21 Haziran 2025 Cumartesi

Tiyatro tragedya ve komedi Türklerde ne zaman başladı 20.6.2025

 Tiyatro tragedya ve komedi Türklerde ne zaman başladı

20.6.2025

Şunu dedin:

Tiyatro tragedya ve komedi Türklerde ne zaman başladı

ChatGPT:

Tiyatro, tragedya ve komedi gibi dramatik türlerin Türk kültüründe ne zaman başladığı sorusu, tarihsel ve kültürel birçok katmanı olan çok önemli bir konudur. Bu konuda kısa ve özlü bir sentez aşağıda verilmiştir:


📜 1. Geleneksel Türk Toplumlarında Tiyatro Öncesi Gösteri Sanatları (İslamiyet Öncesi - 19. yy)

a) İslamiyet Öncesi Dönem (Orta Asya)

  • Tiyatro biçiminde yazılı tragedya veya komedi yoktur.
  • Ancak şaman (kam) ritüelleri, oyun adı verilen törenlerde dramatik unsurlar taşır: maske, diyalog, beden hareketleri ve seyirci katılımı vardır.
  • Destan anlatıcılığı, sözlü hikâye ve canlandırmalar önemliydi (örnek: Alp Er Tunga Destanı, Dede Korkut hikâyeleri).

b) İslamiyet Sonrası – Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Başları

  • İslam’ın resim, heykel ve sahne sanatı gibi görsel temsillere karşı temkinli yaklaşımı nedeniyle tragedya ve komedi türleri gelişemedi.
  • Karagöz-Hacivat (gölge oyunu), orta oyunu, meddah, kukla gibi halk tiyatrosu türleri gelişti. Bunlar komedi unsurları içerir ama tragedya geleneği yoktur.
  • Bu formlar bireysel yeteneklere dayalı, yazılı olmayan ve doğaçlama ağırlıklıydı.

🎭 2. Batılı Anlamda Tiyatro, Tragedya ve Komedi Türklerde Ne Zaman Başladı?

a) Tanzimat Dönemi (1839 sonrası)

  • Batılı anlamda tiyatro ilk kez Tanzimat’la birlikte Osmanlı aydınları arasında gelişmeye başladı.
  • Şinasi’nin "Şair Evlenmesi" (1859) ilk Türk tiyatro eseri olarak kabul edilir (komedi).
  • Namık Kemal, Ahmet Vefik Paşa, Recaizade Mahmut Ekrem gibi yazarlar tiyatro oyunları yazdılar.
  • Ahmet Vefik Paşa, Molière’den komediler çevirdi, Bursa’da tiyatro kurdu.
  • Tragedya türü ise daha çok Ali Haydar (1853), Direktör Ali Bey, Abdülhak Hamit Tarhan gibi isimlerle denendi.
  • Abdülhak Hamit’in "Nesteren", "İçli Kız", "Finten" gibi eserlerinde trajik unsurlar vardır.

b) II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet Dönemi

  • Cumhuriyetle birlikte tiyatro kurumsallaştı:
    • Darülbedayi (1914), sonra İstanbul Şehir Tiyatroları’na dönüşür.
    • 1927: Ankara Devlet Konservatuvarı kurulur.
    • 1949: Devlet Tiyatroları kurulur.
  • Tragedya ve komedi klasiklerinin çevirileriyle tanışılır (Shakespeare, Sophokles, Molière vb.).
  • Cumhuriyet dönemi yazarları: Reşat Nuri, Musahipzade Celal, Cevat Fehmi Başkut, Haldun Taner, Turgut Özakman, Güngör Dilmen...

📌 Özetle:

Tür

Geleneksel Türk Kültürü

Modern Türk Tiyatrosu

Tiyatro

Gölge oyunu, meddah, orta oyunu

1859'dan itibaren yazılı modern tiyatro

Komedi

Orta oyunu, Karagöz (halk komedisi)

Şair Evlenmesi (1859), Molière çevirileri

Tragedya

Yok (felsefi-dini nedenlerle gelişmedi)

1860 sonrası denemeler (Abdülhak Hamit)


Dilerseniz, bu bilgilerin genişletilmiş versiyonunu makale, zaman çizelgesi, ya da bibliyografik kaynaklar listesi olarak da hazırlayabilirim.Formun Üstü

 

Formun Altı

Formun Üstü

Formun Altı

ChatGPT hata yapabilir. Önemli bilgileri kontrol edin.

 


Hiç yorum yok:

Yorum Gönder