Yapay zekaya soru sorma konusunda kütüphaneciler nasıl yetkinleşebilirler, uzmanlaşabilirler
Sorumuzu sadece chat gpt’ye sorduk. İsteyenler soruyu https://bulentagaoglu.blogspot.com/2025/06/bu-soru-diger-yapay-zekalara-da.html sayfasında adı geçen diğer yapay zekalara da sorabilir.
3.6.2025
ChatGPT:
Kütüphanecilerin yapay zekaya (YZ)
etkili soru sorma konusunda yetkinleşmesi ve uzmanlaşması, onları 21.
yüzyılın dijital bilgi rehberlerine dönüştürür. Bu süreçte kazanacakları
beceriler, sadece kendi işlerini kolaylaştırmakla kalmaz; araştırmacılara,
öğrencilere, akademisyenlere daha yüksek kalitede bilgi hizmeti sunmalarını da
sağlar.
Aşağıda bu konuda uzmanlaşmaları için
gereken vizyonu, beceri setlerini ve somut adımları sistematik şekilde
açıklıyorum:
🔍 1. Yapay Zekaya
Soru Sorma Sanatı: Neden Önemli?
- YZ sistemleri “ne sorarsan onu
verir” prensibiyle çalışır.
- Soru kalitesi, alınan cevabın doğruluğu,
derinliği ve özgünlüğünü belirler.
- Bu nedenle, YZ ile etkileşim
bir “bilgi yönetimi becerisi” haline gelmiştir.
📘 2. Kütüphaneciler
Neden Bu Alanda Uzmanlaşmalı?
- Geleneksel bibliyografik referans
hizmetleri artık YZ destekli sistemlerle hibritleşmektedir.
- Kullanıcıların ihtiyaç duyduğu
bilgiye ulaşmaları artık doğrudan değil, YZ aracıyla dolaylı hale
gelmiştir.
- Kütüphaneci burada aracı
değil, rehberdir.
- Soru sorma tekniklerini
bilmeyen kullanıcıya yol gösteren uzman konumuna gelir.
🧠 3. Yetkinleşme İçin Temel Alanlar
A. Prompt Engineering (İfade Mühendisliği)
- Tanım: Yapay zekaya doğru, etkili ve hedefe yönelik
soru sorma tekniği.
- Temel Beceriler:
- Açık, özgül, bağlama duyarlı
sorular sormak
- Aşamalı sorgulama yapmak (bir
cevaptan sonra derinleştirme)
- Format belirlemek: özet,
tablo, karşılaştırma, maddeleme vb.
- Rol tanımlamak: “Sen bir
akademik kütüphanecisin, lütfen...” gibi
B. YZ Sistemlerinin Sınırlarını ve Güçlerini Bilmek
- Hangi sistem (ChatGPT, Gemini,
Claude vb.) ne tür sorularda daha iyidir?
- Gerçek zamanlı bilgi verir mi?
- Kaynak gösterme becerisi var
mı?
- Telifli mi, halka açık veriyle
mi çalışıyor?
C. Bilgi Doğrulama ve Yorumlama
- YZ’nin cevabını mutlaka çapraz
kontrol etmek
- Kullanıcıya “bu bilgi YZ’den
alınmıştır” bilgisini şeffaf şekilde sunmak
- Cevapların güvenilirliğini,
güncelliğini değerlendirme becerisi
🛠️ 4. Uygulamalı
Yetkinlik Kazanma Adımları
|
Adım |
Açıklama |
|
1. |
YZ sistemlerini kullanarak örnek
sorular sormak (farklı
konularda) |
|
2. |
Aynı soruyu farklı biçimlerde
sormayı denemek (farklı
uzunlukta, farklı bağlamda) |
|
3. |
YZ cevabını analiz etmek, eksikse neden eksik olduğunu değerlendirmek |
|
4. |
Kullanıcılardan gelen soruları YZ
ile test edip, en iyi nasıl sorulacağını analiz etmek |
|
5. |
YZ destekli kütüphane hizmeti
senaryoları geliştirmek (örneğin
bibliyografya hazırlama, literatür tarama gibi) |
📚 5. Kütüphaneciler
için Eğitim İçerikleri ve Atölye Konuları
- “Prompt Engineering 101 –
Kütüphaneciler İçin”
- “YZ ile Literatür Taraması
Nasıl Yapılır?”
- “Kütüphane Hizmetlerinde YZ
Asistanı Kullanımı”
- “YZ ile Bilgi Doğruluğu ve Etik
Sorgulama”
- “YZ Sistemlerinin
Karşılaştırılması ve Kullanım Kılavuzu”
🎯 6. Vizyoner
Öneriler
- Üniversite ve halk
kütüphanelerinde “YZ Destekli Araştırma Masası” kurulabilir.
- Her kütüphanede bir veya birkaç
kütüphaneci YZ destekli danışmanlık uzmanı olabilir.
- Yapay zekayla çalışmayı bilen
kütüphaneciler, bilgi okuryazarlığı eğitimlerinde rehberlik
edebilir.
- “YZ Soru Sorma Becerileri
Sertifika Programı” oluşturulabilir.
🔚 Sonuç:
Kütüphaneciler, yapay zekaya etkili
soru sormayı öğrenerek:
- Araştırma süreçlerini
hızlandırabilir,
- Kullanıcılara daha yaratıcı
çözümler sunabilir,
- Geleceğin dijital bilgi
rehberleri olabilirler.
İsterseniz bu konuda örnek “eğitim
modülü” veya “rehber el kitabı” da hazırlayabilirim.
ChatGPT hata yapabilir. Önemli
bilgileri kontrol edin.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder