeciliği Bibliyografyası" Turing Yayınları arasında çıkmıştır.

BASKI

Kitap 2. Hamur kağıda 800 adet civarında basılmıştır.

Kitap basıldıktan sonra birkaç ay dağıtıma girmedi. Kitap depoda bekledi. Çelik bey baskı maliyetini fazla bulmuştu. Eserden telif hakkı almadım. Böyle bir beklentim de olmadı.

Kurum bana 25 adet bedelsiz kitap vermişti. Yayın Koordinatörü Tanju Sancaktaroğlu kendi inisiyatifiyle bana ilave olarak 100 adet mi, 200 adet mi tam hatırlamıyorum, kitap vermişti.

Bu kitapları hediye edilmek üzere imzalı olarak zaman içinde dağıtarak erittim. Daha sonra hediye etmek için kendi kitabımı satın almaya başladım.

ETKİSİ

Google'da "sistematik türkiye turizm" site:https://dergipark.org.tr/ araması yapıldığında kitaba 7 atıf yapıldığı görülmektedir.

Kitaba yapılan bazı atıflar: http://scholar.google.com/scholar?cluster=1640109304327109086&hl=en&oi=scholarr

Toplu Katalog araması sonucu, sisteme bağlı kütüphanelerden 16’sında kitabın bulunduğu anlaşılmaktadır. http://www.toplukatalog.gov.tr/index.php?_f=1&the_page=&cwid=2&keyword=%22sistematik+t%C3%BCrkiye+turizm%22&tokat_search_field=1&order=0&command=Tara#alt

Ülkemizde ne yazık ki, yararlanılmış olsa bile kaynakçalar kitapların sonundaki “Yararlanılan Eserler” kısmında pek gösterilmez. Bu bakımdan turizm konulu kitapların bu bölümlerine bakarak eserden yararlanma hakkında bir sayıya varmak mümkün değil.

Yordam Toplu Kataloğu araması, sistemi kullanan kütüphanelerin 7’sinde kitabın mevcut olduğu sonucunu vermiştir.

Kültür Bakanlığı’na bağlı 4 halk kütüphanesinde STTİB bulunmaktadır. http://koha.ekutuphane.gov.tr/

Kitabın yer aldığı 12 yabancı kütüphanenin listesi: https://www.worldcat.org/title/sistematik-turkiye-turizm-isletmeciligi-bibliyografyas-1929-1984/oclc/20981428&referer=brief_results * http://www.theeuropeanlibrary.org/tel4/search?query=%22sistematik%20t%C3%BCrkiye%20turizm%22%20

Ayrıca; British Library

KAMUYA FAYDALARI

STTİB’nin kitap olarak yayınlanmasının getirdiği motivasyonla 1988 sonuna kadar 50 kaynakça hazırladım. Günümüze kadar toplam sayı 72’dir.

Klasik kitap dışı malzemeler de (Çoğaltmalar vs.) derlemiştim, bunlar kayıt altına alınmıştı.

Ülkemizde kaynakçalar genellikle Türkiye Bibliyografyası ve Türkiye Makaleler Bibliyografyası’nın fasiküllerini taramakla hazırlanıyordu. Bu durumda da eksikler fazlasıyla söz konusu oluyordu. Bu iki kaynağın dışındaki yayınları tespit için yoğun çaba göstermiştim.

BANA FAYDALARI

Rahmetli babam 1969 yılında yayınlanmaya başlayan kuşe kağıda baskılı Meydan Larousse Ansiklopedisi'ni fasikül fasikül filesinde eve getiriyordu. O tarihte 11 yaşındaydım. Orta 1 veya 2 sınıfında Edebiyat dersi öğretmenimiz verdiği kitap okuma ödevleriyle kitapla ilişkimin boyutlanmasını sağladı. 1976-1980 döneminde yazları babamın Eminönü'nde Ahi Çelebi Camiinin yanındaki Değirmen Sokakta bulunan lokantasında çıraklık yapıyordum. Babamdan aldığım harçlıkla Cağaloğlu'nda özellikle Ge-Da Genel Dağıtım'dan kitap satın alıyordum. Edebiyatçı Nurel Uğurlu ya sahipti ya da ortaklardan birisiydi. Kitap seçmek için yayın kataloglarını satır satır tarıyordum.

Yayın katalogları da kaynakçanın bir türü olarak bilinir. Yoğun yayın kataloğu taramalarım ile kaynakça hazırlamak için yapılan taramalar arasında bir benzerlik olduğunu söyleyebilirim. Kitap sevgisi ile başlayan süreç beni yeni alımlar için seçme yapmaya yönlendirince yayın kataloglarını taramak zorunda oluşum beni akıntıya kapılmış gibi alıp götürüyordu.

Beyinle ve gözle yapılan yayın künyesi tarama davranışının başlangıç olarak bende bir bağımlılık yaptığını tahmin ediyorum. Öyle bir bağımlılık ki bugüne kadar 1034 kaynakça hazırlamış oldum ve 675 bin künye derledim ve düzenledim. İşte bunun ilk ciddi başlangıç noktası STTİB'dir.

Kitabın yayınlanmasıyla 27 yaşında eser sahibi oldum. O zamanın şartlarında kitap yayınlatmak günümüzdeki kadar kolay değildi. Daha sonra kitabın kendisi için altın anahtar fonksiyonu görmüştür.

Bir dostum “Sıfırı bir yapmak zordur” demişti. STTİB ile bu zorluğu aşmıştım.

HAKKINDA YAYINLANANLAR

· Sektörde Bilgi Erişim Sistemi Hedefine Varılmasına Katkıda Bulunmak İstedim. Türsab, No: 38, Kasım 1985. http://bulentagaoglu.blogspot.com/2019/09/sektorde-bilgi-erisim-sistemi-hedefine.html

· Türktarhan, G. (2014). : Türkiye’de Turizm Alanyazınının İncelenmesi: “Sistematik Türkiye Turizm İşletmeciliği Bibliyografyası (1929-1984)” Üzerine Bir İnceleme. VII. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi, Aydın, (04-05 Nisan): 182-199.

· "Sistematik Türkiye Turizm İsletmeciliği Bibliyografyası. İstanbul Sanayi Odası Dergisi, 15.12.1985.

· Sistematik Türkiye Turizm İşletmeciliği Bibliyografyası. Sanayide İlişkiler, 03.1986, 30.Sf.

· Türkiye Turizm İsletmeciliği Bibliyografyası. T.C. Turizm Bankası A.S. Bülteni, No: 12, Temmuz 1986.

YAPILMASI GEREKENLER

· Önemli bir soru şudur; Hatırı sayılır kısmını kütüphaneleri, turizm kuruluşlarını dolaşarak künyelerini derlediğim 2683 yayının kaçı ülkemizdeki kütüphanelerde mevcuttur?

Buradan çıkacak sonuç belki de kütüphanelerde bulunmayan yayınların sayısının az olmadığını gösterecektir.

· Aradan 35 yıl geçti. Halen ülkemizin bir Turizm Kütüphanesi yok. Kütüphane kitabımda adı geçen yayınlar bu kütüphane için derlenebilirdi.

· 1985 yılındaki turizm öğretim kuruluşları ve öğrenci sayıları arasında büyük fark olsa gerek. Dilerim bu nicelik sıçraması ortamında kaynakçayı geliştirme, güncelleme, günümüzün bilgi teknolojileri ile hizmete sunma işine bir kuruluş sahip çıkar.

Kaynakçalarda yayın eksikliği sorunu günümüzde başka bir boyut kazanmıştır. Bu günün dünyasında yayın türleri ve yayın sayıları çoğalmıştır. Bunları tespit edebilmek mesela 80’li yıllardaki şartlara göre çok daha zordur. Bu bakımdan günümüzde Turizm İşletmeciliği Yayınları Veritabanı kurulması daha bir önem kazanmıştır.

· Özel konularda webde çok sayıda bibliyografya veritabanı mevcuttur. Türkiye Turizm İşletmeciliği Kaynakçası Veritabanı kurmak isteyenler bunlara bakabilir.

İki örnek;

Bilim Tarihi Veritabanı: http://isiscb.org/archive

http://cumulative.isiscb.org/

https://data.isiscb.org/

İlahiyat Makaleleri Veri Tabanı. http://ktp.isam.org.tr/?url=makaleilh/findrecords.php

Google'da tourism databases araması yapıldığında turizmle ilgili yayın veritabanlarının linklerine ulaşmak mümkündür.

· Kasım 1985 tarihindeki röportajımın bitiş cümlesi;

"Bütün bunların ötesinde, yaptığım çalışma, umarım ki, yarın öbür gün sektörde girişilecek "Turizm Bilgi Erişim Sistemi" kurma çalışmalarında çıkış noktalarından birisini teşkil etsin". Aradan 35 yıl geçti. Şikayet olarak bu cümleyi kurmadım. Ülkemizde “Turizm İşletmeciliği Kaynakçası Sempozyumu” düzenlenirse konuya odaklanma olabilir. Belli olmaz arkasından veritabanının kurma süreci de başlayabilir. Dünyada 1895'den günümüze yapılan Kaynakça Kongreleri hakkında yeni bir yazının linki: ...

TECRÜBELERİM

Tez olarak hazırlanan kaynakçalar bilim adamlarının ciddi danışmanlığını, ilgisini, yönlendirmesini , desteğini içeriyorsa kaynakça hazırlayan için önemli bir teşvik unsurudur. Daha kaliteli kaynakçalar hazırlanması için gerekenlerden birisi de tez danışmanın ilgisidir.

Aşırı çalışkanlıkla bir hayalin peşinden gitmek, belirsizlikler içinde uzun bir mücadele yolculuğuna çıkmak önemli...

SONUÇ

Birçok yayın türünü kapsayan kaynakçalar ülkemizde yaygın olmayabilir. Sadece kitaplar veya sadece makaleler için hazırlanmış ve derinlemesine tarama yapılmamış kaynakçaların ülkemizde bütün kaynakçalar arasında oranı nedir sorusu cevaplandırılmaya muhtaçtır.

Çalışmamız kitap, makale, tez, tebliğ, rapor, teksir, çoğaltma türü yayınları kapsadığından “derinlemesine çalışılmış”tır.

Tez olarak hazırlandıktan hemen sonra güncelleme yapılması kaynakçanın konuyla ilgili tespit etmesi gereken diğer künyelerden önemli bir kısmına erişilmesini sağlamıştır.

Daha sonra kitabı güncelleştiremedim. Bir daha da ülkemizde Turizm İşletmeciliği kaynakçası hazırlanmamıştır. Halen ülkemizde turizm yayınları veritabanı kurulamamıştır.

TEŞEKKÜR

Prof. Dr. Hasan Işın Dener’in vizyonu, elimden tutması olmasa, master yapmasam ve tezim kitap olarak yayınlanmasa herhalde çok sayıda kaynakça hazırlama çabası gösteremezdim.

"Yaratıcılık evren kadar sonsuzdur".(ba) ***** 1500 kaynakça: https://turkbibliography.com/tablo/

24 Ekim 2019 Perşembe