“2015-2018 BİLGİ TOPLUMU STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI”
DOKÜMANINDA (ARALIK 2014) “KÜTÜPHANE” GEÇEN YERLER
---------------------------------------------
1
“BİT,
kültürel mirasa ve bilimsel bilgiye erişim konusunda önemli fırsatlar sunmaktadır.
ABD’de 2007 yılında kütüphanelerin yüzde 38’i
e-kitap hizmeti verirken bu oran 2011 yılında yüzde 67’ye çıkmıştır. Ayrıca
kütüphaneler kullanıcıların değişen kullanım alışkanlıklarına uyum sağlayarak
internet ve sosyal ağlar üzerinden daha fazla hizmet sunmaya başlamışlardır.
Bilimsel
bilgiye açık erişim konusunda Avrupa’da Araştırma Sonuçlarına Açık Erişim
Platformu kurulmuş, bu platform ile akademisyenlerin ücretsiz sunduğu
yayınların tek noktadan sunulması çalışması devam etmektedir. Ayrıca, Avrupa
Mevcut Araştırma Bilgi Sistemi kapsamında araştırmacılara, yürütülen bilimsel
araştırmaların künyeleri ile tamamlanan projelerin sonuçları sunulmaktadır.” (33.-34.sayfa)
2
Bilgi
Toplumu Stratejisi ve Eylem Planında (2006-2010), ülke genelinde 4.500 tam
zamanlı Kamu İnternet Erişim Merkezi’nin (KİEM) kurulması yoluyla bireylerin
BİT yetkinliklerinin ve internet erişim imkânlarının artırılması
hedeflenmiştir. Bu doğrultuda, halk eğitim merkezi, mesleki eğitim merkezi,
kışla, kütüphane gibi yerlerde yaklaşık 2
bin KİEM kurulmuş; aralarında başarılı olanları bulunmakla beraber, bu
merkezler tasarımına ilişkin çeşitli eksiklikler nedeniyle beklenen etkiyi
oluşturamamıştır. BİT’in kullanımının yaygınlaşması, sayısal okuryazarlığın artırılması,
sayısal becerilerin geliştirilmesi gibi amaçlarla kamu, yerel yönetimler,
üniversiteler, özel sektör ve STK’lar tarafından hayata geçirilen girişimlerin
sayısında son yıllarda belirgin bir artış gözlenmektedir. (55.s.)
3
“Sayısal
içerik miktarındaki artış ve internette geçirilen sürenin artması, Türkçe
içeriğin önemini artırmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı kütüphane hizmetleri ile Türkiye’deki süreli
yayınlara erişimi kolaylaştırmak amacıyla çeşitli çalışmalar yapmıştır. YÖK Tez
Merkezinde halen sayısal ortama aktarılmış olan 300 bin civarında yüksek lisans
ve doktora tezine erişim sağlanabilmektedir. Ayrıca, ülkemizden üniversitelerin
de yer aldığı bilimsel bilgiye açık erişime yönelik uluslararası bazı
girişimler bulunmaktadır. Ancak, sınırlı miktarda sunulabilen sayısal içeriğin
artırılması için gerekli yasal ve teknik engellerin kaldırılması ve bilimsel
bilgiye açık erişim konusunda üniversitelerin işbirliğine dayalı yapıların
kurulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca, kütüphaneler bilgi arayışında
başvurulan ilk kaynak özelliklerini hızla kaybetmektedir. Bundan dolayı,
kütüphanelerin kullanıcıların dikkatini çekmek için kaynaklara ve bilgilere
anında ve farklı cihazlardan kesintisiz erişim imkânı sağlamaları
gerekmektedir. Ülkemizde sanal müzeler alanında ise kültür varlıklarının
dijitalleştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülmüş, ancak bu alandaki
nitelikli insan kaynağı eksikliğinden dolayı ilerleme sınırlı seviyede kalmıştır.”
(59.sayfa)
4
“. Bireylerin BİT’e erişim imkânları
artırılacaktır. Bu kapsamda, başta halk kütüphanelerinde
kurulu bulunanlar olmak üzere faal durumda olan KİEM’lerden hizmet sunumuna
devam edilecektir. Bu merkezlerden, yerel yönetimler altında faaliyet
gösterenler ve yeni kurulacak olanlar Kamu Bilişim Merkezi (KBM) olarak
yapılandırılacaktır. KBM’lerin kuruluşunda ülkemizin bölgesel gelişme
politikaları kapsamında belirlenen öncelikli gelişme illeri ve kırsal alanlara
öncelik verilecektir. KBM’ler kamu kaynakları ile desteklenecektir. KBM’lerde
erişim imkânlarının sunulmasına ek olarak, özel kurslar ile rekabet etmeyecek
biçimde, bireylerin sayısal becerilerini geliştirmeye yönelik eğitimler
verilecektir. Bu eğitimler için yönlendirici içerik oluşturulacak, merkezlerin
faaliyetleri düzenli olarak raporlanarak kamuoyuyla paylaşılacaktır.” (71.
Sayfa)
5
“BİT
vasıtasıyla kültürel miras niteliğinde eserlere ve bilimsel bilgiye erişim
imkânları artırılacaktır. Kütüphane, arşiv
ve müze gibi bilgi merkezlerinde sürdürülen ve planlanan sayısallaştırma
çalışmalarında koordinasyon mekanizması ve standardizasyon süreci ortaya
konacak, söz konusu bilgi merkezlerinde bulunan kültürel varlıkların ve
eserlerin dijitalleştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülecek ve bunlara
farklı ortamlardan kolay erişimi mümkün kılacak araçlar hayata geçirilecektir.
Ayrıca, bilimsel nitelikteki bilginin açık bir şekilde sunumu için ulusal
politikalar geliştirilecektir.” (74. Sayfa)
6
“Bu
kapsamda, bireylerin internet erişim imkânlarının artırılması ve BİT
yetkinliklerinin geliştirilmesi amacıyla 2006-2010 yılları arasında uygulanan
Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planında ülke genelinde 4.500 tam zamanlı KİEM
kurulması hedeflenmiştir. Bu doğrultuda, halk eğitim merkezi, mesleki eğitim
merkezi, kışla, kütüphane gibi yerlerde
yaklaşık 2 bin KİEM kurulmuş; aralarında başarılı olanları bulunmakla beraber,
bu merkezler tasarımına ilişkin çeşitli eksiklikler nedeniyle beklenen etkiyi
oluşturamamıştır. Bu durumun, idari, hukuki, finansal ve teknik çeşitli
sebepleri olmakla beraber merkezlerin kurulum aşamasında mevzuat, finansman,
insan kaynağı gibi hususlarda tasarımının düzgün yapılamaması ile merkezi
idarenin bu tür yaygın ve yerelde yürütülen hizmetlere uygun olmayan yapısı
etkinsizlik ve verimsizliğin başlıca nedenleri arasındadır. KİEM’ler adına
ortaya konan hedeflerin hayata geçirilememesi, bu merkezlerin altyapı teşkil
edebileceği yaygın eğitim faaliyetlerinin aksamasına neden olmuştur.”
(132-133.sayfa)
7
“50.
Kültürel ve Bilimsel Nitelikte Sayısal Bilgiye Açık Erişimin Sağlanması
Politika
: BİT vasıtasıyla kültürel miras niteliğinde eserlere ve bilimsel bilgiye
erişim imkânları artırılacaktır. Kütüphane,
arşiv ve müze gibi bilgi merkezlerinde sürdürülen ve planlanan sayısallaştırma
çalışmalarında koordinasyon mekanizması ve standardizasyon süreci ortaya
konacak, söz konusu bilgi merkezlerinde bulunan kültürel varlıkların ve
eserlerin dijitalleştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülecek ve bunlara
farklı ortamlardan kolay erişimi mümkün kılacak araçlar hayata geçirilecektir.
Ayrıca, bilimsel nitelikteki bilginin açık bir şekilde sunumu için ulusal
politikalar geliştirilecektir.
Açıklama
: Kütüphane, arşiv ve müze gibi bilgi
merkezlerinde sürdürülen ve planlanan sayısallaştırma çalışmalarında
koordinasyonu sağlayacak, standartları belirleyecek ve bu standartlara uyumu
denetleyecek mekanizmanın oluşturulması, müze ve kütüphanelerde bulunan
kültürel varlıkların ve eserlerin dijitalleştirilmesinin belirlenen standartlar
çerçevesinde gerçekleştirilmesi ve vatandaşların mülkiyetinde bulunan kültürel
mirasın dijitalleştirilmesinin teşvik edilmesi sağlanacaktır. Hızla gelişen
cihaz teknolojilerinden dolayı vatandaşların farklı cihazlardan kütüphane ve
müzelerdeki dijital eserlere ve içeriğe erişiminin ve içerik
zenginleştirilmesine katılımının sağlanması incelenecektir.
Sorumlu
ve işbirliği yapılacak kuruluşlar : Kültür ve Turizm Bakanlığı (S),
Başbakanlık, YÖK, TÜBİTAK, TSE, Üniversiteler, Yerel Yönetimler, STK’lar
Gerekçe
: Türkiye’de son yıllarda kütüphanelerin ve
müzelerin sundukları hizmetlerde BİT’in yaygın olarak kullanılması ile ilgili
çalışmalar yürütülmüştür. Türkiye’de sayısal kütüphaneler
ve sanal müzeler alanında yapılan yatırımlar toplumun büyük bir kesimi
tarafından kullanılmamaktadır. Mekân olarak kütüphanelerin
önemi azalmakla beraber sayısal kütüphanelerin
önemi artmaktadır. Türkiye’de sayısal kütüphaneler
alanında yapılan çalışmalar, araştırmacıların haricinde toplumun tüm
kesimlerini kapsayacak şekilde genişletilmemiş ve sayısal içerik (e-kitap,
video, müzik, vb.) olarak kütüphaneler eksik
kalmıştır. Türkiye’de pek çok kamu kuruluşu mevcut eserleri sayısallaştırma
çalışması yürütmekle beraber bu çalışmalar arasında ortak standartlar
belirlenmemiş ve koordinasyon sağlanamamıştır. Bunun yanı sıra,
araştırmacıların bilimsel nitelikte bilgiye erişim mekanizmaları konusunda
derin tartışmalar devam etmektedir. Bir tarafta, makaleler, kitaplar,
araştırmalar gibi bilimsel bilginin ücretli ve sınırlı erişimle sunulduğu platformların
daha nitelikli bilimsel bilgi üretiminin sürdürülebilir bir yapı içerisinde
gerçekleştiğini savunan görüş yer alırken, diğer tarafta bilimsel faaliyetlerin
yıllar boyu devam eden bir sürecin parçası olduğu ve her bir bilimsel
faaliyetin önceki çalışmaların üzerine inşa edilerek gerçekleştiğinden yola
çıkılarak, bilimsel nitelikteki tamamlanmış çalışmalara internet üzerinden
herhangi bir yasal ve teknik engel olmadan ve ücretsiz erişilebilmesi gerektiği
görüşü ön plana çıkmaktadır. Her geçen gün artan internet kullanımı,
kullanıcılara sunulan sayısal içerik hacmini hızla artırmaktadır. Kullanıcılar
zamanlarının büyük bölümünü internet ve mobil cihazlarını kullanarak
geçirmektedir. ABD’de 2008 yılından 2012 yılına kadar geçen sürede
kullanıcıların fiziksel ortamda gazete ve dergi okumak, radyo dinlemek ve TV
seyretmek için harcadıkları zamanda düşüş gözlemlenirken yine aynı dönem içinde
internette ve mobil cihazları kullanarak geçirdikleri zaman hızlı bir artış
göstermiştir. Örneğin, 2008 yılında video izlemek için harcanan zamanın
yalnızca yüzde 12’si internete ayrılırken (TV: yüzde 71), bu oran 2012 yılında
yüzde 31 olarak (TV: yüzde 52) gerçekleşmiştir. Bunun yanı sıra, kullanıcıların
dijital içerik harcamaları ve harcama yapan kullanıcı sayısında da önemli
artışlar yaşanmaktadır. Örneğin, 2008 yılında vatandaşların yüzde 10’unun
internet üzerinden nitelikli video erişim üyeliği bulunurken, bu oran 2012
yılında yüzde 28’e ulaşmıştır. Ayrıca, bilimsel ve kültürel nitelikte olan
sayısal ve sayısallaştırılmış bilginin kullanıcıların kullanımına açılması önem
arz etmektedir. Bu bağlamda, Avustralya’da Trove adında Avustralya ve
Avustralyalılar hakkında bilgi bulmayı sağlayan bir ulusal arama motoru devreye
alınmıştır. Bunlara ek olarak, internetin ve arama motorları kullanımının
yaygınlaşması sonucu bireyler kaynakları bulmada daha fazla seçenekle karşı
karşıya kalmaktadır. Günümüzde kütüphaneler
bilgi arayışında genellikle başvurulan ilk kaynak özelliklerini hızla
kaybetmektedir. Bundan dolayı, kütüphanelerin
kullanıcıların dikkatini çekmek için kaynaklara ve bilgilere anında ve farklı
cihazlardan kesintisiz erişim imkânlarını sağlamaları gerekmektedir.
Dolayısıyla, kullanıcıların kültürel ve bilimsel nitelikte sayısal ve nitelikli
bilgiye erişim imkânlarını artıracak bir dizi çalışmanın yapılmasına ihtiyaç
bulunmaktadır.
Uygulama
adımları :
Sayısallaştırma
standartlarının belirlenmesinde kamu kurumları arasında işbirliğinin
sağlanması için gerekli olan koordinasyonu sağlayacak ve farklı kesimlerin
standartlar konusunda görüşlerini değerlendirecek mekanizma
oluşturulacaktır. Sayısallaştırılacak
her bir eser türü için standartlar belirlenecektir.· Sayısallaştırılacak kültür varlıklarının
kapsamı belirlenecek ve bu kapsam· ve belirlenen standartlar
doğrultusunda sayısallaştırma çalışmaları yürütülecektir. Sayısallaştırılan eserlere merkezi erişimi
sağlayacak donanım ve yazılım·
altyapısı kurulacak ve ortak katalog oluşturulacaktır. Kültürel ve bilimsel nitelikte sayısal yerli
içerik sunulan bir arama motoru·
geliştirilecektir. Bilimsel nitelikte
olan araştırma ve makalelerin açık bir şekilde sunumu· için ulusal ve kurumsal
düzeyde açık erişim politikaları geliştirilecek ve ortak bir arayüzden sunumu
sağlanacaktır. Vatandaşların sayısal
içeriğe erişimini sağlayacak ve erişilen içeriğin· zenginleştirilmesine
olanak verecek sistemler kurulacaktır. Kütüphane ve müze dışındaki bilgi kaynakları,
içerik ve hizmetler· kütüphane ve müze içindeki kaynaklarla
bütünleştirilecektir. Kullanıcılar
tarafından yaratılan içerik kütüphanelerdeki
ve müzelerdeki·
standart içerikle birleştirilecektir.
Geliştirilen uygulamalar ile ilgili toplumu bilgilendirici ve kullanımı· özendirici tanıtım
kampanyaları yürütülecektir.
Başlangıç
- Bitiş Yılı 2015-2017
(156-158.
sayfa)
------------------
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder