15 Nisan 2008
İÇİNDEKİLER
En Önemli İpuçları (Davranışlar -
Aksiyonlar / Kaynaklar)
BÖLÜM I: GAZETECİ BİLGİ
MERKEZİ İLİŞKİLERİ
GAZETECİLERİN BEKLENTİLERİ
Genel
Yetkinlikler
Hizmet
Teknik İşlemler
Diğer
ARŞİVCİ İÇİN PÜF NOKTALARI
Genel
Hizmet
Koruma
Teknik
ARŞİVCİ GAZETECİDEN NE BEKLER
Zaman Zaman Sözkonusu Olan Davranışlar
Davranışlar - (Hizmet Dışı Olması Gerekenler)
Kurallar
Tanıma
BÖLÜM II: BİLGİ ERİŞİM
İPUÇLARI
Haberler (Basılı kaynaklar)
Haberler (İnternetteki Kaynaklar)
Haberler (Derleme kütüphaneleri)
Haberler (Kaynaklara İlişkin
Sorunlar)
İnternet (Arama Makineleri)
İnternet (Özel arama makineleri)
İnternet (Arama Etkinliği)
İnternet (Google)
Davranış İpuçları
Aksiyon İpuçları
EK: UYGULAMA ÖRNEKLERİ
Bilgi Merkezleri (Milli
Kütüphane)
Bilgi Merkezleri (Rehberler)
Bilgi Merkezleri (Bilgi
Bankaları)
Bilgi Merkezleri (Bazı İpuçları)
Dergiler
İndeksler
Dergiler (Rehberler)
Mesleki Kuruluşlar
Tezler
Şirketler
EN ÖNEMLİ İPUÇLARI
DAVRANIŞLAR - AKSİYONLAR
Bilgi sevgisi karşınıza çıkacak
zorlukları aşmanızın bir numaralı anahtarıdır. Bu gerçeği her şart ve ihtimalde
aklınızdan çıkarmayınız.
Bilgi arama sürecinde
başvuracağınız kütüphane, arşiv, dokümantasyon merkezi, vs. kuruluşlarla
ilişkilerde halkla ilişkiler uzmanı gibi davranılmalıdır. Buralarda mevcut
sorunların çalışan kişilerden
kaynaklandığı gibi bir yargıyla yaklaşmak bilgi bulma sürecine psikolojik
engeller getirebilir.
Kütüphane, dokümantasyon merkezi,
arşiv gibi belge bilgi merkezlerinde ihtiyaç doğru ve detaylı olarak
açıklanmalıdır. Böyle yapılmadığı taktirde muhatabınızın sizi yönlendirebilmesi
zorlaşacaktır. İhtiyacın doğru ve detaylı olarak formüle edilmesi kullanıcı
tarafından yapılmalıdır. Bilgi merkezleri çalışanları her gün çok sayıda
ihtiyacına cevap vermeye çalışmaktadır. Kullanıcıya ayıracak zamanları sınırlı
olabilir.
Zor veya kapsamlı bilgi arama
çalışmaları sırasında akla gelen fikirler muhakkak not edilmelidir. Bunlar daha
sonra birleştirilerek sistematik bir yapıya kavuşturulduğunda iş programınızın
etkili parçaları olacaktır.
KAYNAKLAR
Haberler: Basın
Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü’nün yayınlamakta olduğu Ayın Tarihi
dergisinin 1947’den günümüze kadar olan nüshaları internet üzerinde www.byegm.gov.tr adresinde yer almaktadır (http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/AyinTarihi/Ayintarihi.htm
). Gün, ay, yıl değişkenlerine göre bilgi erişimi sağlanabilmektedir.
Haberler: Devlet
Arşivleri Genel Müdürlüğü Dokümantasyon Daire Başkanlığı bünyesinde mevcut
Dokümantasyon Merkezi özellikle devlet kuruluşları tarafından çıkarılmış
yayınları içermektedir. Bu Merkezin kayıtları http://www.devletarsivleri.gov.tr/dokumantasyon/
adresinden sorgulanabilmektedir.
Ekim 2006 sonu itibarıyla; Monograflar Veri Tabanında 46.900, Tebliğler Veri
Tabanında 54.300, Makaleler Veri Tabanında 347.500, Haberler Veri Tabanında
96.000 olmak üzere toplam 544.700 bibliyografik bilgi kayıtlıdır.
Makaleler: Milli
Kütüphane tarafından 2001 yılında üretilen Cumhuriyet Dönemi Makaleler
Bibliyografyası’nda ülkemizde 1923-1999 yılları arasında 4.418 süreli yayında
yayınlanmış 566.627 makalenin künye bilgileri yer almaktadır. Gazetelerde
yayınlanmış köşe yazıları kapsamda bulunmamaktadır. Kaynakça kapsamında Milli
Kütüphane’de bulunan ve seçilmiş dergilerdeki makalelerin künye bilgileri yer
almaktadır. Milli Kütüphane’de bulunmayan dergilerin bilgilerine yer
verilmemiştir. CD’de yer alan bilgilere
Milli kütüphane’nin internet sitesinden erişmek mümkün değildir.
Kitaplar: Toplu
kataloglar: www.kutup.org
Kitaplar:
www.worldcat.org
Sistem gündüzleri çalışmayabilir.
Tezler: Ülkemizde
1987’den itibaren hazırlanan tezlerin bibliyografik bilgileri konu, yazar,
danışman vs. birçok değişkene göre www.yok.gov.tr/teztarama.html adresinden
sorgulanabilmektedir. Sistem üzerinde 2008 itibariyle 208. adet tezin bilgisi
bulunmaktadır. Bunlar YÖK Tez merkezine gönderilen tezlerin bilgileridir. Bu
Merkeze gönderilmeyen tezlerin bibliyografik bilgileri sistemde yer
almamaktadır.
Bazı sınırlamalar çerçevesinde
tezlere tam metin olarak erişim imkanı bulunmaktadır.
Google web sayfalarının
başlığında geçen bir kelimeyi arayabilmektedir. Bunun iki yöntemi
bulunmaktadır. İlk yöntemde Gelişmiş Arama formundan “Sayfa başlığında
ara” tercihinin seçilmesi ve “Sonuçları
Bul” kısmına da aratılacak kelimenin veya kalıbın yazılması gereklidir.
Sınırlandırma getirmeden yapılan aramalarda gelen çok fazla sonuç içerisinden
aranılanın bulunması önemli bir sorundur. Bunu gidermenin yollarından birisi de
yukarıdaki yöntemdir. Aradığınız bir kelime
Bir web sayfasının başlığında geçiyorsa sizin aradığınız bilgileri
kapsamlı olarak içermesi ihtimali daha fazladır.
Google "soy
araştırması" yapmaz ya da "wildcard" tekniğini desteklemez.
Google arama kutusuna tam olarak girmiş olduğunuz kelimeleri arar.
"googl" veya "google*" şeklindeki aramalar "googler"
ya da "googlin" sonuçlarını getirmeyecektir. Bir örnek daha vermemiz
gerekirse; “turizm*” şeklindeki bir arama sonucu turizm ile başlayan turizmde,
turizmin, turizmci, turizmimiz vs şeklinde kök kelimenin devamlarının gelmesi
mümkün değildir.
İnternet üzerinde “Google Guide”
adlı dokümana da bedelsiz olarak www.googleguide.com adresinden pdf veya html
belgesi olarak erişebilirsiniz.
Ülkemizde bilgi bulma için
çalışacağınız zeminde genel bir dağınıklık, önemli boşluklar var. Bu şartlara
bakarak moraliniz bozulmasın, sakın yılmayın. Bu süreçte sürprizlerle de
karşılaşabilirsiniz. Bu zemin üzerinde
ilerlemeyi kabullenmek işinizi kolaylaştıracaktır.
Bilgi Merkezlerinde karşılaşma
ihtimaliniz olan sorunlara hazırlıklı olun, önceden tedbir almaya çalışın.
Örneğin kütüphanelerimizde gazete, süreli yayın taleplerinde bulunanların
sıklıkla karşılaştıkları genel bir cevap vardır: “Ciltte”.
BÖLÜM I
GAZETECİ BİLGİ MERKEZİ
İLİŞKİLERİ
GAZETECİLERİN BEKLENTİLERİ
GENEL
En kolay şekilde aradığı bilgiyi
içeren dokümana ulaşmak ister.
Arşivin vizyonu olmalı. Klasik
arşiv anlayışında olmamalı. Gazetecilik mesleğinin gereklerine göre hareket
edilmeli.
Sistematik çalışmayı beklerler.
Sistematik çalışmak birinci derecede önemli. Ne demek sistematik çalışmak?
Evvelden kuralları konmuş olduğu için belli bir sisteme bağlı olarak çalışan,
disiplinli olan… Düzeni temsil eden bu yapı yanında, günlük işleyişte bir
sorunla karşılaşıldığında, bir ihtiyaç ortaya çıktığında bunu çözerken, buna
cevap verirken ortaya konulan yaklaşımların tıkır tıkır işleyen bir anlayışı
yansıtması, ana yapının istikrarlı çalışması.
Meraklı olmasını, “şu da var, bu
da var” demesini beklerler. kendisine başvurduğunda mevcut kaynakları haber
vermek konusunda yardımcı olmasını beklerler.
YETKİNLİKLER
Çok titiz ve dikkatli,
özenli olmamızı beklerler. Disiplinli,
ciddi…
Bunlar olmazsa ne olur? İlla ki
bir gün sorun olarak patlar. Aranan fotoğraflar ve haberler bulunamaz vs.
Hafızası kuvvetli olmalı. Hiç
olmazsa güncel olaylar, haberlerin bir parçası zihninde olmalı.
Halkla İlişkiler uzmanı gibi
hareket etmeli. İletişim: Mesaj alma ve iletme.
Hizmet bilinci gelişmiş olmalı.
Takipçi olmalı. “Arşivde aradığınız var ya da yok“ cevabının ötesinde olması
gereken yaklaşım gazetecinin talebinin içselleştirilmesidir.
Arşivci çağın gereklerine ayak
uydurmalı meslekteki gelişmeleri incelemeli. Kendini geliştirmeli, bilgisayara,
veri tabanlarına (bilgi bankalarına) hakim olmalı, internette bilgi arama
yöntemlerine derinlemesine vakıf olmalı, bu konuda gazetecilere danışmanlık
yapabilmelidir.
Kapıdan içeri girdiğinde ilgi ve
yardım bekler, güleryüz bekler. Bir arşivci halkla ilişkilerci gibi olmalıdır.
Klasik arşivci davranışına
ilaveten gazetede çalışıyor olması dolayısıyla ilave beklentiler vardır: Bilgi sevgisi olmalı.
Bunu beklerler.
Üşenmemesini beklerler.
Günlük gazeteleri takip etmeli.
Gündeme hakim olmalıdır.
HİZMET
Temel kaynakların arşivde mevcut
olmasını beklerler. Redhouse, Türkçe Sözlük, ansiklopediler vs.
Zengin fotoğraf imkanları
beklerler. Yayınlanmış fotoğraflar yanında yayınlanmamış fotoğrafların da
seçilerek kaydedilmesini beklerler. (Yazı işleri)
Hizmet kalitesi için arşivci bir
araştırmacı gibi düşünmelidir. Bu devamlı soru soran bir akla işarettir.
Aranılan ilk aşamada
bulunamadığında pes etmemeli, bıkmadan usanmadan iz sürmelidir. Arşivciden
esasen beklenen budur.
Memur gibi olmamalı, dinamik
olmalı. Arşivde en olmayacak şey memur gibi olmaktır. “Git bak şurada…”
dememesini beklerler.
Doğrudan doğruya sorulan bir soru
için bulduğu bilgiyi değişik kaynaklardan kontrol etmeli. Verilen belgeler
kontrol edilmelidir, cevaplanan talepler kontrol edilmelidir. Kuşkucu
olunmalıdır… Yazı işleri ile çalışmak
çok dikkat ister. Yapılacak hata gazeteye aynen yansıyabilir. Bulunan bilgi
ilgili talep edene verilmeden önce çok dikkatli olarak kontrol edilmiş
olmalıdır.
Çok hızlı cevap beklerler.
İsteklerine hızlı cevap verilmesini isterler. Bu çerçevede arşivci arşivindeki
kaynakları çok iyi tanımalıdır. Neyin nerede bulunduğunu en ince detayına kadar
bilemese de, genel bir çerçeveye sahip olmalıdır.
Arşiv yazılımının kullanıcı dostu
olmasını beklerler.
Arşivde bulunan, yeni ortaya
çıkan önemli bir olaya ilişkin elindeki geçmiş malzemeyi ilgili servisle onlar
istemeden paylaşabilmeli. TV, internet vs. çeşitli kaynaklardan öğrendiği yeni
bir olayın bilgi dosyasını ilgili servis istemeden önüne koyabilmeli.
Beklenmeyen olaylarda çok hızlı
şekilde servis yapılabilmeli.
Danışmanlık beklerler.
Arşiv uyarmalı. Yazı işlerinin
beklentisi. "ilk kez oldu.." gibi yaklaşımlara karşı çok dikkatli
hizmet vermeli. İddia edilenin ilk kez olmamış olabileceğini, bunu rezervleri
ile birlikte anlatmalı. Örnek olay: Manşete çıkan Çankaya'daki nişan töreni.
Talep edenlere çok genel bir
dosya getirilmemeli. Bu dosya olabildiğinde daraltılmış olmalı.
Taleplerinin hem karşılanmasını
ayrıca da bunun hızlı olmasını beklerler. Taleplerinin kulak arkası
edilmemesini beklerler.
İnternetten bulduğu bilgilere
güvenmemeli. Eğer sunacaksa bunu da söylemeli, özellikle belirtmeli.
Cilde gönderilen gazetelerin
fazla beklenmeden hizmete verilmesini isterler. Arşive geldiğinde eli boş geri
dönmemeli.
Bir talebe mail ile cevap
verdiğinde, mailin ulaşmayacağı ihtimalini de göz önüne alarak telefon ederek
haber vermelidir
Tüm eski arşivin dijitalize olmasını
beklerler.
TEKNİK İŞLEMLER
Arşiv düzenli olmalı.
Gündemi takip etmeli. Günlük
gazeteleri takip etmeli.
Malzemelerin seçiminde özen
önemlidir. Arşive kaliteli kaynaklar kaydedilmelidir. Yoksa arşiv çöplüğe
dönebilir.
Dijital arşivde kayıtlar
(bilgiler) doğru olmalı. Bilgi ulaşım
kolaylığı olmalı.
Fotoğraf kayıtlarında yanlışlık
olmamalı. Kritik bir teknik iş. Birinci derecede önemli.
Çok sıkı bir ödünç takip zimmet
sistemi işleyişini beklerler.
Telif sorunu olan fotoğrafları
arşivlememizi beklerler.
Gelen malzemelerin bekletilmeden
günü gününe kaydedilmesi elzemdir.
DİĞER
Yazı işleri ile verimli işbirliği
çok önemlidir. Bu bakımdan günde en azından 1 kez yazıişleri toplantısına
katılınmalıdır.
Rutin işleyiş yanında projeler de
yapılmalıdır.
ARŞİVCİ İÇİN PÜF NOKTALARI
GENEL
Bilgi sevgisi bütün iç teknik
sorunlarımızın en önemli çözüm anahtarıdır.
Yaşadığımız bilgi çağında
arşivcinin en büyük yardımcısı bilgisayardır. Bilgisayarın püflerini ve
imkanlarını olabildiğince öğrenmek ve uygulamakta fayda bulunmaktadır. Bunun
yanında entelektüel birikimin önemini de özellikle unutmamak gereklidir.
Her bir arşiv çalışanı bir
araştırmacı gibi hareket etmelidir.
Gelen taleplerdeki kaynak veriler
(gazete adı, tarih vs.) bazen yanlış olabilmektedir. Bu taktirde verilen
kaynağa bağlı kalınılmamalıdır. Talep eden bazen yanlış hatırlayabilmektedir.
“Ağca top oynarken” şeklinde gelen talep “Öcalan olmasın…” diye sorulmuş ve
doğru hedefe varılmıştır.
Aktüel olaylara ilgi ve
olabildiğince takibi hafızayı canlı tutacaktır.
Her gün gazetelerin derinlemesine
okunamasa da hızla tetkiki elzemdir.
Arşivci kendisini sadece
sınıflandırıcı girişçi olarak şekillendirmemeli bütün yönleriyle arşivi
kavrayan bir iş modeli ile hareket etmelidir. Bu şekilde arşivini derinlemesine
tanıyabilecek ve mesleki gelişimini hızlandırabilecektir.
HİZMET
Taleplere hızla cevap
verilmelidir. Geciken cevabın bir önemi kalmayabilir.
İnternetten bulunan kaynaklara
dikkatle yaklaşılmalıdır. İnternetten bulunan bilgi yazılı kaynaklardaki
bilgiler ile kontrol edilmelidir.
Kullanıcılar taleplerinde
(telefonda veya bizzat arşive gelerek) bazen detay vermemektedirler. Bu durumu
eğer sorgulamazsak, cevap vermek için zaman kaybetme ihtimali yüksektir.
Kullanıcının detay vermediği taleplerde muhakkak talebini soracağımız sorularla
şekillendirmeli ve açıklığa kavuşturmalıyız.
Telefonla talep alınırken
muhakkak not tutulmalıdır. Eğer not
alınmazsa tekrar kullanıcıyı aramak zorunda kalabiliriz. Bu da hoş
olmayacaktır. Ayrıca telefonla gelen taleplerde (sesinden tanınmıyorsa)
arayanın ismi ve telefonu muhakkak sorularak yazılmalıdır.
Gelen isteklere verilecek
cevaplar için muhakkak yazılı kaynaklara başvurmalıdır. Aksi taktirde
hafızadaki bir yanılma gazeteye yanlış bilgi olarak yansıyabilir.
Gelen taleplerin üzerinde
ciddiyetle durulmalı. Eksik verilecek hizmetin gazetenin kalitesine olumsuz
etki yapabileceği unutulmamalıdır. Halkla İlişkilerci gibi kullanıcılara
yaklaşmak çok önemli bir püf noktasıdır.
Telefon ile bilgi talep
edildiğinde bunun cevabı zorunlu olarak telefonda verilse bile, bunun metni
mail ile de gönderilip haber verilmeli veya fotokopisi (veya çıktısı) talep
edene ulaştırılmalıdır.
KORUMA
Arşive gelen her malzeme
toplumsal tarih belgesi sayılır. Bu nedenle arşiv malzemesine karşı arşiv
çalışanları büyük bir koruma hassasiyetiyle hareket etmelidirler. Aslında bu
bir püf noktası olmaktan ziyade işimizin en dikkat edilmesi gereken yönlerinden
birisidir, bir anlamda en önemlisidir.
TEKNİK
Arşiv işlerinde düzen, titizlik,
dikkat her arşivcide muhakkak bulunması gereken ana özelliklerdir.
Giriş ve yerleştirme hatasından
özenle kaçınılmalıdır. Yapılacak hatanın sonucunda ya aranan bilgi
bulunamayacaktır ya da gazetede hatalı bilgi olarak kullanılabilecektir.
Gazetenin taşra baskısında çıkan
fotoğraflar mutlaka arşiv tarafından gözden geçirilerek varsa fotoğraf hatası
saptanarak Yazı İşlerine haber verilmelidir.
Gazetede çıkan fotoğrafların
girişi yapılırken bazen gazetede hatalı fotoğraflar olabilmektedir. Bu bakımdan
Recep Tayyip Erdoğan, Süleyman Demirel, Hülya Avşar gibi çok bilindik kişilerin
fotoğrafları dışındaki fotoğraflarda muhakkak fotoğraf arşivinden sorgulama
yapılarak fotoğraftaki kişinin doğrululuğu test edilmelidir.
Arşive gelen malzeme hızla
düzenlenmeli, biriktirilmemelidir.
Dijital arşiv girişlerinde
detayın verilmesine özellikle dikkat edilmelidir.
Bunun sonucu kaliteli iş
olacaktır. Birden fazla kişiden oluşan fotoğraflarda sağdan birinci vs.
tarifler yapılmasına özellikle dikkat edilmelidir.
Dijital arşiv için yapılan veri
girişlerinde anahtar kelime standardizasyonu için arşiv içi iletişimin
yoğunluğu başarı için anahtardır.
Kullanım için ödünç verilen
malzemeler (dosyalar) geri döndükten sonra biriktirilmeden hızla yerlerine
konulmalıdır.
Gazete arşivinde kullanım sıklığı
açısından kitapların fazla yeri bulunmamaktadır. Bu sebeple arşivi bir halk
kütüphanesi gibi kitaplarla doldurmamak gereklidir. Aksi taktirde yer kaybı
ortaya çıkacaktır.
İnternetten bulunan resimlerin
boyutlarına dikkat edilmelidir. Küçük boyutlu fotoğraflar gazetede dağılmış bir
şekilde çıkıp gazete kalitesine zarar verebilir.
Aynı isim ve soyadındaki
kişilerin bilgilerinin karışmamasına özen gösterilmelidir. Karışıklık olursa
hatalı fotoğraf ve bilgiler gazeteye yansıyabilir.
Her hafta yayınlanan “Okur
Temsilcisi” sayfası dikkatle arşiv ihtiyaçları açısından incelenmelidir.
ARŞİVCİ GAZETECİDEN NE BEKLER
ZAMAN ZAMAN SÖZKONUSU OLAN
DAVRANIŞLAR
Bir kelime söyleyip konuyu
bulmamızı isteyenler olabilmektedir. Taleplerde detay verilmelidir. Genel
talepler sorun yaratacaktır. Gazeteci arşivciye istediği şeyi net anlatmalıdır.
Bazen yok anlamında “Sistemden
aradığımızı bulamıyoruz” denilmektedir. Bu, ihtimaldir ki, sistemi kullanmasını
çok iyi bilmemelerinden kaynaklanabilir.
Gazeteci arşivin
imkansızlıklarını çok iyi algılamalıdır, farkında olmalıdır.
Empati
geliştirilmelidir. birikmiş sorunlar listesi fazladır. Hizmet almak isteyenler
bunları detayıyla tabiatıyla bilemezler. Fakat hiç olmazsa sorun mevcudiyetinin
bir gerçek olduğunu bilmek yeterli olacaktır.
Taleplerde nazik olmak çok
önemlidir. Tersi çeşitli sıkıntıların kaynağı olabilmektedir.
Arşivciye arşiv teknikleri
öğretmek isteyenler zaman zaman olabilmektedir. Bundan özenle kaçınılmalıdır.
Destek beklerler. Eline geçen
malzemeleri çöp sepetine atmamalı, ayrıca biriktirmeden arşive göndermelidir.
Biriktirip gönderildiğinde düzenlenmesi sorun olacaktır.
Küçük görülme eğilimleri
olabilmektedir. Bu hiç doğru değildir.
Malzemeyi ofisboy gibi kendisine
taşıtmamasını beklerler. Mesela gazete cildini… Mesela yukarıdan telefon edip
kendisine getirmesini istememeliler.
Arşivlerin muhabirler ve yazarlar
tarafından sıklıkla kullanıldığını söyleyemeyiz.
Gazetecilerin egoları da
gelişmekte, böylece yaptıkları haberler, “kendine aşırı güven” ve “kaynakları
fazla sorgulamadan hazırlanma” nedeniyle tekzipler, düzeltmeler
yayımlanmaktadır. Gazeteciliğin temel kuralları kimi zaman gözardı edilmektedir
(5N1K).
Dosyaya bakın, şuraya bakın vs.
türü davranışlar.
Bir sorun ortaya çıktığında bunu
hemen arşive fatura etmek eğilimleri olabilmektedir. Bizler bunu “günah keçisi”
olarak tarif ediyoruz. Gazetelerde bir süreç söz konusudur. Arşiv bu sürecin
sadece bir parçasıdır.
Arşiv programlarının çeşitli ince
noktaları bulunmaktadır. Yazılım ile aradıklarını bulamadıkları taktirde en
yapılması gereken arşive başvurmaktır. Bunu yapmadan arşiv suçlanmamalıdır.
Arşive danışılmalıdır.
Arşive ilişkin bir sorunla
karşılaşıldığında hemen arşivle temas kurulmasını beklerler.
DAVRANIŞLAR – HİZMET DIŞI
Kendisi adına araştırma
yapılmasını beklememeli. Arşiv önceden bilgileri kaydeder, talep edildiğinde de
ilgili dosyayı verir. Aranan bilgileri bu dosyalardan arşiv çalışanı bulmaz.
Arşivcinin en ince noktasında bilgiyi bulması her zaman beklenmemelidir.
Bir olaya ilişkin, farklı
kaynaklarda yazan bilgilerin tek bir doğru bilgiye indirgenmesi arşivden
beklenmemelidir. Arşivlerin bünyesinde bu derece bir fonksiyonu yerine
getirecek sayıda eleman bulunmamaktadır. Burada arşivin görevi bu farklı
kaynakları tespit edip vermekle sınırlı olacaktır.
Gazeteci dijital arşivi nasıl
kullanacağını anlatan yazılı kaynaklara başvurabilir. Bunun için arşivciden
somut yardım da talep edebilir.
Senaryoya göre fotoğraf istenmesi
sıkıntı yaratmaktadır: “Evlilik eki yapıyoruz: gelinle damadın üzerine buğday
atılırken fotoğrafı...” “Madenciler işe
giderken, madenciler silüet olarak görünecek, ellerinde sefertası olacak.
Arkada güneş doğuyor olacak.”
Haberi hazırlayanlar konu fotoğraflarının seçilmesini arşivciye
bırakmamalıdır. Fotoğrafları bizim seçip sisteme koymamızı isteyenler olabiliyor.
Bu bir sorun. "kafana göre seç"
Dijital sistemden kendilerinin
bulabilecekleri bilgileri “zamanım yok” gerekçesiyle bizzat arşive buldurmak
isteyenler olabilmektedir. Bu tür bir yaklaşıma arşivciler “Biz boş mu
oturuyoruz?” şeklinde hassasiyet göstermektedirler. Dijital sistem aramaları
bizzat kullanıcıların yapması için kurulmuştur.
KURALLAR
Kullanım için verilen malzeme
için arşivcinin göstereceği hassasiyetler anlayışla karşılanmalıdır.
Ödünç verilen malzeme eve
götürülmemelidir, dışarı çıkarılmamalıdır.
İncelemesi için verilen dosya
ve/veya gazete cildi içinden sayfa koparılmamasını, kesilmemesini, üstünün
çizilmemesini ve üzerine notlar yazılmamasını beklerler.
Ödünç verilen malzemelerin
zamanında geri verilmesi, çekmecelerde saklanmaması gerekir.
Ödünç verilen arşiv
malzemelerinin birbirine karıştırılmamasını beklerler. İncelemesi için verilen
bilgi (kupür) dosyalarının içindeki malzemelerin sıra düzeninin bozulmamasını
beklerler.
Ödünç malzeme verilmesi sırasında
yapılan zimmet kayıtlarına anlayışla yaklaşılmalıdır “Burası devlet dairesi
midir ki?” şeklinde zaman zaman serzenişlerde bulunulması doğru bir davranış
biçimi olmayacaktır.
Gazete dışından tanıdıkları için
yoğun şekilde hizmet talep edilmemeli.
Talep ettiği malzemeyi ödünç
kaydı yaptırmadan alıp gitmemelidir.
Gazete içinde bölümler kendileri
iç arşivler kurabilmektedir. Bundan da merkezi arşivin haberi olmamaktadır.
Genellikle de, sonraları bu yapıyı kapatıp merkezi arşive devretmek yoluna
gitmektedirler.
TANIMA
Arşive önyargıyla yaklaşılmamalı,
arşiv iyi tanınmalıdır.
“Yoğun şekilde boş
kalabiliyorlar” şeklinde düşünenler az da olsa olabilmektedir. Tersine
arşivdekiler devamlı yoğun mesai göstermektedirler.
Arşiv sorunlarının bir kısmı
teknolojik sebeplerden kaynaklanmaktadır. Yavaş çalışan yazılım vs. bunlar için
arşivci suçlanmamalıdır.
Arşiv bir depo gibi
görülmemelidir. Çekmecesini, dolabını boşaltıp arşive gönderenler
olabilmektedir. Biriktirilip gönderilen malzemelerin işlenmesi imkanı
bulunamayacaktır.
Gazete arşivlerinde kitabın pek
yeri yoktur. Kitap beklentisi içinde olunmamalı. Gazete arşivlerini bir derleme
kütüphanesi gibi kaynak bakımından zengin zannedilebilenler olabilmektedir.
Arşivciler 212’ye dahil
değildirler. Bu, onların gazeteci sayılmamasına yol açmamalıdır. Pratikte bir
gazeteci gibi hareket etmektedirler. Gazeteciler onlarla irtibatlarında onları
klasik bir arşivci gibi görmemeli, meslektaşları olarak hareket edebilirler.
Çünkü içerik destek hizmeti vermektedirler, zaman zaman aynı stresi
yaşamaktadırlar.
Dergi talepleri oluyor fakat
piyasada çok sayıda olan dergilerin yer sorunları büyük olan arşivlerde
biriktirilmesi mümkün değildir.
Arşivde aranılan bulunamayınca
direkt arşiv suçlanmamalıdır. Mesela Maliye Bakanlığının arşivde fotoğrafı
yoksa niçin arşiv suçlu olsun? Foto muhabirleri arşive bağlı değildir.
Fonksiyonlar iyi bilinmelidir. Birbirine karıştırılmamalıdır.
Moral bozucu tavırlar kimi zaman
sergilenebilmektedir. “Korkunç bir şey bu, rezalet…” bu nidalar aranılan
malzeme yoksa duyulabilmektedir. O taktirde yaralanma ortaya çıkmakta, iletişim
sorunu doğmaktadır.
“Hiç mi yok?”
BÖLÜM II
BİLGİ ERİŞİM İPUÇLARI
HABERLER
(Basılı kaynaklar)
“Basında” adı ile başlayan bazı
kitaplarda konuya ilişkin haberler derlenmiştir: Örnek “Basında Türk-İş”
Şu adreste adına “Dış Basında”
geçen 460 kitap var:
http://www.devletarsivleri.gov.tr/dokumantasyon/search.aspx
HABERLER
(İnternetteki kaynaklar)
Yerli haber ajanslarının 80’li
yıllara geriye dönük olarak haberlerine internet üzerinden erişim imkanı
bulunmamaktadır.
1947 yılına kadar geriye giden
resmi bir temel kaynak: Ayın Tarihi.
Yayıncısı:
Basın Yayın ve Enformasyon Genel
Müdürlüğü:
http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/AyinTarihi/Ayintarihi.htm
Google üzerinde arama formülü
için örnek: erbakan site:byegm.gov.tr
Yerli haber dergilerinden sadece
birisinin ilk sayısına kadar geriye dönük kelime araması imkanı mevcuttur:
Aksiyon.
Google sistemine alınmış sayfalar
“son 24 saat” seçeneğiyle arattırılabilmektedir. Bu imkan “Gelişmiş Arama”
seçeneğindedir.
Bazı gazetelerin internet
sitelerinde gün bazında arşive adres çubuğunda yapılacak küçük değişikliklerle
ulaşılabilir. Örneğin www.milliyet.com.tr/2004/01/12 12 Ocak 2004 tarihli
gazetenin adresidir, bunu 11 ocak 2004 yapmak için en başa 11 rakamının
getirilmesi yeterlidir: www.milliyet.com.tr/2004/01/11.
Radikal için de bu tür bir imkan
bulunmaktadır.
Ulusal gazetelerin internet
sitelerinde kağıt ortamındaki gazetede mevcut haberlerden bazıları sitede
bulunmamaktadır. Bunun sayısı bazı gazeteler için az olabildiği gibi bazı
gazeteler için de çok olabilmektedir.
Bir kaynak:
1990-1999 yıllarını kapsayan 10
yıl’lık bir dönemde yayınlanan belirli günlük gazetelerden seçilen ve Türkiye
Gündemini belirleyen 35.000 haberin özetleri bilgisayar ortamına aktarılmıştır
Yürürlükteki kanunlar ve diğer
mevzuat için temel kaynak:
27 Haziran 2000 tarihinden
itibaren Resmi Gazete için temel kaynak:
TBMM’de yeni kabul edilen
kanunların metinleri (keza hazırlık çalışmaları) http://www.tbmm.gov.tr
Manşetler için bir kaynak
(1.2.2007 tarihinden başlar):
http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/arsiv/?bulten=TBMansetler
Kapanan gazetelerin internet
siteleri de yok olmaktadır. Örnekler: Yeniyüzyıl, Akit.
Bunların haberleri de arama
makinelerinden silinmektedir.
Bazı gazetelerin internet
sitelerinde günlük gazetede yer alan haberlerden sitede bulunanlar için “Haber İndeksi” bölümü bulunmaktadır. Bu
indeksler aranan habere kısa sürede erişim için önemli bir araçtır .
Tüm dünyada internette yayınlanan
gazeteler için iki temel rehber kaynak:
İnternette haber üzerine en
önemli arama motorları listesi şu adreslerde:
Google haber servisi:
Yurtdışında haber kaynakları için
birkaç rehber:
News Sources [ABD]
Foreign News [ABD dışı]
Newspaper Indexing Policies and
Procedures
IFLA Newspapers Section
HABERLER
(Kaynaklara ilişkin sorunlar)
(Kaynaklara ilişkin sorunlar)
Ulusal gazetelerde yayınlanmış
dizilerin toplu kaynakçası bulunmamaktadır. İlgili gazeteyi veya gazeteleri
taramak gereklidir.
Kütüphanelerde bulunan gazete
ciltlerinde kullanım sırasında verilen zararlar sebebiyle tümüyle koparılmış
sayfalar, parça koparılmış sayfalar olabilmektedir.
Kütüphanelerde bulunan bazı
gazetelerde ciltlemeden kaynaklanan sorunlar sebebiyle cilt sırtına yakın yerlerdeki
bazı yazıları ayrı kağıtlara elle yazmak gerekebilir.
Özellikle ABD’de çokça örneği
bulunan periyodik haber indeksleri ülkemizde yayınlanmamaktadır. Geçmişte
1995-1999 arasında Haberbank yayını dışında bir örnek bulunmamaktadır. Yabancı
kimi örnekler için şu incelemeye bakılabilir:
Newspaper Indexing Policies and
Procedures
(2003)
1923-2005 döneminde ulusal
gazetelerin tam listesini ve bunların kütüphanelere dağılımını içeren bir toplu
katalog ülkemizde hazırlanmamıştır. Böyle bir liste, katalog Osmanlıca
gazeteler için mevcuttur.
TBMM Kütüphanesi’nde 1997'den
günümüze gelen bir dijital haber arşivi var fakat online kullanımı yok. 826 bin
haberi içeren indeks istemi Türkiye’nin en hacimli haber bankası.Konu
başlıklarına göre arama imkanı mevcut.
Ulusal gazetelerin günümüze kadar
verdikleri kitap, dergi ve eklerin toplu bir indeksi bulunmamaktadır.
Ülkemizde gazetelerde yer alan
haber vs. yazıların dizinleri hizmeti yerleşmemiştir. Geçmiş yıllardaki bir
haberin tespiti için bütün sayfaların taranması gerekecektir. Bu sebeple çok
sayıda insanımız zaman kaybetmek zorunda kalmıştır. Kalmaktadır da...
Ulusal gazetelerde çıkan köşe
yazılarını sınıflandıran bir kaynakça güncel olarak mevcut değildir. Milli Kütüphane
tarafından Şubat 1989-Haziran 1991 tarihleri arasında “Seçilmiş Gazete Yazıları
Bibliyografyası” yayınlanmıştır. Bu çalışmanın daha sonra arkası gelmemiştir.
Ulusal gazetelerin ciltleri
esasen derleme kütüphanelerinde bulunmaktadır. Bunlar; Ankara’da Milli
kütüphane, İstanbul’da Beyazıt Devlet Kütüphanesi ve İstanbul Üniversitesi
Merkez Kütüphanesi, İzmir’de Milli Kütüphane.
Taşra baskıları da
derlenmektedir.
Bölge ekleri derleme
kütüphanelerinde bulunmamaktadır.
HABERLER
(Derleme kütüphaneleri)
(Derleme kütüphaneleri)
Ülkemizde yabancı gazetelerin
düzenli olarak arşivlendiği bir kütüphane bulunmamaktadır.
Derleme Kanunu gereği mahalli
(yerel) gazeteler derleme kütüphanelerinde biriktirilmektedir.
Ulusal gazetelerin yurtdışı
baskıları derleme müdürlüğü tarafından kanun kapsamında bulunmadığı için
derlenmediğinden bu baskılar derleme kütüphanelerinde bulunmamaktadır.
Ulusal gazetelerin yıldırım
baskıları da derleme müdürlüğüne gönderildiyseler derleme kütüphanelerindeki
ilgili gazetenin cildi kapsamında yer alacaktır.
Ulusal gazetelerin ekleri derleme
kütüphanelerinde gazete cildi içinde yer almakta her ek için ayrı bir cilt
yapılmamaktadır.
Ulusal gazetelerin verdiği
dergiler derleme kütüphanelerinde gazete cildinin içinde değil Dergiler
bölümünde bağımsız olarak yer almaktadır.
Gazetelerin derleme
kütüphanelerine ulaşımı ve ciltlenmesi kısa olmayan bir zaman periyodunda
yapılmaktadır. Bu çok önemli bir
sorundur.
Gazetelerin Türkiye baskısına en
son giren haberler matbaa tarafından Derleme Müdürlüğüne gönderilen baskıda yoksa
derleme kütüphanesinin ilgili gazete cildinde bu haber yer almayacaktır.
İNTERNET
(Arama makineleri)
Arama motorlarının etkin
kullanımı bilgi hacminin genişlemesi karşısında giderek daha da önem
kazanmaktadır.
İnternet üzerinde genel ve özel
çok sayıda arama makinesi yer almaktadır. Bunların kapsamlı listelerini içeren
adresler şu linklerden görülebilir:
Her bir arama makinesinin arama
yöntemleri değişiktir. Bu sebeple üzerinde çalışma yapılan arama makinesinin
help sayfalarının dikkatlice incelenmesi gereklidir. Önde gelen arama
makinelerinin yardım sayfalarının adresleri aşağıda yer almaktadır:
Birçok arama makinesinın ve
kütüphane kataloglarının basit ve gelişmiş arama alternatifleri bulunmaktadır.
Gelişmiş arama bölümlerinin dikkatlice incelenmesi farkında olunmayan arama
fırsatlarını ortaya çıkarabilir.
Arama makinelerinde aramaları
mümkünse bir arkadaşınızla birlikte yapabilirseniz sinerji etkisi muhakkak
ortaya çıkacaktır. Bunun yollarını bulmaya çalışın. Tek başına yapacağınız
aramalardan çok daha verimli sonuçlar elde etme ihtimali ortaya çıkabilecektir.
Arama makineleri konusundaki
gelişmeler, özellikle de arama tekniklerine odaklanılarak çeşitli kaynaklardan
takip edilebilir. Bu konuda en kapsamlı internet sitesinin adresi: http://searchenginewatch.com.
Amazon vs. online kitap satan bilgi bankaları
üzerinde de “Search Engines” başlığıyla yapılacak arama sonucunda en güncel
kitaplar tespit edilebilir.
Arama makineleri hakkındaki
haberleri;
http://www.researchbuzz.com/ üzerinden takip edebilirsiniz.
Bazı alanlarda uzmanlaşmış ya da
uzmanlaşma gayretinde olan farklı arama motoru seçenekleri değerlendirilebilir.
Örneğin finans alanında uzmanlaşmış bir arama motoru, finans sektörü hakkındaki
bir bilgi takibinde size en az Google kadar yardımcı olabilir.
Özel arama makineleri listeleri
için şu adreslere bakılabilir:
www.arabul.com üzerinde “Özel
İçerikli Arama Motorları” kalıbıyla yapılacak sorgu ile Türkçe özel arama
makinelerinin dökümü elde edilebilir.
Her bilgiyi doğrudan arama motorlarından
kelime araması ile bulmaya çalışmak zaman kaybına yol açabilir. Bu sebeple
hemen bakılması gereken ana web sitelerinin bilinmesinde de fayda olacaktır.
Şifre ile kullanılan bilgi
bankalarında ve web sitelerinde yer alan bilgiler arama makineleri tarafından
indekslenmemektedir.
İNTERNET
(Özel arama makineleri)
Tek bir konuda uzmanlaşmış
portallara başvurulabilir. Örnekler;
Online yerli kitap bilgi
bankaları
Kitap bilgi bankalarında
mevcutken daha sonra tükenmiş kitaplar sistemden kaldırılmamaktadır. Bu sebeple
kitap aramaları zamanla geriye dönük olarak zenginleşmektedir.
www.amazon.com üzerinde arama
yapılırken birden fazla kelime varken çift tırnak " " kullanılmazsa liste çok kabarık olarak
gelecektir. Aranılan kalıpların çift tırnak ile daraltılması gereklidir.
Online yerli kitap satış sitelerinde
devlet yayınları ve çeşitli kuruluşların bedelsiz yayınları bulunmamaktadır.
Türkiye Bibliyografyası da yıl süreyle gecikmeli olarak yayınlandığı için bu
tür yayınların takibinde sorunlar bulunmaktadır.
www.amazon.com adresinde
yapılacak sorgulama sonucunda gelen listeler içinde “used' yazanlar kullanılmış
ikinci el kitaplardır ve fiyatları yeni kitaplara oranla ucuzdur. Henüz yerli
online ticari kitap bilgi bankalarında böyle bir uygulama bulunmamaktadır.
Bir internet adresinin kime ait
olduğunun bulunması için bakılması gereken bir adres: www.domainname.com
İNTERNET
(Arama etkinliği)
Bazı web sitelerinde site içi
arama imkanı bulunmamaktadır. Bu gibi siteler içinde arattırılması istenilenler Google gelişmiş arama sayfasında
yer alan “Alanlar/Siteler” unsurunda “Sadece” tercihi seçilerek ve karşısına
ilgili site adı yazılarak sorgulanabilir.
İnternet üzerinde popüler olup
kalitesiyle öne çıkmış kaynakların bilinmesi önemlidir. wikipedia ve www.about
com bu gibi sitelere örnek gösterilebilir.
Bazı bilgiler fazla aramaya gerek
olmadan veri tabanı yazılımına depolanmış bilgi bankalarından kolaylıkla
bulunabilir. Bunların bilinmesi yararlı olacaktır. Örneğin ünlü sinema
oyuncularının hangi filmlerde oynadığı www.imdb.com adresinden yapılacak bir
sorgulamayla öğrenilebilir.
Bazı web sitelerinde jpeg
formatında sayfalar bulunabilmektedir. Sitenin kendi arama motorundan bu tür
sayfaların içinde kelime araması yapmak mümkün değildir. Ayrıca bu sayfalar
arama makineleri tarafından da indekslenemeyecektir. Başka bir örnek de flash
ile ifade edilen yazılardır.
İnternette arama sonucunda bulduğunuz
bilgileri içeren web sayfaları zamanla yok olabilir. Bunun milyonlarca örneği
bulunmaktadır. Bu sebeple ileride işinize yarayabilecek bu tür sayfaları
“Farklı kaydet” üzerinden mht seçeneğini kullanarak sabit diskinizde
arşivleyebilirsiniz. Bunu yaparken bu sayfanın orijinal internet adresini de
kaydettiğinizin mht belgesinin üzerinde sağ klik yaptıktan sonra ekranınıza
gelecek listeden özellikler’i seçerek karşınıza çıkacak sayfanın özet kısmına
yerleştirebilirsiniz.
Web sitelerinin “Site Haritası”
bölümlerinin incelenmesi yeni keşifler yapılmasında faydalı olabilir.
İnternette web sayfaları içinde
aranılan bir kelime önce ctrl sonra find tuşlarına basılması ile açılacak
pencereye yazılabilir.
Arama işlemine başlanılmadan önce
araştırılan konuyu ifade edebilen birbirinden farklı bütün kelimeler bir yere
not edilmeli ve hepsi ayrı ayrı denenmelidir. Bunlar eş anlamlı kelimeler
olabileceği gibi argo kelimeler veya kısaltmalar da olabilmektedir. Örneğin
"merkezi işlem birimi" kelimesi yerine "işlemci" gibi.
Başka bir örnek: kurum kimliği, kurum kültürü, kurumsal kültür, şirket kültürü.
Aramalar sırasında eksik ya da
fazla harf girmek, harflerin yerini karıştırmak sonuçları olumsuz yönde
etkilemektedir. Bunun için yazımlara dikkat edilmesi ve kontrol yapılması
ihtiyacı söz konusudur.
Artık bir çok kütüphane kataloğu
internette taranabilmektedir.
Kütüphanelere giderek yerinde katalog araması
yapmadan önce internette kataloğunun bulunup bulunmadığı aranabilir. Varsa
önceden uzaktan inceleme yapmış olursunuz.
İNTERNET
(Google)
Google web sayfalarının
başlığında geçen bir kelimeyi arayabilmektedir. Bunun iki yöntemi bulunmaktadır.
İlk yöntemde Gelişmiş Arama formundan “Sayfa başlığında ara” tercihinin seçilmesi ve “Sonuçları Bul”
kısmına da aratılacak kelimenin veya kalıbın yazılması gereklidir.
Sınırlandırma getirmeden yapılan aramalarda gelen çok fazla sonuç içerisinden
aranılanın bulunması önemli bir sorundur. Bunu gidermenin yollarından birisi de
yukarıdaki yöntemdir. Aradığınız bir kelime
Bir web sayfasının başlığında geçiyorsa sizin aradığınız bilgileri
kapsamlı olarak içermesi ihtimali daha fazladır.
Google’da ikiden fazla kelimeden
meydana gelen bir kalıpta arada bilmediğiniz bir kelimeyi * ile işaretleyip
arama yapıp buldurabilirsiniz. Örneğin “nasıl geçti habersiz o güzelim
yıllarım” kalıbındaki bir kelimeyi bilmeseniz bile mesela “nasıl geçti * o güzelim yıllarım” şeklinde
arattırabilirsiniz.
Google arama makinesinde arama
sonucu ekrana gelecek sonuçların sayısını 100’e kadar çoğaltma imkanı
bulunmaktadır. Böylelikle daha az işlem yaparak hızlı bir şekilde sonuçları
inceleyebilirsiniz. Bunu Google arama sayfasından “Tercihler”i çalıştırıldıktan
sonra gelen sayfadan düzenleyebilirsiniz.
Google'da kuruluşların internet
adreslerini bulmak için uğraşmak yerine kuruluş adını Google arama kutusuna
yazın, en başa sitesi gelecektir.
Google ile arama yapıldıktan
sonra aradığınız kelimenin dokümanda yerine hemen bulmak isterseniz gelen
çıktıda cached (önbellek) butonunu işaretlemelisiniz. Arattığınız kelimenin
üzeri boyalı olarak gözükecektir. Bu bir önemli kolaylıktır.
Google’da gelen sonuçlarda
Cache’lenmiş linkine tıklamak, sitenin Google tarafından kaydedildiği zamanki
içeriğini görmenizi sağlar. Herhangi bir sebepten dolayı link sizi ilgili
siteye bağlayamıyorsa bile, cache'lenmiş linkini kullanarak buradaki
ihtiyacınız olan bilgilere halen ulaşabilirsiniz. Arama terimleriniz
cahce'lenmiş versiyonda işaretlidir.
Arama yapıldıktan sonra önbellek
(….) kısmı kullanıldığında sonuçlar daha hızlı açılmaktadır. Fakat önbellekte
bulunan sayfalar güncel sayfalar olmayabilir.
Google üzerinde arama yapıldıktan
sonra gelen sayfalar incelenirken bir yerde karşınıza aşağıdaki mesaj
çıkmaktadır.
Size en alakalı sonuçları
gösterebilmek için, zaten görüntülenmekte olan 20 sonuca çok fazla benzeyen
bazı girişleri atladık.
Bunun anlamı şudur: Bu mesaj
gelene kadar olan sonuçlar benzerlerinden arınmış net sonuçlardır. Aynı kelime
ile hemen tekrar arama yapıldığında bu mesaj gelmeyecektir. Fakat gelen
sonuçlar benzer sonuçları da içerecektir.
Google üzerinde kalıplar için
" " ile yapılan aramalar sonucu net getirecektir.
Çift tırnağı kaldırmamız veya tek tırnak kullanmamız durumunda aranılan birden
fazla kelimenin yanyana kalıp olarak bulunduğu sayfalar yanında; bu kelimelerin
bir metin içinde yanyana olmayıp birbirinden bağımsız olarak geçtiği web
sayfaları da gelen sonuçlar içinde yer alacaktır. Bu sebeple kalıp aramalarında
çift tırnak kullanılmasına dikkat edilmelidir.
Google üzerinde “ “ şeklinde yapılan kalıp aramada arada yazılan kelimeler arasında noktalama
işaretleri olanlar da gelen sonuçlar içerisinde yer alır. Örneğin “metal bir”
kalıbıyla yaptığımız arama sonucunda yazdığımızla ilgisi olmayan aşağıdaki
sonuç da gelen listede yer alacaktır.
Google "soy
araştırması" yapmaz ya da "wildcard" tekniğini desteklemez.
Google arama kutusuna tam olarak girmiş olduğunuz kelimeleri arar.
"googl" veya "google*" şeklindeki aramalar
"googler" ya da "googlin" sonuçlarını getirmeyecektir. Bir
örnek daha vermemiz gerekirse; “turizm*” şeklindeki bir arama sonucu turizm ile
başlayan turizmde, turizmin, turizmci, turizmimiz vs şeklinde kök kelimenin
devamlarının gelmesi mümkün değildir. Esasen bu tür bir arama yapan genel arama
makinesi henüz yoktur. Literatürde Altavista’nın böyle aramaları desteklediği
yazılıyor olsa da çeşitli
denemelerimizde bu özelliğin bulunduğunu göremedik. Zamanla arama
makinelerinin geliştirilmesi sürecinde bu konuda bir çözümün getirileceğini
tahmin edebiliriz.
Google üzerinde yapılan
aramalarda küçük ya da büyük harf kullanılması sonuçlar arasında bir fark
yaratmayacaktır. Bu konuda Google kaynaklarında şu bilgi bulunmaktadır: “Google
aramaları büyük-küçük harfe duyarlı değildir. Bütün harfler, nasıl yazmış
olursanız olun, küçük harfler olarak anlaşılacaktır. Örneğin,
"google", "GOOGLE" ve "GoOgLe" şeklindeki
aramaların hepsi aynı sonucu verecektir.”
Sadece Türkçe ı harfi farklı
sonuçlar getirmektedir. Aşağıdaki
örnekler Google üzerinde “Türkçe sayfalarda ara” tercihi ile yapılmıştır:
IĞDIR: 429.000; ığdır: 9900. ÇINARCIK: 647; çınarcık: 19.700; IHLAMUR: 63.500;
ıhlamur: 21.700; ILIMAN: 29.900; ılıman: 21.700. Çözüm olarak küçük ve büyük
harfli ayrı aramalar yapmak yanında küçük ve büyük harfli kelime yan yana
yazılıp araya OR operatörü yerleştirilerek de arama test edilebilir. Örnek: ILIMAN OR ılıman. OR operatörünün
büyük harfle yazılması gereklidir.
Yaptığınız sorgulama sonucu
ekrana gelen pdf dokümanına erişemiyorsanız, bu dokümanı html formunda
açabilirsiniz. Ayrıca pdf dokümanlarının açılması zaman almaktadır. Sayfa
sayısı arttığında bu süre de çoğalmaktadır. Beklemek yerine html formatında
açmayı denerseniz çok kısa bir sürede dokümana erişebilirsiniz.
Google Sonuç Sayfasının
Elementleri:
Google arama makinesi yapılan
arama sonucu 1000’den fazla gelen sonuçları listelememektedir.
Google üzerinde sadece pdf
dokümanlarını arattırabilmek mümkündür.
Google’da arama yapıldıktan sonra
gelen sonuç sayfasında yer alan “benzeri sayfalar”ı tıklarsanız aradığınıza
benzer sonuçları ekranınızda görebilirsiniz.
Google hakkında arama ipuçlarını
içeren çeşitli kitaplar ve dokümanlar bulunmaktadır. Bunların künyelerini
online kitap bilgi bankalarında (www.amazon.com vs.) Google ismi ile
yapacağınız arama sonucu gelen listeleri inceleyerek elde edebilirsiniz.
İnternet üzerinde “Google Guide”
adlı dokümana da bedelsiz olarak www.googleguide.com adresinden pdf veya html
belgesi olarak erişebilirsiniz.
Davranış ipuçları
Bilgi sevgisi karşınıza çıkacak
zorlukları aşmanızın bir numaralı anahtarıdır. Bu gerçek her şart ve ihtimalde
akıldan çıkarılmamalıdır.
Bilgi bulmanın kışkırtıcısı,
bilgi bulma sürecini dinamikleştiren en önemli etken soru sormaktır. Bu
atasözlerimize de yansımıştır: “Sora sora Bağdat bulunur” dermiş atalarımız...
Arka arkaya birçok soruları sormanız bu süreci kolaylaştıracaktır. Sorular
beraberinde cevapları da daha seri bir şekilde getirebilecek, bulmak
istediğiniz bilgiye yaklaşabileceksiniz.
Bilgi bulma çabası gösterirken,
yerli bilgileri ararken inanamayacağınız boşluklarla karşılaşabilirsiniz.
Şaşırmayın, hazırlıklı olun. Bunu bilin. Buna göre vaziyet alın.
Bilgi arama çalışmaları sırasında
akla gelen fikirler muhakkak not edilmelidir. Bunlar daha sonra birleştirilerek
sistematik bir yapıya kavuşturulduğunda iş programınızın etkili parçaları
olacaktır.
Verimli bir danışma süreci tek
taraflı düşünülmemelidir. Kendiniz kadar danışacağınız kişi için de zamanın çok
önemli olduğunu unutmamalısınız. Danışırken ihtiyacınızı uzatmadan kısa ve öz
anlatmalı, odak noktasını, konuyu dağıtmamalısınız. İhtiyacını net bir şekilde
formüle etmelisiniz. Fazlası danışacağınız kişi üzerinde olumsuz etki
yapabilir, bundan sonraki danışmalarınız için kapıları kapatabilir.
Danıştığınız kişinin söylediklerini anında not etmeniz süreci daha verimli hale
getirebilir. Eğer not almazsanız size yardımcı olan kişi ciddiye alınmadığını
düşünebilir.
Bilgi arama sürecinde
başvuracağınız kütüphane, arşiv, dokümantasyon merkezi vs. bölümlerle
ilişkilerde halkla ilişkiler uzmanı gibi hareket edilmelidir. Buralarda mevcut
sorunların çalışan kişilerden
kaynaklandığı gibi bir yargıyla yaklaşmak bilgi bulma sürecine psikolojik
engeller getirebilir.
Kütüphane, arşiv, bilgi merkezi
gibi ilgili kuruluşların çalışanları ile iyi ilişkiler kurulmalıdır.
Yaklaşımların tepeden bakar pozisyonda olmamasına özellikle dikkat edilmelidir.
İletişim becerisi önünüzü açıcı bir etken olacaktır.
Ülkemizde bilgi bulma için
çalışacağınız zeminde genel bir dağınıklık, önemli boşluklar var. Bu şartlara
bakarak moraliniz bozulmasın, sakın yılmayın. Bu süreçte sürprizlerle de
karşılaşabilirsiniz. Bu zemin üzerinde ilerlemeyi kabullenmek işinizi
kolaylaştıracaktır.
Türkiye’nin bilgi düzenleme genel
şartlarından kaynaklanan sorunlarla bilgi bulma sürecinde karşılaştığınızda
yapılabileceklerden birisi de karşılayamadığınız bilgi bulma ihtiyacınızı
kafanıza takmanızdır. Sabaha karşı uyanmanıza yakın bir zamanda bir ipucu
kafanızda belirebilir. Bu yöntem dikkate alınması gereken önemli bir tekniktir.
İlk çaba sonunda aranılan bilgi
bulunamadıysa vazgeçilmeden sabır içerisinde çalışmalar devam ettirilmelidir.
Örnek: effective web searching
terimi
Sabretmek yanında mücadele de
edilmelidir. Anahtar kelime: sabır.
Meslek hayatı boyunca bir çok
bilgi bulma sorunu ile karşılaşılmaktadır. Bu sebeple bilgi erişim tekniklerine
ilgi canlı tutulmalıdır.
Tanıdıklar meslekleri belirtilerek
en basitinden örneğin tablolama yazılımları ile bilgisayarda kayıt altına
alınmalıdır. Aranılan bilginin bulunması için yapılacaklardan birisi de
tanıdıklar arasında mesleklere göre yapılacak sorgulama sonucunda ilgili
olanlara danışılmasıdır. Bu sürecin iyi işleyebilmesi için yapılması
gerekenlerin en önemlilerinden birisi de, sizin uzmanlığınıza başvuran
tanıdıklarınıza gereken ilgiyi her zaman göstermenizdir.
Kişilere ve kuruluşlara e-posta
ile talep ettiğiniz bilgi için, sorduğunuz soru için cevap gelmezse kızarak pes
etmeyin, vazgeçmeyin. Nazik bir şekilde 2. kez e-posta gönderebilirsiniz.
Günümüzde insanlar yoğun bir trafik altında ve dinamik bir ortamda görev
yapmaktadır. İsteseler de sizin e-postanız ile ilgilenecek zaman bulamayabilirler.
Ayrıca bilgisayar sistemlerindeki bir aksaklık sebebiyle e-posta eline geçmemiş
olabilir, yanlışlıkla e-postanızı sistemden silmiş olabilir. E-posta ile
yaptığınız talebe cevap geldikten sonra teşekkür cevabı yazmak sonraki
ilişkileriniz için önemli olduğu kadar nezaketin de bir gereğidir.
E-postalarınıza cevap gelmezse normal posta yoluyla da mektup
gönderebilirsiniz.
Gözlemci olunmalıdır.
Kitaplıkları doğru kullanmayı öğrenmenin yolu, kütüphanecinin çalışma biçimini
öğrenmekten geçer.
Bazı durumlarda bilgi aranılan
konuda doğru bir cevap yoktur veya istatistikler mevcut değildir, hiç kayıt
tutulmamış olabilir. Bu tür gerçeklerle karşılaşıldığında en iyisi bu sonucu
kabullenmektir. Birkaç uzmana danışarak da bu sonucun doğruluğunu
değerlendirebilirsiniz. Aksi çaba gereksiz bir şekilde zaman kaybına yol
açabilecektir.
Bilgi arama çalışmalarınızda ilk
kaynak bulunduğunda arama çalışmaları kesilmeyip devam ettirilmelidir. Bulunan
bu kaynak esas kaynak olmayabilir.
Aranan bilgiyi bulma sürecinde
bütün kaynak türlerinin önemi vardır. Sadece bir tek bilgi kaynağı (örneğin
sözel kaynakları) önemli görüp diğer kaynakları gözardı etmemeli. Bilgi bulmaya
çalışırken karma yöntem kullanılmalıdır:
İnternet, kitaplar, dergiler, tezler, kişiler, kuruluşlar... Başka bir kaynağa
ihtiyaç duymadan, sadece internetten elde ettiğiniz bilgilerle
yetinilmemelidir.
Rehber, ansiklopedi, sözlük,
kaynakça, istatistik vs. yazılı başvuru kaynaklarını çok iyi bilmek ve yeni
yayınlananlarını da takip yoluyla tespit etmek gerekir. Bu tür kaynaklar
ihtiyaç duyanların bilgiye kestirmeden kolaylıkla ulaşmaları için
hazırlanmaktadır. Eğer bunları bilmezseniz bu tür kaynaklarda mevcut bilgileri sizin
şahsi çabanızla toplamanız, bulmanız gerekecektir.
Bilgisi bulunmaya çalışılan konuyla ilgili
bilgi kaynaklarını içeren güncel rehber kitaplar aranmalıdır. Tek bir konuya
ilişkin (Yayınlar, kütüphaneler, bilgi merkezleri, bilgi bankaları, dergiler,
mesleki kuruluşlar v.) çeşitli bilgi kaynaklarının listelendiği kitaplara
gelişmiş ülkelerde sıklıkla rastlanmaktadır. Birkaç örnek vermek gerekirse:
“International Directory of Marketing Information Sources”, “European Directory
of Marketing Information Sources”... Genellikle bu tür kitaplarda “Information
resources...”, “Information sources...”
“Resource guide..” isimleri geçmektedir. Türkçede ise bu tür kitaplar çok az
sayıdadır (Bu Madde ‘de yer alan yayınlara sadece şu kitap eklenebilir: T.C.
Tarihi Kaynakları.. .). Bu sebeple bu
tür yerli kitaplara rastlama ihtimaliniz az olsa da yabancı yayın olarak
bunları tespit etme ihtimaliniz yüksektir. Bunları tespit edip
kullanabilirsiniz. Güncel olanlarını internette online kitap satan servislerden
arayarak bulabilirsiniz. Örneğin www.amazon.com üzerinde “information sources”
directory kalıbıyla yapılan kitap aramasında 218 yayın listelenmektedir. Yine
amazon veri tabanında 3937 kitap adında “Resource guide”, 820 kitapta “Resource
directory” , 81 kitapta da “How to find information” kalıbı yer almaktadır.
Aksiyon ipuçları
Arkadaşlarınızla birlikte bilgi
bulmak istediğiniz konu için bir ekip çalışması içinde olabilirsiniz. Bunu
telefon ederek, bizzat internet karşısında birlikte çalışarak veya e-posta veya
çeşitli mesajlaşma programları ile yazışarak da yapabilirsiniz. Muhakkak
faydasını göreceksiniz. Karşılıklı olarak birbirinize danışabilirsiniz.
Dernek, birlik, oda vs.
kuruluşlarda mesleki konular hakkında birçok bilgi bulunabilmektedir. Aranılan
mesleki bilginin bulunma araçlarının en önemlilerinden birisi de yukarıda
sayılan türden kuruluşlardır. Bu sebeple hangi konuda hangi mesleki
kuruluşların bulunduğunu bilmek önem kazanmaktadır. Fakat yerli mesleki
kuruluşların konulara göre listelerini içeren tam kapsamlı, toplu ve güncel bir
başvuru kaynağı (kitap, internet sitesi vs.) maalesef bulunmamaktadır.
Türkiye’de birçok konu alanında
bilgi boşluğu bulunmaktadır. Bu, bilgileri kayıt altına almama, belgelerin
arşivlenmemesi veya mevcut arşivlerin kaybolması gibi etkenlerden kaynaklanıyor
olabilir. Bu sebeple birçok alanda yerli bilgi bulamama önemli bir ihtimaldir.
Kütüphanelerde çekmecelerde
bulunan kart kataloglarında yer alan bilgiler sebebiyle teknik danışma
ihtiyaçları anında görevli kütüphanecilere sorularak karşılanabilir. İhtiyaç
olduğunda sormamak gereksiz zaman kaybına yol açabilir...
Danışma (referans)
kütüphanecilerinin bilgi bulma becerileri daha gelişmiştir. Türkiye’de danışma
kütüphanecilerinin listesini içeren bir imkan bulunmamaktadır.
Kütüphane, dokümantasyon merkezi,
arşiv gibi belge bilgi merkezlerinde ihtiyaç doğru ve detaylı olarak
açıklanmalıdır. Böyle yapılmadığı taktirde muhatabınızın sizi yönlendirebilmesi
zorlaşacaktır. İhtiyacın doğru ve detaylı olarak formüle edilmesi kullanıcı
tarafından yapılmalıdır. Bilgi merkezleri çalışanları her gün çok sayıda talebe
cevap vermeye çalışmaktadır. Kullanıcıya ayıracak zamanları sınırlı olabilir.
Bilgi bulmak zaman alan, hatta
kimi uygulamalarda çok emek isteyen bir süreçtir. Bu iş için ihtiyaç duyulan
zamanı optimum kullanmak gerekir. Hemen bulunması ihtimali olmayan bir bilgi
için sistematik yaklaşım içeren iş programı hazırlanmalıdır. Bunu yapacağınız
bir iş programıyla kolaylaştırabilirsiniz. Program belirlemeli. Sırayla bunları uygulamalı.
Birçok kitaplığa gitmek zorunda
kalabilirsiniz. Bu sebeple kitaplıklar iyi tanınmalı, yerleri, açılış kapanış
saatleri, verdikleri hizmetler bilinmelidir.
Günümüzün internet ortamında
e-posta ile kişilere danışmanın seçeneklerden birisi olduğu unutulmamalıdır.
Türkiye’de bilgi bulma çabası
kimi zaman sondaj yapmaya benzer. Bazen aradığınız bilgiye hemen değil de
birçok zahmetli çaba gösterdikten sonra erişebilirsiniz veya hiç bilgi yoktur!
Bilgi Merkezlerinde karşılaşma
ihtimaliniz olan sorunlara hazırlıklı olun, önceden tedbir almaya çalışın.
Örneğin kütüphanelerimizde gazete, süreli yayın taleplerinde bulunanların
sıklıkla karşılaştıkları genel bir cevap vardır: “Ciltte”.
Aranılan bilginin nereden
bulunabileceği konusunda mevcut seçenekler öncelik sıralamasına tabi
tutulabilir. Bu şekilde bir yöntem uygulanmadığı taktirde zaman kaybı ihtimali
artabilir.
Tek başına Google gibi arama
makineleri ile her türlü bilgi ihtiyacını karşılamak genellikle mümkün
değildir. Kaynak çeşitliliği bir gerçektir. İnternet, yayınlar, kişiler,
kuruluşlar gibi başvurabileceğimiz birçok kaynak bulunmaktadır. İnternet
bunlardan sadece birisidir.
Özellikle özel kuruluşlar
bünyesinde bulunan kütüphane, dokümantasyon merkezi, bilgi merkezi, arşiv ve
benzeri departmanlara gitmeden önce telefon edip randevu almaya gerek olup
olmadığı sorulmalıdır.
Bazı bilgiler fazla çaba
göstermeye gerek olmadan kolaylıkla bulunabilir. Bazı bilgileri bulmanın ise
önemli bir zaman maliyeti söz konusudur.
Bilgi arama çalışmalarınız sırasında
sıklıkla başvurmanız gereken web adreslerini internet tarayıcısının “Sık
kullanılanlar” klasöründe biriktirebilirsiniz. Buraya kaydettiğiniz adresler
çoğaldığında bunları alt klasörlerde gruplandırabilirsiniz.
Bilgi bulmanın bazen kestirme
yöntemleri olabilmektedir. Bunlar gözlemci olunarak zamanla öğrenilebilir. Ne
kadar çok arama işlemi yapılırsa o kadar kısa sürede bu beceri gelişecektir.
Bilgi ihtiyacı duyduğunuz konu
ile ilgili mail gruplarına ve forumlara üye olup soru sorabilirsiniz. Örnek
olarak http://groups.yahoo.com/ adresinde yahoo üzerinde mevcut mail grupları
“find a group” arama kutusundan arattırılabilmektedir. Burada yazılacak bir
kelime grubun kendini tarif ettiği ‘description’ metninde sistem tarafından
sorgulanmaktadır. Ayrıca 16 ana kategoride gruplar sınıflandırılmıştır. Her
kategori de kendi içinde sınıflandırılmıştır. Grup arama bu kategoriler takip
edilerek de yapılabilir.
24.10.2003 tarihinde yürürlüğe
giren Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve (Resmi Gazete, sayı: 25269) ve ilgili
yönetmeliği dikkatlice incelenmeli, bu yasanın pratiğine hakim olunmalıdır.
Bunun için gazetelerimizde çıkan haberler önemli bir kaynaktır. Bu yasa
özümsenerek getirdiği imkanların farkında olunmalıdır. Yasa http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/mevzuat/metinx.asp?MevzuatKod=1.5.4982&sourceXmlSearch=
adresinde yer almaktadır. İlgili
yönetmelik (Resmi Gazete, 27.04.2004, sayı: 25445) için adres: http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/mevzuat/metinx.asp?MevzuatKod=3.5.20047189&sourceXmlSearch=
Birçok kamu kurum ve kuruluşu
bilgi edinme başvurusunu internet üzerinde düzenledikleri online başvuru
formları ile kabul etmektedir. Bunun için bilgi edinmek amacıyla başvurulmak
istenen kamu kuruluşunun internet üzerinde bir web sitesinin ve üzerinde online
başvuru formunun mevcut olup olmadığını kontrol etmek gereklidir.
Bulduğunuz bilginin güncel
durumunu kontrol edin, bilgi bulmaya çalışırken eski bilgilere yönelik bir
hedefiniz yoksa güncel olanına odaklanın. Bunu yapmazsanız emeklerinizin boşa
gitmesi ihtimal dahilinde olacaktır.
Mensubu olduğunuz, çalıştığınız
kuruluşun kullanmakta olduğu bilgi bankalarının (veri tabanlarının) yardım
dokümanlarını çok iyi inceleyin. Bu dokümanlar üzerinden en önemli püf
noktalarını tespit edin. İlgilisine bizzat bu ipuçlarını sorun. Böylelikle
elinizin altında bulunan, belki gereğince değerlendiremediğiniz bir bilgi bulma
aracının getireceği zenginliklerle karşılaşacaksınız.
Bilgi merkezinden doküman talep
edilirken çıktı formatının söylenmesi mükerrer işleri önlemek açısından yararlı
olacaktır: text, pdf, gazeteden fotokopi, internet çıktısı, internet linki vs.
Sahaflar hangi konuda hangi
kitabın yayınlandığı konusunda çok bilgilidirler. Onlara çekinmeden
danışabilirsiniz. Bu işi zevkle yapacaklardır.
Bilgi arama faaliyetlerinde talep
ettiğiniz bilgi için olumsuz cevap aldığınızda otomatik olarak “Hiç mi yok?”
sorusunu yöneltmek süreci aşmak yerine tıkayabilir. Direkt olarak negatif
enerji yaymak yerine daha yumuşak soruları deneyebilirsiniz. Belki de ne
istediğinizi tam ifade edemediğiniz için bu cevapla karşılaşmış olabilirsiniz.
Sorunuzu tekrar gözden geçirebilirsiniz.
Bilgi bulma süreci birçok
iletişim becerisini gerektirmektedir.
Devamlı çalışılan veya bir
kereliğe mahsus olsa da yoğun olarak çalıştığınız kütüphanenin personeline
hediye verilebilir.
UYGULAMA ÖRNEKLERİ
1. Atatürk konulu tam metinler
2. Atatürk konulu Arnavutça
kitaplar
3. 27 mayıs radyo konuşması
27 Mayıs radyo türkeş
4. Perihan * Sözeri;
"Atatürk Bursa'ya * kez
geldi"; "dünyanın çevresi * km"
5. Clinton'un TBMM’de yaptığı
konuşmanın İngilizcesi
http://clinton3.nara.gov/WH/New/html/19991115.html
clinton turkey national assembly
1999 speech
BİLGİ MERKEZLERİ
(Milli Kütüphane)
(Milli Kütüphane)
1946 yılında kurulan Türkiye’nin
ulusal kütüphanesi Milli Kütüphane hizmetleri ve sunduğu imkanlarla çok iyi
tanınmalıdır.
http://www.mkutup.gov.tr/hakkinda.html
adresinde ‘Üyelik Şartları’, ‘Kullanıcı Giriş Kartları’, ‘Yönetmelik’,
‘Yönerge’, ‘Kütüphanenin Tanıtımı’ ve ‘Yöneticilerimiz’ başlıkları altında bazı
tanıtım bilgileri yer almaktadır. http://www.mkutup.gov.tr/yayinlar.html
adresinde de geçmişten günümüze tümü olmasa da bazı yayınlara ilişkin bilgiler
bulunmaktadır.
adresinden hafta içi 17.30’dan
sonra ve hafta sonu için kitap rezervasyonu yapılabilir, http://www.mkutup.gov.tr/harita.html
adresinde de Milli Kütüphane
Ulaşım Haritası yer almaktadır.
www.mkutup.gov.tr adresinde
kütüphane kataloğunda bazen yazım hataları olabilmektedir. Yazım hatası aranılan
dokümanların bilgisine erişimi engelleyecektir.
www.mkutup.gov.tr adresinde
bulunan kitap kataloğunda konulara göre bir sınıflandırma yapılmamıştır. Ancak
yazar ve kitap adına göre arama yapılabilmektedir.
Milli Kütüphane’nin internette
yer alan kataloğunda kitapların konulara göre sorgulanması imkanı mevcut
değildir.
BİLGİ MERKEZLERİ
(Rehberler)
Tam kapsamlı ve güncel şu
kaynaklar maalesef mevcut değildir:
“Türkiye Bilgi Merkezleri
Kataloğu”
Türkiye Arşivler Kataloğu
BİLGİ MERKEZLERİ
(Bilgi Bankaları)
Türkiye’de bilgi bankacılığı
gereken düzeyde gelişememiş, hukuk ve finans konuları ile sınırlı kalmıştır.
Ülkemizde paralı ve parasız bilgi
bankalarının sistematik bir dökümü bulunmamaktadır.
BİLGİ MERKEZLERİ
(Bazı ipuçları)
Kütüphanelerde çekmeceler kullanıcılar
tarafından yanlış yerleştirilebilmektedir.
Mesleki kuruluşlar (birlik,
dernek, vakıf vs.) maalesef kendi alanlarında ihtisas kitaplıkları kurup
bunların hizmetlerini geliştirmede ülkemizde çok yetersiz kalmışlardır. Mesleki
bilgi erişiminin önündeki bir sorun da budur.
Bazı kütüphanelerin genellikle
"Yararlanma koşulları" ismi verilen broşürleri bulunmaktadır.
Gidilecek kütüphanenin bu tür bir broşürünün varlığı önceden sorgulanılabilir.
Mevcutsa edinip önden bilgilenilebilir.
TBMM Kütüphanesi’nin internet
üzerinde yer alan kütüphane kataloğunda kitaplar konu başlıklarına göre
aranabilmektedir.
Üniversite kütüphanelerinden
yararlanmakta çeşitli sorunlar mevcuttur.
DERGİLER
İnternette kataloğu yer alan
kütüphanelerin sitelerinde dergiler için takip kartları mevcut değildir. Yani
bir derginin hangi sayılarının kütüphanede mevcut olup olmadığını gösteren
bilgiler internette yayınlanmamaktadır. Bu da okuyucu için bir zaman kaybına
yol açacak bir sorundur.
Sadece Türkiye’de yayınlanmış ve
yayınlanmakta olan dergilerin yer aldığı bir kütüphane bulunmamaktadır. Yerli
dergiler en kapsamlı şekilde derleme kütüphanelerinde yer almaktadır.
Derleme kütüphanelerimizde yerli
dergilerin eksik sayıları olabilmektedir. Bu sorunun giderilmesi için okuyucuların
yaptıklarından birisi de bizzat o dergiyi çıkaran kuruluşla irtibat kurmaktır.
Bu yapıldığı taktirde bile ilgili kuruluşun kendisinde derginin eksik sayısının
bulunmaması söz konusu olabilmektedir.
Türkiye’deki üniversite
kütüphanelerinde bulunan dergilerin tek bir kaynaktan güncel toplu kataloğu
bulunmamaktadır. Kütüphane kataloglarını internete taşıyan üniversitelerin web
sitelerini incelemek gerekecektir.
İNDEKSLER
www.ideefixe.com adresinde yerli
dergilerden bazılarının sayılarının tanıtımı yer almaktadır. Burada derginin
içindekiler sayfası da yer almaktadır. Fakat kapsamlı değil…
Yayınlanmakta olan yerli bilimsel
dergilerin tümünde yer alan makalelerin kimlik bilgilerini içeren bir indeks bilgi bankası
bulunmamaktadır.
Bazı dergiler yıllık veya daha
uzun sürelerde dizinlerini yayınlamaktadırlar. Bilgi arama çalışması sırasında
ihtiyaç duyulacak derginin bütün sayılarını tek tek taramadan önce toplu bir
dizininin bulunup bulunmadığı araştırılmalıdır.
DERGİLER
(Rehberler)
Güncel bir tam kapsamlı süreli
yayınlar rehberimiz halen yok.
Yerli 1316 tam metin elektronik
dergilerin bir listesi şu adresinde yer almaktadır.
www.dpp.com.tr adresinde Doğan
Dağıtım tarafından dağıtılan ülkemizde yayınlanmakta olan 747 derginin kimlik
bilgileri yer almaktadır. Buradan hareketle piyasada satılmakta olan dergilerin
önemli bir kısmının bilgilerine erişmek mümkündür. Konulara göre liste yapılmış
olması bir kolaylık olarak değerlendirilebilir. Piyasada satılmakta olan tüm
dergiler için böyle bir imkan mevcut değildir.
Geçmişten günümüze ülkemizde
yayınlanmış dergilerin kimlik bilgileri Türkiye Bibliyografyası’nın 050 kodunda
yer almaktadır. Türkiye Bibliyografyası’nın her sayısında bu bilgiler
bulunduğundan her sayıda yer alan bu bölümü incelemek gerekecektir. 1923-2005
gibi tüm dergilerin tek bir kataloğu bulunmamaktadır.
Üniversite kütüphanelerimizin
bazıları tarafından kütüphanelerinde bulunan süreli yayınların katalogları
kitap olarak yayınlanmıştır. Aranan bir derginin bulunabilmesi için bu
kataloglar taranabilir.
Hangi derginin nerede olduğunu
gösteren süreli yayın toplu katalogları çok önemlidir. Bu tür çalışmalar
ülkemizde ihmal edilmiştir, mevcut olanlar çok azdır.
Derleme kütüphanelerinde (Milli
Kütüphane, Beyazıt Devlet Kütüphanesi...) dergiler için alfabetik kataloglar
bulunmaktadır. Aradığınız derginin adına göre bu kataloglarda inceleme
yapabilirsiniz. Konulara göre bir
düzenleme bu kataloglarda bulunmamaktadır. (Milli kütüphane, sym)
Osmanlı İmparatorluğu’nda
yayınlanmış dergi ve gazetelerin katalogları şu kitapta listelenmiştir:
Hasan Duman: Başlangıcından Harf
Devrimine Kadar Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri Bibliyografyası ve
Toplu Kataloğu, 2000.
MESLEKİ KURULUŞLAR
Türkiye’de kurulu bulunan
derneklerin bilgileri İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığında
bulunmaktadır. Mevcut 175 bin civarında derneğin tam listesi internet üzerinde
hizmete sunulmamıştır. Yine de www.dernekler.gov.tr adresinde “Bilgi Edinme Yasası” çerçevesinde
talep gönderme imkanı mevcuttur.
Tarih Vakfı tarafından STK
Rehberi web sitesinde (http://www.stkrehberi.org/ ) Türkiye’de kurulu
bulunan 3178 sivil toplum kuruluşuna
ilişkin bilgileri içeren ‘STK Veritabanı’ bulunmaktadır. Bilgiler 2003
itibariyledir. Bilgi bankasının “STK Sektörü” başlığında 98 konuya göre arama
tercihi mevcuttur.
Türkiye’de halen faaliyette
bulunan tüm derneklerin kimlik bilgilerini içeren güncel bir rehber, katalog
bulunmamaktadır. Geçmişte de böyle bir kitap yayınlanmamıştır.
Şu dizinlerde arama kutularına
dernekler kelimesi yazıldığında tümünü kapsamasa da, yerli derneklerin web
sitelerinin listeleri edinilebiliyor.
TEZLER
Ülkemizde 1987’den itibaren
hazırlanan tezlerin bibliyografik bilgileri konu, yazar, danışman vs. birçok
değişkene göre www.yok.gov.tr/teztarama.html adresinden sorgulanabilmektedir.
Sistem üzerinde 2008 itibariyle 207 bin tezin bilgisi bulunmaktadır. Bunlar YÖK
Tez merkezine gönderilen tezlerin bilgileridir. Bu Merkeze gönderilmeyen
tezlerin bibliyografik bilgileri sistemde yer almamaktadır. 1987-2005 yılları
arasında sisteme gönderilmeyen tezlerin adedi konusunda bir bilgi günümüze dek
belirtilmemiştir.
ŞİRKETLER
Şirketlere özel bilgiler bedeli
karşılığında özel istihbarat firmalarından edinilebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder