Tiyatro tragedya ve komedi Türklerde ne zaman başladı
20.6.2025
Şunu dedin:
Tiyatro tragedya ve komedi Türklerde ne zaman başladı
ChatGPT:
Tiyatro, tragedya ve komedi gibi dramatik türlerin Türk kültüründe ne zaman
başladığı sorusu, tarihsel ve kültürel birçok katmanı olan çok önemli bir konudur.
Bu konuda kısa ve özlü bir sentez aşağıda verilmiştir:
📜 1. Geleneksel Türk Toplumlarında Tiyatro Öncesi Gösteri Sanatları
(İslamiyet Öncesi - 19. yy)
a) İslamiyet Öncesi Dönem (Orta Asya)
- Tiyatro
biçiminde yazılı tragedya veya komedi yoktur.
- Ancak şaman
(kam) ritüelleri, oyun adı verilen törenlerde dramatik unsurlar
taşır: maske, diyalog, beden hareketleri ve seyirci katılımı vardır.
- Destan
anlatıcılığı, sözlü
hikâye ve canlandırmalar önemliydi (örnek: Alp Er Tunga Destanı, Dede
Korkut hikâyeleri).
b) İslamiyet Sonrası – Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Başları
- İslam’ın
resim, heykel ve sahne sanatı gibi görsel temsillere karşı temkinli
yaklaşımı nedeniyle tragedya ve komedi türleri gelişemedi.
- Karagöz-Hacivat (gölge oyunu), orta oyunu, meddah,
kukla gibi halk tiyatrosu türleri gelişti. Bunlar komedi unsurları
içerir ama tragedya geleneği yoktur.
- Bu
formlar bireysel yeteneklere dayalı, yazılı olmayan ve doğaçlama
ağırlıklıydı.
🎭 2. Batılı Anlamda Tiyatro, Tragedya ve Komedi Türklerde Ne Zaman Başladı?
a) Tanzimat Dönemi (1839 sonrası)
- Batılı
anlamda tiyatro ilk
kez Tanzimat’la birlikte Osmanlı aydınları arasında gelişmeye
başladı.
- Şinasi’nin
"Şair Evlenmesi" (1859) ilk
Türk tiyatro eseri olarak kabul edilir (komedi).
- Namık
Kemal, Ahmet
Vefik Paşa, Recaizade Mahmut Ekrem gibi yazarlar tiyatro
oyunları yazdılar.
- Ahmet
Vefik Paşa, Molière’den komediler çevirdi, Bursa’da tiyatro kurdu.
- Tragedya
türü ise daha çok Ali Haydar (1853), Direktör Ali Bey, Abdülhak Hamit
Tarhan gibi isimlerle denendi.
- Abdülhak
Hamit’in "Nesteren", "İçli Kız", "Finten" gibi eserlerinde trajik unsurlar vardır.
b) II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet Dönemi
- Cumhuriyetle
birlikte tiyatro
kurumsallaştı:
- Darülbedayi
(1914),
sonra İstanbul Şehir Tiyatroları’na dönüşür.
- 1927:
Ankara Devlet Konservatuvarı
kurulur.
- 1949:
Devlet Tiyatroları
kurulur.
- Tragedya
ve komedi klasiklerinin çevirileriyle tanışılır (Shakespeare, Sophokles,
Molière vb.).
- Cumhuriyet
dönemi yazarları: Reşat
Nuri, Musahipzade Celal, Cevat Fehmi Başkut, Haldun Taner, Turgut Özakman,
Güngör Dilmen...
📌 Özetle:
Tür |
Geleneksel Türk Kültürü |
Modern Türk Tiyatrosu |
Tiyatro |
Gölge oyunu, meddah,
orta oyunu |
1859'dan itibaren
yazılı modern tiyatro |
Komedi |
Orta oyunu,
Karagöz (halk komedisi) |
Şair Evlenmesi
(1859), Molière çevirileri |
Tragedya |
Yok (felsefi-dini
nedenlerle gelişmedi) |
1860 sonrası
denemeler (Abdülhak Hamit) |
Dilerseniz, bu bilgilerin genişletilmiş versiyonunu makale, zaman çizelgesi, ya da bibliyografik kaynaklar listesi olarak da hazırlayabilirim.
ChatGPT hata
yapabilir. Önemli bilgileri kontrol edin.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder