burada listelenen sorunların çözümü için yapay zeka ile neler yapılabilir.
Kullanıcılara yönelik “temel”
kütüphane hizmetlerinde yoklar listesi. Haziran 2021. https://bulentagaoglu.blogspot.com/2021/06/kullanclara-yonelik-temel-kutuphane.html
3.6.2025
Sorumuzu sadece chat gpt’ye sorduk. İsteyenler soruyu https://bulentagaoglu.blogspot.com/2025/06/bu-soru-diger-yapay-zekalara-da.html sayfasında adı geçen diğer yapay zekalara da
sorabilir.
ChatGPT:
Çok değerli bu listeyi yapay zekâ
çerçevesinde incelediğimizde, bu “yoklar” listesinin her biri için akılcı,
etkili, uygulanabilir ve vizyoner çözümler üretmek mümkündür. Aşağıda
listeyi kümelere ayırarak, Yapay Zekâ (YZ) ile neler yapılabileceğini
hem teknik, hem mesleki hem de hizmet odaklı şekilde açıklıyorum:
📌 Kütüphaneciliğin "Yoklar" Listesi İçin
Yapay Zekâ Destekli Çözüm Önerileri
🟦 1. Dijital Kütüphane Altyapısı (a1–a3)
❓Sorunlar:
- Kamuya açık dijital kaynakların
merkezi rehberi yok
- Açık erişimli içerikler
dağınık, güncellenmiyor
- Dergi arşivleri
dijitalleştirilmiyor
🤖 Yapay Zekâ Ne Yapabilir?
- YZ destekli otomatik
tarayıcılar, Türkiye genelindeki tüm açık
erişimli kitap, makale, tez, mevzuat gibi içerikleri toplayıp
sınıflandırabilir.
- Doğal dil işleme (NLP) teknolojileriyle bu içerikler konu, yazar,
anahtar kelime bazında indekslenebilir.
- Bu verilerle otomatik
güncellenen merkezi dijital kütüphane rehberi oluşturulabilir.
- Dergilerin yeni sayılarının otomatik
olarak tespit edilip, özetlenip dijital kütüphane sistemine eklenmesi
sağlanabilir.
🎯 Çıktı: Tek bir sorgu kutusuyla tüm açık
kaynaklara erişim – “Türkiye Dijital Kaynak Bulucu”
🟧 2. Teknik Kütüphane Standartları ve Altyapı
Eksiklikleri (a4–a7)
❓Sorunlar:
- Konu başlığı listesi yok
- Kişi otorite kayıtları eksik
- Kataloglama sistemi standart
değil
🤖 Yapay Zekâ Ne Yapabilir?
- YZ ile konu analiz motorları, binlerce kitap ve makalenin başlık, özet,
içerik verilerini analiz ederek kendi kendine konu başlıkları
hiyerarşisi çıkarabilir.
- Otorite kayıtları için YZ
tabanlı ad-soyad temizleyici sistemler (özellikle Google Scholar, VIAF, ORCID bağlantılı).
- YZ, yabancı standartları (RDA,
MARC21 vs.) Türkçeye otomatik olarak çevirip, uyarlama önerileri
sunabilir.
- YZ destekli kataloglama
sistemleri (ör. AI-MARC) her yayına
otomatik MARC verisi çıkarabilir.
🎯 Çıktı: Tüm kütüphaneler için standart veri
üretim platformu
🟨 3. Veritabanı ve Kaynak Rehberliği (a8–a15)
❓Sorunlar:
- Türkiye'de yayımlanan
yayınların kapsamlı listesi yok
- Makale, bildiriler, kitap içi
yazılar veri tabanı yok
- Yurt dışı kaynaklar bir araya
toplanmıyor
🤖 Yapay Zekâ Ne Yapabilir?
- YZ ile web kazıma (web
scraping) teknikleri kullanılarak,
Türkiye’deki yayınevlerinin, DergiPark, Ulusal Tez Merkezi, e-kitap
platformlarının günlük taraması yapılabilir.
- Yurt dışındaki veri
tabanlarından (Google Books, JSTOR, Amazon, HathiTrust) Türkiye ve
Türklerle ilgili yayınlar YZ ile toplanıp indekslenebilir.
- Kitap içi makaleleri tanıyacak YZ
destekli sayısal OCR tarama sistemleri kurulabilir.
- YZ, bildiri PDF'lerinden
otomatik indeks çıkarabilir, başlık, yazar, anahtar kelime eşlemesi
yapabilir.
🎯 Çıktı: “Türkiye Yayın Panorama Sistemi” ve
“Dünya’dan Türkiye’ye Yayın Haritası”
🟩 4. Kütüphane Erişimi ve Kullanıcı İmkânları (a16–a22)
❓Sorunlar:
- Yeni çıkan kitapları
inceleyebileceğimiz merkezi bir kütüphane yok
- Kullanıcılar için hizmetler çok
sınırlı
- Uzmanlık kütüphaneleri eksik
- Üniversite kütüphanelerine
erişim kısıtlı
🤖 Yapay Zekâ Ne Yapabilir?
- Tüm yayınevleri, dağıtımcılar
ve yayın platformlarından veri çekerek “Yeni Yayın İzleme Sistemi”
oluşturulabilir (YZ algoritmaları duyuruları takip eder).
- Kütüphanelerdeki materyallere
erişimi kolaylaştırmak için YZ tabanlı rezervasyon, danışma ve yönlendirme
sistemleri kurulabilir.
- Kullanıcıların davranışlarını
analiz eden YZ, kişiye özel okuma önerileri, kaynak yolları ve bilgi
haritaları sunabilir.
- Üniversite dışı kullanıcılar
için YZ destekli çevrimiçi danışma sistemleri (ör. “Sana Nasıl
Yardımcı Olabilirim?” robotu) geliştirilebilir.
🎯 Çıktı: "Ulusal Kütüphane Rehberi +
Kütüphane Destek Asistanı + Yeni Yayın Otomatik Bildirici"
🎯 SONUÇ:
YAPAY ZEKÂ ile TÜRK KÜTÜPHANECİLİĞİNDE 4 ANA DÖNÜŞÜM MODELİ
|
Model |
YZ Katkısı |
Kazanım |
|
1. Dijital Erişim |
Açık kaynak tarayıcı, meta
indeksleme |
Tüm kamuya açık içeriğe tek
merkezden erişim |
|
2. Akıllı Kataloglama |
Konu ve yazar otorite üretimi |
Kütüphaneler arası veri uyumu,
erişim kolaylığı |
|
3. Ulusal Yayın Takibi |
Web kazıma, analiz ve eşleştirme |
Yeni çıkan yayınlara anlık erişim
ve arşiv |
|
4. Kullanıcı Asistanları |
Chatbotlar, öneri sistemleri |
Kütüphane kullanıcıları için
kişisel danışmanlık |
İsterseniz bu 4 modeli:
- PowerPoint sunumuna
- Kütüphaneler için strateji
belgesine
- Sempozyum bildirisine
- Blog dizisine
dönüştürebilirim.
Nasıl devam edelim?
Şunu dedin:
Sempozyum bildirisine dönüştürür
müsünüz...
ChatGPT:
Elbette. Aşağıda, sizin
hazırladığınız "Kütüphane Hizmetlerinde Yoklar Listesi"ni temel
alarak ve yapay zekâyı merkeze alan bir yaklaşım sunarak, sempozyum
bildirisi formatında bir metin oluşturdum:
📄 Sempozyum
Bildirisi
Başlık:
Kütüphane Hizmetlerinde Eksiklikler ve Yapay Zekâ
Destekli Çözüm Olanakları: Yeni Bir Yol Haritası Önerisi
Yazar:
Bülent Ağaoğlu
Antalya, 2025
Özet
Türkiye’deki kütüphanelerin sunduğu
temel kullanıcı hizmetlerinde uzun yıllardır süreklilik gösteren eksiklikler
vardır. Bu bildiride, kişisel gözlemlerime ve bibliyografik birikimime dayanan
"yoklar listesi" sunulmakta; bu eksikliklerin yapay zekâ teknolojileriyle
nasıl giderilebileceğine dair somut ve uygulanabilir çözüm önerileri
sunulmaktadır. 50 yıllık çalışma pratiğimde elde ettiğim 700.000 yayınlık veri
tabanı, 2000 bibliyografya ve son 2 yılda 7 farklı yapay zekâyla
gerçekleştirdiğim çoklu sorgulama ve sentezleme deneyimi, bu çözüm önerilerinin
temelini oluşturmaktadır. Bildiri, kütüphanecilik mesleğine yeni bir
metodolojik vizyon sunmayı amaçlamaktadır.
1. Giriş: Gözlemden Uygulamaya
Katip Çelebi’nin ülkesinde yaşıyor;
araştırma ve incelemeciliği önemsiyoruz. Fakat, Türkiye’deki pek çok kütüphane
kullanıcı hizmeti, hâlâ temel bir yapıdan yoksun. 2021 yılında oluşturduğum
"Kütüphane Hizmetlerinde Yoklar Listesi" bu eksiklikleri
belgelemektedir.
Bu eksikliklerin çözümünde, artık Yapay
Zekâ (YZ) sistemleri etkin biçimde kullanılabilir durumdadır. Bilhassa
doğal dil işleme, veri madenciliği, otomatik sınıflandırma ve öneri sistemleri
gibi teknikler, kütüphanelerin karşı karşıya kaldığı sorunları aşmak için güçlü
araçlar sunmaktadır.
2. Tespit Edilen Temel Sorun Alanları
|
Alan |
Örnek Sorun |
|
Dijital Kütüphane Altyapısı |
Bedelsiz kaynakların merkezi
veritabanı yok (a1-a3) |
|
Teknik Veri Standartları |
Konu başlığı, otorite kayıtları,
katalog eksikleri (a4-a7) |
|
Yayın Veritabanları |
Yeni kitaplar, makaleler, bildiriler,
özel indeksler eksik (a8-a15) |
|
Kullanıcı Hizmetleri |
Yeni yayınları görebileceğimiz,
erişebileceğimiz kütüphaneler yok (a16-a22) |
3. Yapay Zekâ ile Çözüm Olanakları
3.1 Dijital İçerik ve Açık Kaynak Toplama
- Web scraping ve doğal dil
işleme teknikleriyle tüm açık erişimli içerikler otomatik olarak
taranabilir ve sınıflandırılabilir.
- Güncellenebilir “Türkiye
Dijital Kaynak Rehberi” yapay zekâ desteğiyle oluşturulabilir.
3.2 Kataloglama ve Otorite Sistemleri
- YZ algoritmaları binlerce
yayını tarayıp konu başlıkları listesi ve hiyerarşisi çıkarabilir.
- Yabancı standartlar (RDA, LCSH)
Türkçeye çevrilerek yerli standartlar geliştirilebilir.
- Otorite verileri için YZ
destekli ad-normalizasyon sistemleri (VIAF/ORCID eşleşmeleri)
uygulanabilir.
3.3 Ulusal Yayın Takip Sistemi
- Yayıncılar, dergiler ve açık
erişim kaynakları taranarak “Yeni Yayın Bildirim Sistemi” kurulabilir.
- Bildiriler ve kitap içi yazılar
optik karakter tanıma + YZ ile indekslenebilir.
3.4 Kullanıcıya Özel Asistanlar ve Danışma Hizmetleri
- Chatbot destekli “Kütüphane
Danışman Asistanı” geliştirilerek, kullanıcılar dijital ortamda
yönlendirilebilir.
- Kişiselleştirilmiş içerik
önerileriyle YZ, her kullanıcıya farklı bilgi rotaları sunabilir.
4. Uygulanabilir Dönüşüm Modelleri
|
Model |
Açıklama |
|
1. Dijital Erişim |
Açık kaynakların tümüne tek
noktadan ulaşım |
|
2. Standartlaşma |
Konu başlığı, otorite, katalog veri
uyumu |
|
3. Yayın Takibi |
Türkiye içi ve dışı tüm yayınların
YZ ile takibi |
|
4. Akıllı Kullanıcı Hizmeti |
Yapay zekâ destekli yönlendirme ve
eğitim |
5. Sonuç ve Öneriler
Kütüphanelerin karşı karşıya olduğu
bu eksiklikler, geleneksel yöntemlerle çözülemediği gibi, giderek daha da
görünmez hale gelmektedir. Yapay zekâ, artık sadece bilgiye ulaşmak için değil;
bilgi mimarisi kurmak ve bilgi hizmetlerini yeniden tanımlamak
için bir fırsat sunmaktadır.
Kütüphanecilik alanında yapılacak her
stratejik reformda, YZ’nin aktif olarak kullanılması; hem verimliliği artıracak
hem de mesleki saygınlığı yeni bir boyuta taşıyacaktır.
Bu bildiride önerilen teknikler, sadece
çözüm değil; aynı zamanda kütüphaneciler için yeni bir düşünme biçimi
önermektedir:
Kütüphaneci, artık sadece bilgi
bekçisi değil; yapay zekâ ile birlikte düşünen, yön veren bir bilgi
tasarımcısıdır.
Anahtar Kelimeler:
Kütüphaneler, Dijital Dönüşüm, Yapay
Zekâ, Bibliyografya, Veri Standartları, Kullanıcı Hizmetleri, Bilgi Mimarisi
İsterseniz bu bildiriyi:
- PDF / Word formatına
çevirebilirim
- Sempozyum sunumu slaytına
dönüştürebilirim
- İngilizce'ye çevirebilirim
Hangisiyle devam edelim?
ChatGPT hata yapabilir. Önemli
bilgileri kontrol edin.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder