1500’LERİN SONUNA DOĞRU MEDRESELER VE MATEMATİK

1500’LERİN SONUNA DOĞRU MEDRESELER VE MATEMATİK

20.1.2015

16. yüzyıl sonuna doğru duraklama dönemine girdik.

Yeni yayınlanan bir kitaptan konuya ilişkin bir gözlem: “…akli bilimler yerine nakli ilimlere ağırlık verilmesi, kaynakların çoğunda “doğurgan bir yanlış” olarak gösterilmektedir. Gerçekten de bilimi rehber olarak almamak temel bir yanlış sayılmalıdır.” Tınaz Titiz: Kısır Döngü Nasıl Kırılabilir? Ankara: PEGEM, 2014, 7.s. http://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/1262014094751Pages%20from%20Kisir%20Dongu_bask%C4%B1.pdf)

(6.2.2014 tarihinde bloğumda yayınladığım derlemede geri kalışımıza ilişkin tespit edebildiğim kaynakları listelemeye çalıştım (http://bulentagaoglu.blogspot.com.tr/2014/02/neden-geri-kaldik-konulu-makale-ve.html)

Alıntı 1: “Bununla birlikte, yine bu dönemlerde medreselerden fennî ilimler dediğimiz matematik, tıp, coğrafya gibi ilimler de kaldırılmışdı. Buna bahane ise felsefî ilimlerin İslâmiyet'le uyuşmadığı yanlış fikri idi. Katip Çelebi, medreselerin fikrî yönden çökmesinin sebeplerinden birinin de bu olduğunu söylemektedir. 17. yy'da, artık medreseler sadece dinî ilimlerin okutulduğu müesseseler haline geldi.”http://www.sizinti.com.tr/konular/ayrinti/medreselerde-egitimin-gerilemesi.html

Alıntı 2: "Kadızadelerin ele aldığı ilk mesele müsbet ilim ve matematik okumanın caiz olup olmaması idi." http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/769/9747.pdf

Alıntı 3: “XV ve XVI. yüzyıllarda felsefî konular ve matematik, mühendislik, tıp gibi teknik konular Osmanlı medrese programında yer almakta ve okutulmakta iken felsefî ve teknik konuların zamanla neden ve nasıl gerilediği meselesi en çok durulan bir husustur. Taşköprizâde, daha 1540’larda medresede tartışmalı kelâm ve matematik bahislerinin ulemâ arasında önemini yitirmesinden, ilim seviyesinin düşmesinden yakınmaktadır. Kadızâdeliler ve Sivâsîzâdeliler arasındaki yersiz tartışmalara bizzat şahit olan Kâtib Çelebi muhtemelen bunun da tesiriyle artık seviyeli, faydalı kelâm ve felsefe tartışmalarının yerini lüzumsuz zıtlaşma ve inatlaşmaların aldığını belirtmiştir. Kâtib Çelebi, medreselerde matematik derslerinin de eskisi gibi okutulmadığına temas ederek fıkhî meseleler için matematik ve hesap derslerinin önemini vurgulamaktadır.” ( Diyanet İslam Ansiklopedisi, cilt: 28; sayfa: 329 )http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c28/c280190.pdf

Merak Ettiklerim

1.    1500’lerin sonuna doğru Medreselerde bilim konusunda ortaya çıkan değişim akademik bir kitap kapsamında enine boyuna işlenmiş bir konu mudur? Konuya ilişkin makalelerden bir kısmını aşağıda listeledim.

2.    Mart 2010 tarihinde “Matematik Sorunumuz Kaynakçası”nı (http://www.mikrobeta.com.tr/wp-content/uploads/bsk-files-manager/53_122.pdf ) hazırlamış bir insan olarak soruyorum: Medreselerden 1500’lerin sonuna doğru matematik müfredatının kaldırılması ne gibi olumsuzluklara yol açmıştır?(“Bu konuda da bir akademik yayın var mı?”sorusunun cevabı da önem kazanıyor… )

3.    Medrese müfredatından kaldırılan matematik dersleri Osmanlı İmparatorluğu’nda tekrar ne zaman başlamıştır?

-------------------------------------------------------------------------------

Ek 1)

Medreseler Hakkında Bibliyografyalar:

Ergün, Mustafa: Ders Programları Ve Ders Kitapları Tarihi - I. Medreselerde Okutulan Dersler Ve Ders Kitapları* A.K.Ü. Anadolu Dil-Tarih Ve Kültür Araştırmaları Dergisi, Afyon 1996. http://www.egitim.aku.edu.tr/moders.htm

Fazlıoğlu, Şükran : Manzume Fi Tertib El-Kutub Fi El-Ulum Ve Osmanlı Medreseleri’ndeki Ders Kitapları. * Erişim: 2012. http://www.ihsanfazlioglu.net/Sukran_Fazlioglu/Ders_Kitaplari.pdf

Fazlıoğlu, Şükran: Osmanlı Medrese Müfredatına Dair Çalışmalar: Nereden Nereye?,Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2008, Cilt: Vı, Sayı: 12 [Türk Eğitim Tarihi], S. 593-610. http://ktp.isam.org.tr/?url=makaleilh/findrecords.php

Hızlı, Mefail: Osmanlı Dönemi Anadolu Medreseleri Üzerine Yapılmış Çalışmalar Bibliyografyası. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 2, Sayı 4, 2004, 386-409ss. http://ktp.isam.org.tr/pdfdrg/D02512%5C2004_4/2004_4_HIZLIM.pdf

İzgi, Cevat: Osmanlı Medreselerinde Aritmetik Ve Cebir Eğitimi Ve Okutulan Kitaplar  * Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Sayı 1 (1995) http://www.iudergi.com/tr/index.php/oba/issue/view/1012

Necati :  Mürşidü’l-Tullab (Medrese Kitapları Hk.Manzum Nasihatname) /  Necati. İstanbul : Daru’t-Tıbaati’l-Amire, C 1262. 6 S. Bibliyografya.  [228/                                

Necati:             Mürşidü’t-Tullab (Medrese Kitapları Hk.Manzum Nasihatname) /  Necati          Türkçe * İstanbul : Matbaa-İ Mekteb-İ Harbiye, 1278. 5 (S:2-6 A S. Bibliyografya.  [228/                            

Unan, Fahri: Klasik Dönem Osmanlı Medreselerinde Eğitim Üzerine Yapılmış Çalışmalara Dair Bir Bibliyografya Denemesi.  Divan İlmi Araştırmalar, Y10, N18, 2005/1 , 79-114ss. [Tmb2005/Mk]http://www.divandergisi.com/

http://ktp.isam.org.tr/?url=makaleilh/tanitimmakale.php

http://yunus.hacettepe.edu.tr/~unan/akademik42.html

İlahiyat Makaleler Veritabanı. (Makale adı kısmına MEDRESE yazılıp aratıldığında 181 yazı geliyor. Önemli bir kısmı tam metin)http://ktp.isam.org.tr/

Ek 2)

(http://bulentagaoglu.blogspot.com.tr/2014/02/neden-geri-kaldik-konulu-makale-ve.html adresinde yer alan derlememde “Medreseler” konulu yayınlar:

MEDRESELER

Akbulut, Gürbüz: Osmanlı medreseleri (1453-1656)’nin ders programları ve Katip Çelebi’nin bu konudaki düşünceleri / haz. Gürbüz Akbulut.-- 2002. XI, 103 y. ; 28 cm. (Yüksek Lisans).-- Dokuz Eylül Üniversitesi Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Din Eğitimi Bilim Dalı (Danışman: Yrd. Doç. Dr. Veli Öztürk)

Armağan, Mustafa: Medreseden aklî ilimler çıkarıldı mı? 6.5.2006.  http://www.zaman.com.tr/mustafa-armagan/medreseden-akli-ilimler-cikarildi-mi_782250.html

Atay, Hüseyin: Medreselerin Gerilemesi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1981, cilt: XXIV, s. 15-56 [cdmb/mktp] http://isamveri.org/pdfdrg/D00001/1981_C24/1981_c24_ATAYH2.pdf

Bulut, Emrullah: Kâtip Çelebi’nin düşüncesinde aklî ilimlerin yeri ve önemi / haz. Emrullah Bulut.-- 2006. VII, 153 y. ; 28 cm. (Yüksek Lisans).-- Marmara Üniversitesi İlahiyat Anabilim Dalı İslâm Felsefesi Bilim Dalı (Danışman: Prof. Dr. İlhan Kutluer)

Medreselerin Bozulma Nedenleri Ve Bozulma Biçimleri Nelerdir? Medreselerin Islahına Çalışılmış Mıdır? http://www.akintarih.com/turktarihi/osmanli/medreselerde_egitim/osmanlilarda_medrese_egitiminin_bozulmasi.html

Sarıkaya, Yaşar. Osmanlı Medreselerinin Gerilemesi Meselesi: Eleştirel Bir Değerlendirme Denemesi İslâm Araştırmaları Dergisi, İstanbul, (3), 00.00.1999, 23 - 29. [cdmb/mktp] http://isamveri.org/pdfdrg/D01712/1999_3/1999_3_SARIKAYAY.pdf

Sarıkaya, Yaşar: Osmanlı Medreselerinde Akli İlimlerin İhmali Meselesi Üzerine Bazı Mülahazalar, Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim: Milletlerarası Kongresi (12-15 Nisan 1999), 2001, s. 145-158. http://isamveri.org/pdfdrg/D083550/2001/2001_SARIKAYAY.pdf

Unan, Fahri: Osmanlı Medreselerinin İlmî Performansı Üzerine Bâzı Düşünceler* http://yunus.hacettepe.edu.tr/~unan/akademik9.html

Zengin, Zeki Salih. Osmanlı Medreselerindeki Gerilemenin Sebep ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme. Vakıflar Dergisi (26) 1997, 401-409. ss. Bibliyografya [tmb/mktp]

Ziya Paşa  : Osmanlı Devleti’nin Gerileme Sebepleri  Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II (Sadeleştirilmiştir.) http://www.ekultursanat.com/eserdetay.aspx?id=1127