KAYNAKÇANIN EN ÖNEMLİ FAYDALARI

1/

Zihinlerdeki sorgulanmamış ezberler için sorular sorulmasına yol açabilir. Çünkü yayın türlerinin genişliği ile beraber gelen bir çok konuda kaynak zenginliği vardır.

“Araştırmacıların can yoldaşı bibliyografyadır.” (Hızlan, 33.s.)

“Sözkonusu düzenleniş biçimiyle Bülent Ağaoğlu bibliyografyasının yapısı, aynı zamanda, Türkiye'deki 'turizm işletmeciliği' ile ilgili çalışmaların uzun dönem perspektifindeki gelişme istikametlerini açıklayıcı bir veri tabanı oluşturmaktadır. Sınıflandırılmış künyelerin yıl, tür, bilim alanı gibi anlamlı değişkenler arasındaki tasnifleri sonucunda elde edilebilecek bileşik dağılımlar ve onlardan türetilebilecek marjinal dağılımlar, bu konuda şurada burada yazılıp çizilen spekülatif ahkâma karşın, artık istatistiksel bulgular sağlayabileceklerdir.” (Dener, VII.s.)

Çarpıtılmış ve kirletilmiş bilgilerin önlenmesi açısından önemlidir.

Seçmeli kaynakçalar (Mesela seçmeli konu kaynakçaları) ana bilgi kaynaklarını kısa sürede tespit etmede kolaylık sağlarlar.

“Araştırmaların saygın kaynaklardan geldiğini ispatlamak için bir bibliyografya gereklidir.". (kibin)

“Bibliyografya mütalaası öyle bir kuvvettir ki bu kuvvet mütalaa erbabını düşünce hususunda derinleşmeğe, tetebbuları büyütmeğe, mütalaaları devam ettirmeğe sevk ve tevcih ve nice nice eserler yazılmasına teşvik eyler: ilim ve marifet erbabını, muharrirleri, müellifleri, müverrihleri, şair ve münekkidleri, faydalı ve mükemmel eserler yazmaya rağbet etmeye ve kendilerini gelişme ve kemal yolunda merhaleler kat etmeye zorlayacak ve kendilerine bu hırsı verecek, kitapların ve müellefatın rağbet kazanmasına ve eser sahiplerinin, insanlar arasında makbul olmasına hizmet eyleyecek en büyük vasıta bibliyografyadır” (1) sözleriyle Ahmet Muhtar Paşa konuyu güzel bir biçimde özetler.” (1) (Ötüken, 1948, 360361ss.)

“Bibliyografyalar, yayın kapsamlarına ilişkin fikir ürünlerinin sayıları ve dağılımları hakkında gerekli istatistiki verilerin türetilebilmelerini sağlayacak temel verileri içerirler. Bu istatistikler sayesinde konulara göre hem ülke içi değerlendirmeler hem de ülkelerarası karşılaştırmalar yapılabilir.” (Ağaoğlu, 12.s.)

“Bilinmeyeni ortaya koyarak, araştırmacılara ışık tutacak çalışmalardır (Uslu, 2006)." (amader)

“Bu tür çalışmalara [kaynakçalara] gereken ilginin gösterilmeyişi (ve neredeyse küçümsenişi) tarihimizin ele alınışını en azından yüzeyselleştirmektedir.”. (Yerci, 23.s.)

“Fikir ve sanat adamları ve hareketleri hakkındaki boşluklar çeşitli konularda derin bir şekilde kendini göstermektedir. Bibliyografya noksanlığı, hem ciddi araştırmalar ve incelemeler yapanlar için büyük güçlükler yaratmakta, hem de hazırlanan eserlerin eksikliklerle dolu olması sonucunu vermektedir.”. (Özçakır, 2.s.)

“Kaza kaza” derinlemesine sondajla, çok emek verilerek özellikle alt (dar) konuda hazırlanmış detaylı kaynakçalar çok önemli eserlerdir.

“Öğrenme açısından bakıldığında, bibliyografyalar araştırmacıya erken aşamalarda güçlü bir bakış açısı geliştirmede yardımcı olur. Yazılı açıklamalar, araştırmacıları tüm kaynakların derinlemesine okumalarını yapmaya, farklı bakış açılarını karşılaştırmaya ve bir tez için fikirleri formüle etmeye teşvik eder.” (Reference)

Çok sayıda kaynakça hazırlayan aynı zamanda derinlemesine sondajla yoğun şekilde çalışarak “kaza kaza” ilerleyen bibliyograflar çalıştıkları konuda çeşitli keşiflere daha yakın olurlar.

Derinlemesine sondaj usulü yapılan kaynakça çalışmaları çok emek ve yoğun mesai ister. Sonuçta klasik usul kaynakçaya göre tespit edilen bilgi kaynakları (yayınlar) daha fazladır. Çünkü detaylı çalışılmıştır.

Emek zaman ve para tasarrufu sağlayarak önemli bir ekonomik katkıda bulunur.

Fikirlerin havada kalmamasına, kaynaklarla desteklenen bir temele oturmasına katkıda bulunur.

Kaliteli hazırlanan bibliyografyalar büyük bir hazinedir. Büyük emek isterler. Tabiatıyla, ciddi çalışan incelemeciler için bu tür kaynakçalar tam bir hazinedir. 

Kaynakça kanıtlı bilgi sunar, kaynağını gösterir.

Kaynakçalar aracılığıyla bilgiyi izlemek vizyon gelişimine yardımcı olur.

Konu başlıklarına göre düzenlenen Konu Kaynakçaları İçerdiği sistematik yapıyla bilgi erişimini kolaylaştırır.

“Mann'in dediği gibi, yayınlanmış olan bibliyografyalar, bilgisayar veritabanlarında yer almayan önemli çalışmalara atıflar içerdiğinden, halihazırda yapılmış olan çalışmalara genel bir bakış elde etmenin en iyi yoludur.” (Education)

Olmazsa olmazdır. 

“Profesyonel araştırmacıların sırrı, araştırmalarını bibliyografya aramakla başlatmalarıdır.” (Mann 1998, 131). (mta)

Webde devamlı güncellenen konu kaynakçaları bir de geniş bir yayın türü kapsamları varsa bilgi erişimde ilk başlarda gelir. Örnek: https://eric.ed.gov/

Yayınlar büyük emeklerle hazırlanmakta, yararlı olması için basılmakta ve bilim ve kültür dünyasının ilgisine sunulmaktadır. Kaynakçalar bu yayınların bilinmesine katkıda bulunarak yayınların kullanımını artıran etkenlerden birisi olmaktadır.

Yazı hazırlayanlara kaynakların mevcut durumunu ortaya koyarak perspektif verebilir.

Yazılı metinlerin kalitesinin artmasına katkıda bulunur.

“Bilimsel ortamlarda yayınlanan açıklamalı bibliyografyalar, araştırmacılara kendi çalışmaları için bir başlangıç ​​noktası ve yazarların düşünce sürecinin bir taslağını verir.” (reference)

2/

Kaynakça; kitap ve diğer materyallerin (makale vs.) kullanımını teşvik eder.

“Açıklamalı bir bibliyografya, bir öğrencinin etkili araştırma yapmak için kritik beceriler olan her bir kaynağı anladığı ve uygun şekilde değerlendirip değerlendirmediğini bir profesöre göstermeye yardımcı olur.” (courses)

“Birçok bibliyografyaların benimsenmelerinin çok kullanışlılıklarının daha doğrusu varlık sebepleri tamlıklarıdır. Tam ya da tama yakın oluşu bibliyografyanın kıymetini arttırır.”. (Yıldızeli, 14.s.)

“Bundan önceki oluşturulmuş eserler gözden geçirilmeden yeni bir eser oluşturulursa bazı önemli noktaların unutulması ve eksik bir eser meydana getirilmesi ile karşı karşıya kalınır." (Fehmi Edhem, 338339ss.)

“Genç mezunlardan bir kısmı araştırma hevesi duyduklarında neyi nereden aramayı bilemedikleri için seçtikleri konuda neler bulunduğunu da bilmediklerinden, çoğu defa yazılanları bilmeden ve görmeden tekrardan öteye gidemeyen kısır çalışmalar ortaya koymaktadırlar. (Üngör, 36.s.)

“Her araştırmacı konusuna eğildiğinde, bibliyografya denilen engebeli yolda yürümek zorunda kalır. Oranlarsanız bibliyografya çalışması, esere verilen emeği ve zamanı aşar.”. (Hızlan, 33.s.)

“Herhangi bir bilim, fen ve sanat alanında eksiklerin görülmesi, bilinmesi bibliyografyalarla gerçekleşir. Yine bunlar sayesinde bu eksikler tamamlanır.” (Özçakır, 46.s.)

Araştırmaların gelişmesine, ilerlemesine katkıda bulunur.

Bibliyografik denetime yarar.

Bilim adamlarına yol gösterir.

Bir konudaki görüş ve önyargıların süzgeçten geçirilmesine yardımcı olur.

Düzen sağlar, dağınıklığı giderir.

Işık tutar.

Kaynakça kullanılmadan yazılan bazı popüler eserlerin (incelemelerin) hali ortadadır.

Kaynakçalar yapıları itibariyle araştırmaların etkinliğini teşvik ederler.

Kaynakçanın bir çok türü bulunmaktadır. (Bunların listesi ve açıklamaları için bkz.: EK: 1 ve 2). Türlerdeki çeşitlilik kaynakçanın sunduğu faydalar için de bir zenginlik yaratmaktadır.

Kişiye yapacağı çalışmanın hazırlık aşamasında heyecan verir, motive eder.

Öncelikle bibliyografya, diğer bilginlerin daha önce var olduğunu bilmedikleri kaynakları bulmalarına yardımcı olur. (uk.answers)

Yayınların içeriklerinin zenginleşmesine, detaylanmasına, derinleşmesine katkı sağlar.

Yoğun şekilde kaynakça hazırlamak objektif görüşlerin gelişmesinde önemli bir araçtır.

“Fikir işlerini kolaylaştıran çeşitli bibliyografyalar türlü kaynakların büyük çabalar sarfetmeden bulunması için faydalıdırlar.” (Özçakır, 46.s.)

Bir kaynak araması yapmak için sadece online veritabanları yeterli midir? Kaynakçalar dar bir konuda ilgili kaynakları geniş bir çerçevede sunduklarından araştırmacılara daha da faydalı olabilirler. 

Derli toplu yapısıyla bilgileri düzenlenmiş olarak sunar. "Samanlıkta iğne" aramanıza gerek kalmaz.

Kaynak zenginliğini ortaya koyarak yapılacak çalışmaların kalitesinin artmasına katkıda bulunabilir.

3/

“Aynı araştırmanın zaman kaybı, emek sarfı v.b. gibi zararlarla başka bir araştırıcı tarafından yeniden yapılmasını engellediği gibi hiç değinilmemiş alanları göstererek bu alanlarda olumlu adımlar atılmasını sağlayarak bilime, sanata, fenne en büyük katkıyı yapar.” (Özçakır, 46.s.)

Araştırmacının çalışması için kaynakları bizzat derlemesine gerek bırakmadan yapılacak etüdün başlangıcında enerjisinin boşa gitmesini engeller.

Literatürdeki yayınlar hakkında değerlendirmeler içeren kaynakçalar konunun fotoğrafını çekerler.

“ Kaynakça'nın ana işlevi, okuyucunun tüm verileri gözden geçirmesini mümkün olduğunca kolaylaştırmaktır.”. (Geometri)

“Araştırmada tekrarlanmayı önler, hem zaman hem de para tasarrufu sağlar.” (Netugc)

“Bibliyografyalar, ilgili konuda literatürün büyük bir kısmını kapsadıkları taktirde boşlukları da göstermiş olurlar, fazla uğraşılmamış ve araştırma yapılmamış konulara işaret ederler.” (Ağaoğlu, 12.s.)

“Bir bibliyografya, araştırma materyallerini düzgün bir şekilde düzenlemeye yardımcı olur.”. (epgp2)

“Eski bibliyografyacılar arasında ise Katip Çelebi’nin, Bursalı Mehmet Tahir’in ve Muallim Cevdet’in adlarını anmak gerekir. Bu yazarlar türü ve konusu açısından kitabı tanıtmak amacını öne alıp, Batı’da katalog adı verilen çalışmaları ortaya koydukları için, verdikleri yapıtlar kültür ve düşünce tarihi açısından ayrıca önem taşır.” (Özkırımlı, 230.s.)

“Tam bir bibliyografya ayrıca yazarın kapsamlı bir araştırma yapıp yapmadığını ya da sadece birkaç referansa bakıp bakmadığını başkalarına da bildirir.” (answers) 

Araştırmacılığın gelişmesine yararlı olur.

Araştırmaya devam etmek veya takip etmek istiyorsanız, bibliyografya belki de bir araştırma uygulamasında en önemli unsurdur. Bir bibliyografya olmadan, iş özünde işe yaramaz. Bu aşırı gelebilir olsa da, gerçek kontrolsüz araştırmanın değersiz olduğu doğrudur. Hiçbir profesör veya hakem, tezsiz bir tez ya da araştırma ödevi kabul etmeyecektir ve kaynakça, kaynakça veya referans sayfası olmaksızın eksik sayılacaktır. (drvidyahattangadi)

Bibliyografyanın amacı verilen bilgileri doğrulamaktır.

Bibliyografyaya başvurmadıkça başarılı, derin incelemeler yapmanın çok zor belki de imkansız olduğunu iddia edebiliriz.

Bibliyometrik çalışmalara veri sağlarlar.

Bilgi üretimine katkıda bulunur.

Bilgiye yaklaştırır. Bilgi sevgisine yol açabilir.

Bilimsel çalışmaları, yazı ve düşünce üretme faaliyetlerini kolaylaştırır ve hızlandırır

Bilinmeyeni ortaya koyarak bilinmezliğin ortadan kalkması sürecine destek olur.

Bir konunun gelişimini takip etmede yardımcı olur. (Singh)

Bu tür indeksleri sadece araştırmacılar kullanır şeklinde genel bir görüş doğru değildir. Mesela üniversite öğrencileri kendilerine verilen ödevler için kaynakça kullanırlar.

Deneyimli araştırmacılar bile arama motorlarını her zaman etkili bir şekilde kullanmazlar ve ilgili kaynakları kaçırırlar. (mta)

Dipnotu bol olmalı kitaplarımızın. Bunun için kaynakça bir imkandır.

Gözden kaçan kaynakları hatırlatır. 

Hele bizde bibliyografik kuruluşların sayısı gereken düzeyde olmadığı için bibliyografyalara olan ihtiyaç daha da artmaktadır.

Kaliteli araştırma hazırlamak isteyenlere kapılar açar.

Kaliteli bilgiye erişim için araçlardan birisidir.

Kaynakça hazırlama çabası bilginin önemine ilişkin bir hatırlatmadır aynı zamanda. 

Kaynakça kitap (kaynak) sevgisinin artmasına katkıda bulunabilir.

Kaynakçalar çalıştıkları sahanın fotoğrafını çekerler.

Kaynakçalar popüler arama makinelerinden farklıdır. Daha güvenilir bilgi içerirler. 

Sadece yeni eserler değil eskileri de başvurmaya sunulmaktadır.

Yapılan araştırmadaki bilgilerin güvenilir olmasına katkıda bulunur.

Yayın istatistikleri boşlukları gösterir.

Yayınların kalitesinin artmasına katkıda bulunabilir.

Yeni bakış açıları edinilmesine katkı sağlayabilir.

Zengin kaynak listesi sebebiyle ilgili kaynakça üzerinde çalışacak kişilerin yeni düşünce üretiminde daha fazla bulunmaları ihtimal dahilindedir.