VERİMLİLİK STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI (2014-2017)

VERİMLİLİK STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI (2014-2017)

Durum Analizi VI - Eğitim (Taslak)

[ VSEP Rapor 5 ]

Hazırlayan

Ahmet Emre ÇOBAN

Sanayi ve Teknoloji Uzmanı

VSEP Yürütme Ekibi

-----------------------------------------------------------

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Verimlilik Genel Müdürlüğü

Haziran 2013

-----------------------------------------------------------

 -------------------------------------------------------------------------------------------------------

[SONUÇ VE DEĞERLENDİRME BÖLÜMÜNDEN SEÇTİĞİM CÜMLELER. B.A.]

·        Türkiye’nin, sanayide öngörülen yapısal dönüşümün bir benzerini eğitim alanında sağlamaya odaklanmadığı durumda beklediği oranda bir sıçrama göstermesi de mümkün görünmemektedir.

·         … bu nüfusun nitelik düzeyinin rekabete konu olan diğer ülkelere kıyasla düşüklüğü…

·         işletme işgücünün eğitim düzeyinin düşüklüğü

·        Türkiye hemen her gösterge açısından, ne yazık ki sıralamada en düşük düzeyde yer alan birkaç ülkeden biri olarak konumlanmaktadır.

·         Türkiye’nin kentleşme açısından son 40 yılda gösterdiği yüksek değişim kabiliyetini, eğitim düzeylerine yansıtamadığını açık bir biçimde ortaya koymaktadır.

 ·         halen Türkiye’de kadınların eğitim hayatında geçirdiği toplam süre, erkeklere kıyasla çok daha alt değerlerdedir.

·         Teknik liselere karşı toplumdaki olumsuz önyargı, nitelikli öğrencileri bu okullardan uzaklaştırmakta,İmalat sanayinin mühendis istihdamında problemler yaşamasında, özellikle belli başlı üniversitelerden mezun mühendislerin, başta finans olmak üzere hizmet ve kamu sektörlerini tercih etmeleri de önemli rol oynamaktadır

·         Araştırma ve laboratuvar olanaklarındaki kısıtlılıklarla da birleştiğinde bu durum, hâlihazırda Türkiye’nin teknolojik bir sıçrama yapmasının önünde büyük engel oluşturmaktadır.

·        çeşitli üniversitelerden mezun geniş bir kitle için yabancı dil (İngilizce) bilgisi halen umulan düzeyin çok gerisindedir ve bu durum da, ülke olarak Ar-Ge ve yenilik kapasitemizin gelişmesi önünde büyük bir engel oluşturmaktadır.

·      Açıkçası buradaki veriler daha dikkatli bir şekilde ele alındığında görülmektedir ki, Türkiye’deki nüfusun önemli bir bölümünün nitelik olarak gelişimi, henüz 15 yaşındayken büyük ölçüde sınırlandırılmıştır.

 ------------------------------------------------------------------------.

http://vgm.sanayi.gov.tr/userfiles/file/Verimlilik%20Genel%20M%C3%BCd%C3%BCrl%C3%BC%C4%9F%C3%BC/Docs/R10%20-%20da%20(egitim).pdf

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

(30) Yalnızca imalat sanayinde işgücü verimliliğinin artırılması değil, aynı zamanda

ülke ölçeğinde yenilik (inovasyon) ve yüksek teknolojiye dayalı üretim

kapasitesinin güçlendirilmesi açısından da işgücü arzının genel niteliğinin

yükseltilmesi büyük önem taşımaktadır. 2023 hedeflerine ulaşabilmek için zorlu

bir güzergâhla karşı karşıya olan Türkiye’nin, sanayide öngörülen yapısal

dönüşümün bir benzerini eğitim alanında sağlamaya odaklanmadığı durumda

beklediği oranda bir sıçrama göstermesi de mümkün görünmemektedir.

(31) VSEP kapsamında hazırlanan “İşgücü Verimliliği ve İstihdam” başlıklı durum

analizi raporunda da ortaya konulduğu gibi, işgücünün arzı söz konusu

olduğunda yüksek işsizlik ve düşük işgücüne katılım oranları karşımıza çıkarken

bunun yanında imalat sanayinde yer alan işletmeler de, yeterli nitelikte eleman

bulamadıkları hususunu her türlü platformda dile getirmektedir. Paralel bir

biçimde, Türkiye’nin sahip olduğu genç nüfus, rekabetçilik açısından kayda

değer bir avantaj gibi görünmekle birlikte, bu nüfusun nitelik düzeyinin rekabete

konu olan diğer ülkelere kıyasla düşüklüğü,söz konusu avantajı da büyük ölçüde

ortadan kaldırmaktadır.

(32) Küresel Rekabetçilik Endeksi verileri doğrultusunda, genel klasmanda 144 ülke

arasında 43. sırada yer alan Türkiye’nin “işgücü piyasasının etkinliği”

bileşeninde 124., “eğitim” bileşeninde ise 74. sırada olması ve bu başlıklarda

2006-2012 dönemi içinde sıralamalarda düşüş göstermiş olması, konuya yönelik

olarak alınmış makro ve mikro düzeydeki tedbirlerin yetersizliğini

işaretlemektedir. Bunun yanında, yine Dünya Ekonomik Forumunun Küresel

Rekabetçilik Raporunda kullanmak üzere sanayicilerle yaptığı görüşmelerde,

işletme işgücünün eğitim düzeyinin düşüklüğü, en yoğun olarak dile getirilen

üçüncü faktör olarak ön plana çıkmıştır.

(33) Yine Tablo 4’te de toplu olarak görülebileceği gibi, OECD’nin hazırlamış olduğu

“Education at a Glance” raporu, farklı göstergelere ilişkin olarak 27 ilâ 41 ülkeyi

mukayese etmektedir. Bu kıyaslamalarda Türkiye hemen her gösterge açısından,

ne yazık ki sıralamada en düşük düzeyde yer alan birkaç ülkeden biri olarak

konumlanmaktadır.

(34) Mevcut duruma ilişkin verilerden bizce daha kritik olanı, sektörel kompozisyonu

belirli bir denge noktasına gelmiş, buna koşut biçimde kentleşme sürecini büyük

ölçüde tamamlamış olan Türkiye’de, kuşaklararası eğitim profilindeki değişimin

ve ilerlemenin sınırlı kalmış olmasıdır. 25-34 ve 55-64 yaş gruplarının eğitim

düzeylerine ilişkin karşılaştırmalı sonuçlar, Türkiye’nin kentleşme açısından son

40 yılda gösterdiği yüksek değişim kabiliyetini, eğitim düzeylerine

yansıtamadığını açık bir biçimde ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra, 90’lı

yılların sonundan bu yana, eğitim sistemine yönelik çok sayıda düzenleme 

DA VI: Eğitim ve İnsan Kaynakları Profili | 27

yapılmış olmakla birlikte, bu düzenlemelerin de genel düzeyde etkisinin çok

sınırlı kaldığı gözlenmektedir.

(35) İşgücüne katılım oranlarının düşüklüğünün ardında temel nedenlerden biri

olarak kadınların işgücüne katılım oranlarındaki düşüklük, kendini

göstermektedir. Bu raporda yeterli ölçüde değinilmemiş olmakla birlikte, halen

Türkiye’de kadınların eğitim hayatında geçirdiği toplam süre, erkeklere kıyasla çok daha alt değerlerdedir. Dolayısıyla işgücüne katılım oranlarını ve işgücünün

genel niteliğini yükseltme yönünde çalışmaların odak noktalarından birini,

kadınların eğitim sistemi içine dâhil olma düzeyini artıracak tedbirlerin

oluşturması gerekmektedir. Bu çerçevede, söz konusu parametre açısından

Türkiye’den çok daha olumlu bir tablo ortaya koyan Almanya ve İngiltere’nin,

kadınları mühendislik gibi yüksek beceri gerektiren alanlara yönlendirme ve

yönetim kademelerindeki kadın ağırlığını kotalar doğrultusunda artırma

yönündeki çalışmaları da dikkate alınmalı, toplumsal yapının temel dinamikleri

ile üretim yapısını dönüştürmeye yönelik taktiklerin ortak biz zeminde

buluşturulmasına gayret gösterilmelidir.

(36) Yine bu rapor kapsamında belirli verilerle desteklenmemiş olmakla birlikte,

mesleki eğitim sisteminin karşı karşıya olduğu sorunlar, imalat sanayine nitelikli

ara eleman problemi şeklinde doğrudan yansımaktadır. Teknik liselere karşı

toplumdaki olumsuz önyargı, nitelikli öğrencileri bu okullardan uzaklaştırmakta, bu durum da imalat sanayi içindeki firmaların meslek lisesi mezunlarına olan

talebini düşürmektedir.Son on yılda, bu alanda adımlar atılmış olmasına karşın,

sözünü ettiğimiz arz talep kısırdöngüsü, mesleki ve teknik liseleri Türkiye’deki

işgücünün genel niteliği açısından halen başlıca sorunlardan biri olarak

konumlandırmaktadır.

(37) Ara eleman yönünden yetersizlikleri yanında işletmelerin önemli bir bölümü de,

yeterli nitelikte mühendis istihdam edememekten yana sorunlar yaşamaktadır.

Halen çok sayıda üniversite, çeşitli mühendislik branşlarında mezun veriyor olsa

da, üniversiteler arası eğitim kalitesinde gözlenen büyük farklılıklar,

mühendislik alt branşları içinde son derece heterojen bir yapının oluşmasına yol

açmıştır. Bu heterojenliğin de bir sonucu olarak yayımlanmış, Türkiye’deki

çalışan nüfus içinde mühendislerin oranı henüz % 1’lerin altında

seyretmektedir. Bu oran sözgelimi Almanya’da, % 3,12’dir. (European

Engineering Report, 2010)

(38) İmalat sanayinin mühendis istihdamında problemler yaşamasında, özellikle belli başlı üniversitelerden mezun mühendislerin, başta finans olmak üzere hizmet ve kamu sektörlerini tercih etmeleri de önemli rol oynamaktadır. Türkiye özelinde

benzer bir eğilim, yani imalat sanayindense hizmet ya da kamuda çalışmanın

tercih ediliyor olması, her düzeyde çalışan açısından hissedilebilir bir durumdur.

Bu durumun doğrudan bir etkisiyle imalat sanayi, vasıfsız elemanları da

kendilerine çekmekten yana sorunlarla karşı karşıyadır. Ek tedbirler alınmadığı 

DA VI: Eğitim ve İnsan Kaynakları Profili | 28

koşulda ise, imalat sanayinin Türkiye’nin sektörel kompozisyonu içinde girmiş

olduğu düşüş eğiliminin sürmesi, ihtimal dâhilindedir.

(39) Ar-Ge ve yenilik alanındaki faaliyetlerin önemli bir bölümü ise, fizik, kimya,

biyoloji gibi temel bilim disiplinlerinde yetişmiş, nitelikli insan gücüne ihtiyaç

duymaktadır. Ancak Türkiye’deki eğitim sistemi ve istihdam yapısının bir ürünü

olarak özellikle son 30 yıllık dönemde, temel bilim alanlarının öğrenciler

tarafından talep edilebilirlik düzeyinde önemli düşüşler olmuştur. Araştırma ve

laboratuvar olanaklarındaki kısıtlılıklarla da birleştiğinde bu durum, hâlihazırda Türkiye’nin teknolojik bir sıçrama yapmasının önünde büyük engel oluşturmaktadır.Nanoteknoloji gibi dış ülkelerde lisansüstü düzeyde eğitimi

alınan bir konunun Türkiye’de lisans düzeyinde sunulmaya başlanması gibi

tedbirlerin ise, bu yönde sağlayacağı katkılar son derece sınırlı olacaktır.

(40) Bunların yanı sıra, çeşitli üniversitelerden mezun geniş bir kitle için yabancı dil

(İngilizce) bilgisi halen umulan düzeyin çok gerisindedir ve bu durum da, ülke

olarak Ar-Ge ve yenilik kapasitemizin gelişmesi önünde büyük bir engel

oluşturmaktadır.

(41) Aynı zamanda mevcut staj sisteminin gerek öğrenciler gerekse de işletmeler

açısından katkısı son derece sınırlıdır. Stajlardan alınan katkıyı azami düzeye

çekebilmek amacıyla, üniversite ve işletmelerin yanı sıra, sanayi dernek ve üst

kuruluşlarının konuya ilişkin işbirliği içinde önlemler geliştirmesi ve uygulaması

yalnızca lisans eğitim süreci açısından değil, üniversite - sanayi işbirliği

olanaklarının çeşitlenmesi ve güçlenmesi açısından da önemli faydaları olacaktır.

(42) Rapordan da izlenebileceği gibi PISA testlerinden alınan sonuçlar, Türkiye’deki

insan kaynağının genel niteliğine ve orta vadede ulaşacağı düzeye ilişkin olarak

ortaya karamsar bir tablo koymaktadır. Açıkçası buradaki veriler daha dikkatli

bir şekilde ele alındığında görülmektedir ki, Türkiye’deki nüfusun önemli bir

bölümünün nitelik olarak gelişimi, henüz 15 yaşındayken büyük ölçüde

sınırlandırılmıştır. Dolayısıyla eğitim sisteminde bir dönüşümü öngören

çalışmaların odağında, en az üniversite sayısının artırılması ya da sınav

sistemlerinin yeniden tasarlanması kadar, okul öncesinden başlayacak şekilde

eğitim yapısında kökten değişimlere ortam sağlanması kaygısı yer almak

durumundadır.

(43) Bütün bunlara ek olarak insan kaynaklarının yetkinlik düzeyini artıracak

tedbirlerin, yalnızca çalışma hayatı öncesi tedbirlerle sınırlandırılması da sağlıklı

olmayacaktır. Çok taraflı bir biçimde, mevcut çalışan profilini geliştirmeye

yönelik stratejiler geliştirilmesi ve uygulanması, bu alanda kayda değer katkılar

sağlayabilecektir.