araştırmacılara destek için, araştırma inceleme yazarı olanlara destek için, bu kişilere yapay zekanın katkısı için profesyonellerinin bilmesi gerekenler nelerdir
3.6.2025
Sorumuzu sadece chat gpt’ye sorduk. İsteyenler soruyu https://bulentagaoglu.blogspot.com/2025/06/bu-soru-diger-yapay-zekalara-da.html
sayfasında adı geçen diğer yapay zekalara da sorabilir.
Chat
Gpt
Araştırmacı ve inceleme yazarı olanlara destek sağlamak isteyen kütüphanecilerin,
yapay zekayı etkili bir şekilde kullanabilmeleri için bazı temel bilgi, beceri
ve yaklaşımları geliştirmesi gerekir. Aşağıda, bu kapsamda kütüphanecilerin
bilmesi gereken konular, neden önemli oldukları ve araştırmacıya
nasıl katkı sağlayacakları başlıklar halinde özetlenmiştir:
🔎 1. Yapay Zeka Destekli Bilgi Erişim Yöntemleri
➤ Nedir?
• Semantik arama, doğal dil işleme, akıllı indeksleme, soru-cevap
motorları.
• Özet çıkarma, metin sınıflandırma ve ilişkilendirme sistemleri.
➤ Kütüphaneci Neden Bilmelidir?
• Araştırmacının "anahtar kelime" ötesinde düşünerek bilgiye
ulaşmasını sağlar.
• Kapsamlı tarama, kaynak filtreleme ve literatür haritalama işlerini
hızlandırır.
➤ Araştırmacıya Katkısı:
• Kütüphaneci, yapay zeka destekli veri tabanlarında sorguyu optimize
ederek daha nitelikli sonuçlar sunabilir.
• Doğru kaynakları hızla bularak araştırmacının zaman ve enerji tasarrufu
sağlamasına yardımcı olur.
📊 2. Veri Okuryazarlığı ve Bilimsel Veri Yönetimi
➤ Nedir?
• Araştırma verilerinin nasıl toplanacağı, saklanacağı, analiz edileceği ve
paylaşılacağı bilgisi.
➤ Kütüphaneci Neden Bilmelidir?
• Modern akademik üretim, yalnızca metinle değil veriyle de yapılır.
• Veriye dayalı incelemelerde etik, lisanslama, formatlama
gibi konular önemlidir.
➤ Araştırmacıya Katkısı:
• Verilerin düzenli tutulmasına, tekrarlanabilir araştırma yapılmasına ve
veri paylaşım standartlarına uygunluk sağlar.
🧠 3. Yapay Zeka Tabanlı
Literatür Taraması Araçları
➤ Örnekler:
• Connected Papers, Research Rabbit, Semantic Scholar, Scite.ai, Elicit.ai
➤ Kütüphaneci Neden Bilmelidir?
• Bu araçlar, geleneksel taramanın çok ötesinde bağlantısal ve keşfedici
analiz sunar.
• Bilimsel alanların ağ analizine dayalı haritalarını çıkarabilirler.
➤ Araştırmacıya Katkısı:
• Literatürdeki gelişmeleri zaman içinde görselleştirme; ilgi alanına yakın
ama farkında olmadığı yayınlara ulaşma imkânı.
📚 4. Yapay Zeka ile Otomatik Atıf ve Kaynakça Oluşturma
➤ Kütüphaneci Neden Bilmelidir?
• Araştırmacının kaynaklarını etik kurallara uygun, doğru biçimde
göstermesine yardımcı olur.
• AI tabanlı atıf yöneticilerini (Zotero, Mendeley + AI eklentileri) tanımalı.
➤ Araştırmacıya Katkısı:
• Zaman kazandırır, kaynakça hatalarını önler, dergiler için uygun
formatlara dönüşüm sağlar.
🧾 5. İçerik Özetleme ve
Akademik Yazımda Yapay Zeka Desteği
➤ Kütüphaneci Neden Bilmelidir?
• AI araçları (ChatGPT, Claude, Scispace Copilot, Trinka, Grammarly,
SciSummary) içerik üretimi ve düzenlemeye destek verir.
➤ Araştırmacıya Katkısı:
• Makale özetlerini, literatür tarama bölümlerini, öneri paragraflarını
daha verimli yazabilir.
🧭 6. Araştırma Sürecinde Etik
ve Yapay Zeka Kullanım İlkeleri
➤ Kütüphaneci Neden Bilmelidir?
• AI araçlarıyla yapılan metin üretimi, atıf, çeviri vb. işlemlerde etik
sınırların farkında olunmalı.
• Hangi katkının “insan üretimi” hangi katkının “AI destekli” olduğu şeffaf
biçimde belgelenmeli.
➤ Araştırmacıya Katkısı:
• Araştırmasının reddedilmesini veya etik ihlal ile suçlanmasını önler.
🤝 7. Kütüphaneci-Araştırmacı
İşbirliği Yöntemleri
➤ Kütüphaneci Neden Bilmelidir?
• Araştırmacının sürecine baştan sona rehberlik edebilecek bir rol
üstlenebilir.
• Özelleşmiş rehberlik (örneğin: “dergi seçimi”, “ön inceleme” desteği) verir.
➤ Araştırmacıya Katkısı:
• Akademik yalnızlık duygusunu aşar, verimli bir destek ağı kazanır.
🌐 8. Açık Erişim ve Açık Bilim Platformları Bilgisi
➤ Kütüphaneci Neden Bilmelidir?
• Türkiye ve dünyadaki açık erişimli veri tabanlarını, dergi
platformlarını, ön baskı arşivlerini tanımalıdır.
➤ Araştırmacıya Katkısı:
• Daha fazla kaynağa ücretsiz erişim; kendi yayınlarını daha görünür kılma
imkânı.
💬 9. Doğal Dil İşleme ve Türkçe Metinlerde Yapay Zeka Sınırları
➤ Kütüphaneci Neden Bilmelidir?
• Türkçe, yapısı gereği bazı AI araçlarında yetersiz çalışabilir.
• Hangi araç Türkçe metin özetleme, anlama veya çeviride güçlüdür, bunu bilmek
gerekir.
➤ Araştırmacıya Katkısı:
• Doğru araçla, doğru dil işlemesi sağlanarak bilgi hataları azaltılır.
🔬 10. Geleceğe Yönelik Yönlendirme: Veri Bilimi - Dijital Hümanizm
➤ Kütüphaneci Neden Bilmelidir?
• Bilimsel araştırmalar artık çok disiplinli hale geldi.
• Veri bilimi ve beşeri bilimleri birleştiren çalışmalar artıyor.
➤ Araştırmacıya Katkısı:
• Kütüphaneci, yeni nesil araştırmalara rehberlik edebilir, dijital
araştırma projeleri için ortak üretici rolü oynayabilir.
🟨 SONUÇ:
🔹 Kütüphaneci artık sadece bilgi
sağlayıcı değil; araştırma ortağı, teknoloji rehberi ve dijital etik danışmanı
olmak zorundadır.
🔹 Bu rol değişimi için yapay zekanın işleyiş mantığını anlamak, araçları
tanımak ve araştırmacıyla etkili iletişim kurmak vazgeçilmezdir.
İsterseniz bu başlıkları bir eğitim modülü, sunum veya rehber kitapçık
haline getirebilirim. İlginizi çeken formatı belirtmeniz yeterli.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder