YAZMA ESERLER İSTATİSTİĞİ
22.12.2016
1
Erol Özvar / Marmara
Üniversitesi 17. Yüzyıl Osmanlı Yazma Eserleri Hakkında Bazı İstatistiksel
Notlar Statistical Remarks on 17th Century Ottoman Manuscripts.
2
“Türkiye’de
Yazma Eser Kütüphaneleri
YAZAR ASARBAY · 5 OCAK 2015
Yazma Eser Kütüphanesi olarak
Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü çatısı altında faaliyet gösteren
13 kütüphaneden 7 adedi İstanbul’dadır. Bu kütüphanelerde yaklaşık olarak
105.000 adet el yazması eser mevcuttur.
İSTANBUL KÜTÜPHANELERİ
KütüphaneSüleymaniye
Kütüphanesi
İstanbul Eminönü ilçesinde
Süleymaniye külliyesinde yer alan Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, yazma
eser bakımından dünyanın en önemli kütüphaneleri arasındadır. Cumhuriyet
döneminde çıkarılan “Tevhid-i Tedrisat Kanunu” ve “Tekke ve Zaviyelerin
Kapatılmasına Dair Kanun” uyarınca İstanbul’daki Yazma Eser Kütüphaneleri
Süleymaniye çatısı altına alınmıştır.
106 koleksiyonda toplam 70.000
cilt kadar yazma ve 120.000 basma eser bulunmaktadır. Bunlardan 12.000 cilt
kadarı Türkçe; 50.000 kadarı Arapça; 3.680 cildi ise Farsçadır. Bu
koleksiyonlardan 46’sının muhtasar fihristi Osmanlıların son devirlerinde
basılmıştır. İçlerinde Ayasofya, Bağdadlı Vehbi, Carullah, Damat İbrahim, Esad
Efendi, Fatih, Hacı Mahmud, Hamidiye, Kılıç Ali, Laleli, Reisülküttap,
Süleymaniye, Şehid Ali ve Yeni Cami en değerli koleksiyonlardır. Süleymaniye
Yazma Eser Kütüphanesi’ni dünya çapında yazmalar merkezi yapan da bu
koleksiyonlardır. Türkiye içinden ve yabancı araştırmacıların, Kütüphanedeki
eserlerin mikrofilm, CD, fotoğraf gibi materyalinden kopya isteklerinin
karşılanması amacıyla gerekli teknik donanım bulunmaktadır.
Köprülü Yazma Eser Kütüphanesi
1661 yılında Sadrazam Köprülü
Mehmet Paşa tarafından kuruldu. 2.775 cilt yazma eser ayrıca 2.810 adet basma
eser yer almaktadır. Çemberlitaş’ta faaliyet gösteren kütüphanenin kataloğu
IRCICA yayınları arasında 1986 yılında üç cilt halinde basılmıştır.
Atıf Efendi Yazma Eser
Kütüphanesi
1741 yılında, hattat, şair,
maliyeci Mustafa Atıf Efendi tarafından Eminönü Vefa’da kuruldu. 3.228 cilt
yazma ve 24.563 adet basma eser bulunmaktadır. 1892 yılında muhtasar fihristi
basılmıştır.
Ragıp Paşa Yazma Eser
Kütüphanesi
1763 yılında Koca Ragıp Paşa
tarafından Laleli’de kuruldu. Eminönü’ne bağlı Laleli semtinde yer alan
kütüphanede 1.275 cilt yazma eser vardır. Muhtasar fihristi 1285 hicrî yılında
basılmıştır.
Nuruosmaniye Yazma Eser
Kütüphanesi
1775 yılında Sultan I. Mahmud
tarafından kuruldu. 5.052 cilt yazma eser vardır. Eminönü’nde Nuruosmaniye
Camisi bahçesinde yer alan kütüphanenin muhtasar fihristi 1310 hicrî yılında
basılmıştır.
Hacı Selim Ağa Yazma Eser
Kütüphanesi
1782 yılında kuruldu. Selimağa,
Aziz Mahmud Hüdaî, Nurbanu Sultan, Kemankeş Emir Hoca koleksiyonları buradadır.
Üsküdar’da yer alan kütüphanede 2.952 yazma eser vardır. Muhtasar kataloğu 1310
hicrî yılında basılmıştır.
Millet Kütüphanesi
1916 yılında, Ali Emirî
tarafından vakfedilen kitaplarla oluşturuldu. Fatih’te Feyzullah Efendi
Medresesi’ndedir. Koleksiyonunda Ali Emirî koleksiyonundaki 4.414 eserle
birlikte toplam 10.500 cilt civarında yazma eser vardır.
Millet Kütüpanesi’ne bağlı
olarak çalışan Fatih Çarşamba’daki Murad Molla Kütüphanesi Damadzâde olarak da
bilinir. 1775 yılında kurulan kütüphanede 2.000 cilt kadar yazma eser
bulunmaktadır. Muhtasar fihristi hicrî 1311 yılında basılmıştır.
Beyazıt Devlet Kütüphanesi
Bayezit’ta bulunan bu derleme
kütüphanesi 1882 yılında Kütübhane-i Osmanî adıyla Osmanlı Devleti tarafından
kuruldu. Toplam 11.098 cilt yazma esere sahip olan koleksiyonuna, Veliyüddin
Efendi koleksiyonu ile Kara Mustafa Paşa koleksiyonu da eklenmiştir. Kültür
Bakanlığı’na bağlıdır.
İstanbul niversitesi Kütüphanesi
1925 yılında kurulmuştur. II.
Abdülhamid’e gelen yazmalar ile Halis Efendi, Sahip Molla ve Rıza Paşa
koleksiyonlarından oluşan 18.000 cilt : 6.963 Arapça; 1.614 Farsça; 9.941
Türkçe; az sayıda Almanca, Ermenice, Fransızca, İtalyanca, Rusça yazma bulunmaktadır.
Belediye Kütüphanesi
1929 yılında İstanbul
Belediyesi tarafından kurulmuştur. Bu kütüphanede toplam 6.543 adet yazma eser
vardır.
Kandilli Rasathanesi
Kütüphanesi
Kütüphanede 574 cilt yazma
eser, 300 cilt kadar da takvim bulunmaktadır.
Yapı Kredi Bankası Sermet
Çifter Araştırma Kütüphanesi
1975 yılında Taksim’da
kurulmuştur. 1.000 cilt yazma eser vardır.
Tercüman Gazetesi Kütüphanesi
1976 yılında kurulmuştur. 500
ciltten fazla yazma ihtiva eder. Kataloğu Günay Kut tarafından çıkarılmıştır. Bu
koleksiyon Süleymaniye Kütüphanesi koleksiyonları arasındadır.
Topkapı Sarayı Müzesi
Kütüphanesi
Fatih Sultan Mehmed döneminde
“Enderun Mektebi Odaları”nda kurulmuştur. Topkapı Sarayı’nda III. Ahmed, Revan
Köşkü, Bağdad Köşkü, Hazine, Emanet Hazinesi, Medine, Koğuşlar koleksiyonları
vardır. Bu kütüphanedeki Arapça, Türkçe, Farsça yazmaların sayısı 13.405’tir.
Çeşitli kitaplar ve albümler içerisinde XII. ve XVII. yüzyıllar arasına
tarihlenen 13.533 adet minyatür bulunmaktadır. 140 cilt içerisinde 7.200’den
fazla Türk, Hint, Moğol ve Arap minyatürü vardır. 1924 yılında doğrudan Müzeler
Müdürlüğü’ne bağlandı.
Türk İslam Eserleri Müzesi
Kütüphanesi
Süleymaniye’deki medreselerden
birindedir. Müze olarak 14 Nisan 1914 tarihinde Vakıflara bağlı olarak kuruldu.
1927’de Millî Eğitim Bakanlığı’na (Topkapı Sarayı Müzesi’ne) bağlandı. Toplam
2.251 cilt Arapça, Farsça ve Türkçe yazma eser vardır.
Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi
Topkapı Sarayı bahçesinde müze
binası olarak 1902’de yapılan kısımla birliktedir. Bu müzeye eskiden Müze-i
Hümayûn denirdi. Basma eser sayısı yazmalardan fazladır. 478 Arapça, 192
Farsça, 949 Türkçe, 38 müşterek dilde, 2 Çağatayca olmak üzere toplam 1.659
cilt yazma eser vardır.
Diğer
Askerî Müze; Deniz Müzesi; Divan
Edebiyatı Müzesi; Vakıf Hat Sanatları Müzesi; Sadberk Hanım Müzesi
ANKARA KÜTÜPHANELERİ
Milli Kütüphanesi
Adnan Ötüken tarafından
kurulmuş, 16 Ağustos 1948 tarihinde Saraçoğlu Mahallesi’ndeki binasında
kullanıcıya açılmıştır. 29 Mart 1950 tarihinde kuruluş kanunu kabul edilmiştir.
5 Ağustos 1983 tarihinden beri Bahçelievler son durakta özel olarak yaptırılmış
modern binasında hizmet vermektedir.
Millî Kütüphane’de çeşitli
koleksiyonlardaki 11.546 yazma eserin dışında;
Adana İl Halk; Afyon Gedik Ahmet
Paşa İl Halk; Ankara Adnan Ötüken İl Halk; Bolu İl Halk; Bolu-Mudurnu İlçe
Halk; Çankırı İl Halk; Elazığ İl Halk; Elazığ-Ağın İlçe Halk; Eskişehir İl
Halk; Kahramanmaraş Muharrem Çelebi İl Halk; Kütüphaneler Genel Müdürlüğü’nden
devir 122; Nevşehir Damat İbrahim Paşa İl Halk; Nevşehir – Gülşehir-Karavezir
İlçe Halk; Nevşehir-Ortahisar İlçe Halk; Nevşehir-Ürgüp Tahsin Ağa İlçe Halk;
Nevşehir-Ortahisar Hüseyin Galip Efendi; Ordu İl Halk; Samsun 19 Mayıs İl Halk
Kütüphanesi’nden devredilen Ordu yazmaları; Samsun İl Halk; Samsun-Bafra İlçe
Halk; Samsun-Havza İlçe Halk; Samsun-Vezirköprü İlçe Halk; Sinop Rıza Nur İl
Halk; Sivas-Gürün İlçe Halk; Tokat İl Halk; Tokat-Zile İlçe Halk; Uşak Karaali
Camii (Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden devir) ve İçel-Tarsus İlçe Halk
Kütüphanesi’nden olmak üzere devredilen toplam 14.218 yazma eserle birlikte
25.849 cilt yazma eser ve 8.934 adet Şer’iye Sicil defterine sahiptir.
Ankara Üniversitesi DTCF
Kütüphanesi
Cumhuriyet döneminde 1935
yılında kurulmuştur. 15.000 cilde yakın yazma eser bulunmaktadır.
Diğer
Ankara Üniversitesi Tıp Tarihi
Merkezi Feridun Nafiz Uzluk koleksiyonunda; Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi’nde;
Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi; Türk Dil Kurumu; Cumhurbaşkanlığı Köşkü;
T.B.M.M. Kütüphanesi ve Anıtkabir’de de bir miktar yazma eser vardır.”. http://tarihistory.com/tavan-arasi/turkiyede-yazma-eser-kutuphaneleri/
3
4
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder