IRCICA KÜTÜPHANESİ’NE BAĞIŞLA KURULMASI TEKLİF EDİLEN ‘KATİP ÇELEBİ KAYNAKÇA KİTAPLIĞI’ İÇİN SORULAR VE CEVAPLARI

IRCICA KÜTÜPHANESİ’NE BAĞIŞLA KURULMASI TEKLİF EDİLEN

‘KATİP ÇELEBİ KAYNAKÇA KİTAPLIĞI’ İÇİN

SORULAR VE CEVAPLARI

BÜLENT AĞAOĞLU

İSTANBUL, 04  TEMMUZ 2012

GİRİŞ

30 yılda oluşturduğum tüm kaynakça koleksiyonunu bundan sonra topluma, başta araştırmacılar olmak üzere ilgililere birebir yönelik olarak hizmete sunmak için kuruluşunuza halisane duygularla bağışlamak istiyorum. İsterim ki, bilimsel çalışmaları kolaylaştırıcı bir imkan, kurulacak bu kaynakça kitaplığı tarafından sağlansın.

Katip Çelebi’den sonra aşkı seviyesinde bu disipline tutkuyla bağlı olan insanlarımızın sayısı 18’dir. 400 yılda maalesef bu kadar olabilmişiz. Bundan sonraki yıllarda bu kadar uzun sürede çok daha fazla insanın bu alana ilgi duymasının sağlanmasına katkıda bulunmak isterim.

Hayattayken bu koleksiyonun hizmete sunulmasına katkıda bulunmak isterim. Aksi durumda bilinen şartlarımızda dağılıp gitmesi bir yüksek ihtimaldir.

BAĞIŞ TEKLİFİ İÇİN NİÇİN IRCICA’YI SEÇTİNİZ?

Kitaplık merkezi bir yerdedir. İleride yapılacak Beşiktaş-Mahmutbey Metrosu da ulaşımı kolaylaştıracaktır.

Kitaplık kullanıcılara açıktır.

Kitaplıkta açık raf sistemi uygulanmaktadır.

2110 kaynakça (kataloglar dahil) kitaplıkta yer almaktadır.

IRCICA günümüze kadar 15 kaynakça yayınlamıştır. (http://tr.ircica.org/bibliyografik-calismalar-tarih-ve-kultur-incelemelerinin-kaynaklari/irc394.aspx )

Rahmetli babam Bulgaristan’dan 1940 senesinde göç ettiklerinde kuruluşunuzun karşısında yol kenarında Abbasağa Mahallesi’nde ikamet etmiştir. Nüfus kaydım Beşiktaş’tadır.

AMAÇ

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı’na Ekim 2011’de, 30 yıl içinde  hazırladığım 220 kaynakçayı internette yayınlanması için bağışlamıştım.

Kaynakça koleksiyonumu da bağışlayıp kaynakça alanında yeni gelişmelerin sağlanmasına katkıda bulunmayı amaçlıyorum.

Kaynakça sahası için ülkemizde çok gayret gösterenlerden birisiyim. Bu gayret sonucu oluşan mesleki bilgi birikimini insanlarımızla paylaşarak kalıcı olmasını sağlamayı amaç edindim.

Bu çalışmaları şahsen yapmak yerine kuruluşlara bağış teklif edip kurumsallaşmasını hedefliyorum.

VİZYON

1609-1657 arasında yaşayan kaynakça pirimiz Katip Çelebi, Osmanlı İmparatorluğunun sisteminin ve gücünün zirvesine çıktığı 1300-1600 döneminden sonra yavaş yavaş sorunların içinde doğru ilerlemekte olduğunun farkındadır. Hatta bunun için 1652-1653 yıllarında "Bozuklukların düzeltilmesinde tutulacak yollar = Düsturu'l-amel li-ıslahi'l-helal)" adlı bir eser hazırlar.

Katip Çelebi, çıkış noktası olarak esasen bilimi görür. Bunun için kendisini, dönemin bilim kitaplarını toplayıp bunların kaynakçasını hazırlamaya adar. Ortaya çıkan anıt eserin adı Keşfü'z-Zunun'dur. Bu eser biz Türkler tarafından aşılamamıştır.

Tüm samimiyetimle söylemek isterim ki, yaklaşık 350 yıl sonra 1981 yılında ilk kaynakça çalışmasına başladığımda bilimin ve bilimsel çalışmaların yaygınlaşmasının önemine ve konuya ilişkin kaynakçaların yol göstermesi gerektiğine inanmıştım. Hayatımı adadığım 30 yıl süresince enerjimi, heyecanımı, motivasyonumu bu görüş oluşturmuştur. Bilime, akademik yaklaşımın önemine olan büyük inancım hep gelişerek devam etmiştir.

Kitaplık kurulduğu taktirde Katip Çelebi ile başlayan bu vizyon artık buradan da yayılabilecektir. 

Başka ne gibi vizyonlar geliştirilebilir?

Bu konuda uzmanlarla yapılacak bir arama toplantısı yararlı olacaktır.

Mesela halen bir deprem kaynakçamız yok. Sistematik çalışmalar yönünden önemli eksikliklerimiz bilinmektedir. Kaynakça bakımından bu eksiklikleri gidermek yönünde faaliyetlerle  yeni bir vizyon geliştirilebilir.

Katip Çelebi’nin Keşf el Zunun adlı kaynakçasının aşılamamasının kanıtı nedir?

15 bin yazma kitabın özetini çıkarıcı mahiyette bir kaynakça Keşf el Zünun’dan sonra Türk kültüründe görülmemiştir. Bu eser Katip Çelebi’nin vizyonunu ve azmini göstermektedir. Konunun bizlere örnek olması gereken en önemli yönü bu vizyondur.

BEKLENTİNİZ

Maddi bir beklentiniz var mı? Kitaplıkta bir oda ayrılması gibi bir talebiniz var mı?

İkisi için de hayır. Böyle bir Kitaplığın mümkün olursa, kurulmasını sağlayanlardan birisi olarak anılmak benim  için yeterlidir.  Kitaplığın,  kaynakçalar sebebiyle  kullanıcılarından  birisi  olmak isterim. Okuyuculara ayrılan masalardan birinde bir okuyucu olarak zaman zaman çalışmak isterim.

NİÇİN

Kaynakça Kitaplığı niçin kurulmalıdır?

1) Geçmişte 1300-1600 arasındaki yıllar en parlak dönemimizdir.

Sonrasında kalkınmamızın iyi olduğu bazı ara dönemler vardır. 1923-1938; 1950’ li yıllar; 1965-1972; 1984-1987 ve  günümüzde de son yıllar.

Bu dönem aralıklarından da anlaşılabileceği gibi ekonomik ve sosyal kalkınma için kalıcılık önem taşımaktadır.

Bu kalıcılık için bilimde, bilimsel faaliyetlerde yoğunlaşma, yapılması gerekenlerin başında gelenlerdendir.

Bilimin en önemli yardımcı destek araçlarından birisi de kaynakçalardır.

2) Genç nüfusumuz ülkemizin bir avantajıdır. Fakat 2040 yıllarında bu avantajımızı kaybedeceğimiz tahmin edilmektedir. Bu yıllara gelmeden önce bir çok önceliğimizin hızla yerine getirilmesi ihtiyacı ortadadır.

3) Ülkemizde kaynakça alanında 1. derecede öne çıkan kişilerin listesi aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

TÜRKİYE’DE KAYNAKÇA ALANINI BİRİNCİ DERECEDE ETKİLEYEN KİŞİLER  (VE YAŞLARI)

Katip Çelebi (1609-1657)
Bursalı Mehmet Tahir (1861-1925)
Seyfettin Özege (1901-1981)
Muzaffer Gökman (1915-1996)
Türker Acaroğlu (1915-   )	Hayatta	97
Sami Nabi Özerdim (1918-1997)
Yaşar Karayalçın (Prof. Dr.) (1923 -   )	Hayatta	89
Leman Şenalp (1924-   )	Hayatta	88
Müjgan Cunbur (1926-   )	Hayatta	86
Aykut Kazancıgil (Prof. Dr.) (1930-   )	Hayatta	82
Özer Soysal (Prof. Dr.) (1934 -   )	Hayatta	78
İsmet Binark (1941-   )	Hayatta	71
Mahmut Şakiroğlu (Prof. Dr.) (1941-   )	Hayatta	71
Ekmeleddin İhsanoğlu(Prof.Dr.)(1943- )	Hayatta	69
Hasan Duman (1946-   )	Hayatta	66
Bülent Ağaoğlu (1958-   )	Hayatta	54
Ramazan Acun (Dr.) (1959-   )	Hayatta	53
Hatice Aynur (Prof. Dr.) (1962-   )	Hayatta	50

Hayatta olan 12 kişinin  yaş ortalaması 73.3’tür.

Katip Çelebi’nin doğum tarihi olan 1609’u baz alırsak 403 yıl / 18 kişi: 22.3  yılda bir kişi yetişmektedir.

Buradan etkili insanların sayısının azlığı ortaya çıkmaktadır. Bu sayının gereken seviyeyi yakalaması için ihtiyaçlardan birisi de Kaynakça Kitaplığı’nın varlığıdır.

Derleme kütüphanelerinde tüm kaynakçalar yok mu?

Kurulabilecek bir ihtisas kitaplığının vereceği hizmetlere göre mevcut yapı bekleneni vermekten uzaktır. Vakit kaybına yol açmaktadır.

Google ve e-kitaplar kitaplık kurulmasının önünde bir engel olabilir mi?

Günümüzün dünyasında kitaplıklar etkinlik mekanları, sosyal etkinlikler mekanları olarak evrilmektedir.

Yeni kaynakça kayıtlarının girişleri kim tarafından yapılacaktır?

Yaşadıkça tarafımdan yapılabilir.

Türkiye’de kitap, makale, tez. vs. yayın türlerinde yılda kaç kaynakça yayınlanmaktadır?

300 civarında. Bu sayıya ticari yayınevlerinin yayın katalogları dahil değildir.

BAĞIŞ TEKLİFİ : KAYNAKÇA KOLEKSİYONUM

Koleksiyonunuzun sayısal büyüklüğü nedir?

Koleksiyonumda 4500 civarında kaynakça bulunmaktadır. Fen bilimleri, sosyal bilimler vs ayrımı yapmadan bütün konularda kaynakça derledim. Bunun 1100 kadarı kitaptır. Kalanları da makale ağırlıklıdır. Mevcut koleksiyonun yayın türlerine göre dağılımı ekte yer almaktadır.

Bunlar 30 yılda toplanmıştır. Koleksiyon şu anda Başakşehir 4. Etap’ta 2009’a kadar oturduğum binanın sığınağında bulunmaktadır. Raflarda etiketlenmiş, düzenli olarak yerleştirilmiştir. Dağınık değildir. Yer numarası kütüphanecilik sınıflandırma sistemlerine göre verilmemiştir. 2004 yılında kaynakçalar orta boy, büyük boy, küçük boy olarak etiketlenmiştir. (Mesela A/1; B/20; C/78 gibi).  Hepsinin kayıtları anahtar kelime verilmiş olarak bilgisayar ortamında bulunmaktadır.

IRCICA Kütüphanesi’nde sizde bulunan 1100 kitabın kaçı mevcuttur?

140’ı. Bunlar ekli Excel tablosunda ‘T’ sütunundan görülebilir.

Kitapların ve diğer malzemelerin korunma şartları nedir? Sağlam mıdır? Rutubet almış mıdır? Kitaplar temiz midir? Yıpranma var mıdır?

Sadece kapalı bir ortamda bulunduklarından, havalandırılmadıklarından dolayı bir koku vardır. Görünür şartlarda bir yıpranma gözükmemektedir. İstenirse bunlar bulundukları yerde görülebilir.

Koleksiyonda bulunmayan 2500 kitabın  edinilme bedeli ortalama kaç TL’dir?

Türkiye’de kitap olarak yayınlanmış 3600 kaynakça mevcuttur. Bunlardan 2500’ü koleksiyonda yoktur. Ortalama 10 TL üzerinden 25.000 TL., 15 TL üzerinden 38..000 TL. bir bütçe gerekecektir.

Tüm kaynakça kitapları taranıp dijital olarak web’e konulamaz mı?

Bu konunun önünde hukuki engeller vardır. Kitaplık geliştikçe kaynakça hazırlayanlar ve varisleri ile görüşmeler yapılabilir. Yine de kolay bir iş değildir. Bir yerinden başlanabilir. Yıllara yayılabilir.

Kitap dışındaki doküman türlerinde yayınlanmış kaynakçaları nasıl tespit edeceksiniz?

Yılların teknik birikimiyle yapılacaktır. Bunun bir kılavuzunu da yazabilirim. Bir rehber olarak gelecek kuşaklara yönlendirici olabilir.

TEKNİK

Bağış koleksiyonunun katalog girişleri yapılmış mıdır?

Evet. Ekli Excel dosyası örnektir.

ARZULARINIZ NELERDİR?

•                     Koleksiyonda bulunmayan 2500 civarındaki kitap olarak yayınlanmış kaynakça ve yeni çıkan kaynakçalar hızla takip edilip koleksiyona kazandırılabilir.

•                     Makale olarak yayınlanmış kaynakçalar taranıp dijitalize edilebilir. Web'de hizmete sunulabilir.

•                     Kitap olarak yayınlanmış 2700 kaynakçanın kapak ve içindekiler sayfaları taranıp ilgili kütüphane kataloğuna link adresi eklenebilir.

•                     Bütün yayınevlerine mail gönderilip kataloglarının bundan sonra Kaynakça Kitaplığı'na gönderilmesi talep edilebilir.

•                     İnternetteki mevcut kaynakçaların çıktıları alınıp koleksiyona katılabilir. Çünkü zamanla bazıları yok olmaktadır.

DESTEK

Koleksiyon bağışı dışında ne gibi destekleriniz olabilir?

·          Koleksiyonda bulunmayan 2500 kitabın somut olarak nerelerden satın alınabileceği konusunda Kuruluşunuza bilgi veririm.

·          Ayrıca şahsen hazırladığım 220 kaynakçamı çıktı olarak çoğalttırıp bağışlarım,

·          Yeni kaynakçaların tesbitinde fahri görev yaparım,

·          Her yıl maddi destek sağlayacak sponsorlar listesinde ilk sıraya beni yazabilirsiniz.

·          Bundan sonra 54 yaşımdan itibaren çalışma zamanımı kaynakça sahasına hasretmek istiyorum. Teklifim kabul görürse bu alanda karşılıksız olarak  yapmak isteyeceğim birçok iş olacaktır.

Yaşayan bibliyograflar kitaplığı kendileri de desteklerler mi?

En önemli destekleri öneri ve fikirlerinle yol göstermeleri olabilir. Beklentimiz budur.

İlk aşamada konuya ilişkin görüşlerini makale olarak yazmaları talep edilebilir. Bunlar da bir kitapta toplanabilir.

FAYDASI

Kullanıcılar yönünden ana faydaları neler olabilir?

Çalışmaları için kaynak bulma ihtiyacında olanlara kolaylık sağlayabilir. Bu kapsamda özellikle tez hazırlayan öğrenciler (bitirme, yüksek lisans, sanatta yeterlik, uzmanlık ve doktora) zikredilebilir.

Türkiye’de yılda 25 bin civarında tez hazırlanmaktadır. Bunlar dışında kendilerini araştırmacı veya araştırmacı yazar olarak lanse eden sayıları fazla olmasa da bir meslek grubunun varlığı bir realitedir. Bu gruba da yararlı olacaktır.

Türkiye’de uzun yıllar boyunca yılda 5 bin kitap yayınlanırken bu sayı günümüzde 40 bini geçmiştir.

Bu iki grup dışında da meraklı diyebilecegimiz insanlar vardır. Bunların kimisi öğrencidir kimisi de çok çeşitli meslek gruplarındandır.

İHTİYAÇ

Derleme kütüphanelerinde tüm kaynakçalar yok mu?

Oldukça eksikli olarak vardır.

Ayrıca, açık raf sisteminde olmadıkları için aynı anda birçok kaynakçayı depodan çıkarttırmak vakit alacaktır. Kitaplar ayrı bir depoda, dergiler başka bir depoda olduğu için ikisi arasında mekik dokumak gerekecektir. Pratik olmadığından dolayı zaman kaybı söz konusudur.

KURUMSALLAŞMA

Kurumsallaşma için neler yapmak gerekir?

Bu konuda ilk akla gelenler: “Kaynakça Nasıl Hazırlanır?”; “Bibliyografik Bilgi Erişimi Teknikleri” vs. şeklinde rehber kitapçıklar hazırlanabilir. Yıllık kaynakça göstergeleri raporu yayınlanabilir.

İSTATİSTİK

http://books.google.com üzerinde tam metin kaynakça ne kadar bulunmaktadır?

111.000  kitap.

Bunların içinde Türkçe bir kaynakça yoktur.

Adında ‘bibliyografya’ geçen Türkçe sınırlı izleme kısıtlı kitap sayısı 385’dir.

Dünyada yılda ne kadar kaynakça kitabı yayınlanmaktadır?

http://www.worldcat.org üzerinde 2010 yılı için şu sonuçlar geliyor:

Title= Bibliography, 758 kitap

Subject= Bibliography, 2628 kitap

Tüm zamanlar için:

Title= Bibliography, 350.938 kitap

Subject= Bibliography, 663.298 kitap

İnternette tam metin olarak yer alan kaç kaynakçamız vardır?

Türkiye kaynaklı olarak 2000 civarında. Bunların tüm kayıtları (ve linkleri)  BİBTA’da mevcuttur.

Şu anda Kitapyurdu ve İdefix üzerinde satışa sunulmuş kaynakça kitabı sayısı nedir?

Kitapyurdu: 118 kitap

İdefix: 38 kitap

SON SÖZLER

Katip Çelebi İstanbul’da filizlenmiştir. Bundan sonra kaynakça alanında kitaplık girişimi de İstanbul’da yapılmalıdır. Tarihsel gelişime uygun olacaktır.

Katip Çelebi’nin ölümünden ancak 355 yıl geçtikten sonra, yukarıda adı geçen kapsamda girişim teklifimiz (ilk kez) yapılabilmektedir. Uzun yıllara dayanan bir idealin sonucudur.  Kuruluşunuzun desteğiyle çabanın tamama ermesi ülkemiz için samimi dileğimdir.

4500 malzemelik bağış yapıldıktan sonra bir kenara çekilmeyeceğim. Kütüphanenizde kaynakça koleksiyonunun eksiksiz olarak tamamlanması için elimden gelen her çabayı göstereceğim.

EK:                 KOLEKSİYONUN YAYIN VE KAYNAKÇA TÜRLERİNE GÖRE DAĞILIMI

KAYNAKÇA TÜRLERİNE GÖRE DAĞILIM (ALFABETİK)	Adet
AKSESYON LİSTELERİ	30
BİBLİYOMETRİ	109
DERGİ DİZİNLERİ	318
GAZETE DİZİNLERİ	4
KAYNAKÇA DERGİLERİ	10
KAYNAKÇALARIN KAYNAKÇASI	12
KİTAP SERGİ KATALOGLARI	2
KİTAP TANITMA DERGİLERİ	25
KONU KAYNAKÇALARI	1165
KÜTÜPHANE KATALOGLARI	155
MÜZAYEDE KATALOGLARI	69
ŞAHIS KAYNAKÇALARI	700
TANITMA YAZILARI	189
TEORİK GENEL YAZILAR	54
TEZ KATALOGLARI	341
TOPLU KATALOGLAR	22
ÜLKE KAYNAKÇALARI	25
YAYIN KATALOGLARI	1354
TOPLAM	4584
KAYNAKÇA TÜRLERİNE GÖRE DAĞILIM (BÜYÜKTEN KÜÇÜĞE)	Adet
YAYIN KATALOGLARI	1354
KONU KAYNAKÇALARI	1165
ŞAHIS KAYNAKÇALARI	700
TEZ KATALOGLARI	341
DERGİ DİZİNLERİ	318
TANITMA YAZILARI	189
KÜTÜPHANE KATALOGLARI	155
BİBLİYOMETRİ	109
MÜZAYEDE KATALOGLARI	69
TEORİK GENEL YAZILAR	54
AKSESYON LİSTELERİ	30
KİTAP TANITMA DERGİLERİ	25
ÜLKE KAYNAKÇALARI	25
TOPLU KATALOGLAR	22
KAYNAKÇALARIN KAYNAKÇASI	12
KAYNAKÇA DERGİLERİ	10
GAZETE DİZİNLERİ	4
KİTAP SERGİ KATALOGLARI	2
TOPLAM	4584
YAYIN TÜRLERİNE GÖRE DAĞILIM	Adet
ANSİKLOPEDİ MADDESİ	10
AYRIBASKI	14
BİLGİSAYAR ÇIKTISI	39
BİTİRME TEZİ	1
BROŞÜR VE KİTAPÇIK	996
CD	2
DAKTİLO	162
DERGİ	38
DOKTORA TEZİ	3
FOTOKOPİ	18
HABER	221
İNTERNET SAYFASI	152
KİTAP	1015
KİTAP İÇİNDE BÖLÜM	378
KÖŞE YAZISI	88
MAKALE	1228
RÖPORTAJ	9
TEBLİĞ	37
TEKSİR	144
YAZMA (Günümüzde elle yazılan anlamında)	26
YÜKSEK LİSANS TEZİ	3
TOPLAM	4584
YAYIN TÜRLERİNE GÖRE DAĞILIM	Adet
MAKALE	1228
KİTAP	1015
BROŞÜR ve KİTAPÇIK	996
KİTAP İÇİNDE BÖLÜM	378
HABER	221
DAKTİLO	162
İNTERNET SAYFASI	152
TEKSİR	144
KÖŞE YAZISI	88
BİLGİSAYAR ÇIKTISI	39
DERGİ	38
TEBLİĞ	37
YAZMA (Günümüzde elle yazılan anlamında)	26
FOTOKOPİ	18
AYRIBASKI	14
ANSİKLOPEDİ MADDESİ	10
RÖPORTAJ	9
DOKTORA TEZİ	3
YÜKSEK LİSANS TEZİ	3
CD	2
BİTİRME TEZİ	1
TOPLAM	4584