Yaşlı Zekası

Yaşlı Zekası

26.1.2022

 

1

“Öte yandan, kristalize zekanın genellikle geç yetişkinlik döneminde zirveye ulaştığı ileri sürülmektedir.”. https://www.verywellmind.com/when-do-your-mental-powers-peak-2795033

 

2

·         “40'lar-50'ler: Duygusal anlayış, orta ve ileri yetişkinlik döneminde zirve yapar.

·         60'lar: Kelime becerileri artmaya devam ediyor.

·         60'lar ve 70'ler: Kristalize zeka veya dünya hakkında birikmiş bilgi ve gerçekler, yaşamın sonlarında doruğa ulaşır.

Kristalize zekanın yaşamın ilerleyen dönemlerinde zirve yaptığına ilişkin sonuçlar daha önceki bulgularla tutarlı olsa da, bu çalışma, bu zirvenin yaşamda önceden inanıldığından çok daha sonra gerçekleştiğini ima etmektedir. Zihinsel yeteneklerdeki bu geç zirveyi ne açıklayabilir? Araştırmacılar, elde ettikleri sonuçların, günümüzdeki insanların önceki nesil yetişkinlere göre daha fazla eğitime, bilgiye daha fazla erişime ve zihinsel olarak daha zorlu işlere sahip olmasından kaynaklanabileceğini öne sürüyorlar.

Sonuçlar, yaşlı beyinlerin gerçekten daha yavaş olmasına rağmen, muhtemelen daha doğru, bilgili ve başkalarının ruh hallerini ve duygusal durumlarını daha iyi değerlendirebileceklerini gösteriyor. Araştırmacılar, dil yeteneklerini, yürütme işlevini ve sosyal ve duygusal zekayı ölçmek için tasarlanmış testlerin yanı sıra daha fazla bilişsel görev sunarak çevrimiçi araştırmalarına devam ediyorlar. Ayrıca zihinsel güçlerin neden farklı yaşlarda zirveye ulaştığını tam olarak belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğu konusunda hemfikirler.” https://www.verywellmind.com/when-do-your-mental-powers-peak-2795033

3

“Yaşlıların nüfusta artan oranı şu düşünceyi de beraberinde getirmektedir: Toplumsal yaşlanma sürecinde toplumun zeka randımanı azalacak mıdır? Bu soruyu sormak anlamsız değildir. Çünkü genel kanıya göre yaşlandıkça zeka randımanımız gerilemektedir. Bu sadece günlük yaşamda değil, aynı zamanda bazı bilim insanları arasında da rağbet gören bir görüştür.

Zeka, insanın düşünme yeteneğinin temelidir. Gündelik yaşamımızda karşılaştığımız yaşlıların ezici çoğunluğunda düşünme yeteneğinde herhangi bir kayba uğradıklarına işaret eden bir belirtiye rastlamadığımız halde, yaşlılık ve zeka kaybı arasında sıkı bağlantı gören kişilerin sayısı hiç de az değildir. Bunun nedeni bu kişilerin sadece görmek istediklerini görmeye meyilli olmalarıyla açıklanabilir. Örneğin ileri yaşlarda, genellikle 80 yaşından sonra bazı yaşlılarda görülen demans (bunama) hastalığının yarattığı sonuçların haksız bir biçimde yaşlı nüfusa yansıtılması ve sanki yaşlılığın otomatikman bunama hastalığını da beraberinde getirdiği düşüncesine sarılanlar olmaktadır. Fakat, “Yaşlandıkça insanın zekâ kaybına uğradığı iddiası çürük ve temeli olmayan bir önyargıdan başka bir şey değil” (Tufan 2016, s.79). Gerontolojide bunun pek çok bilimsel kanıtları mevcuttur.”. https://www.gazeteduvar.com.tr/forum/2020/01/15/yaslilik-zeka-ve-hafiza-uzerine

 

 

4

Ancak yaşlılık, zeka ve hafıza arasında kurulan, pek çoğu yanlış değerlendirme ve önyargılara dayanan yorumlardan kendimizi sakınmalıyız. Mesela bir Afrika atasözünde yaşlı birey ve kütüphane arasında ilişki kurulur ve yaşlı biri öldüğünde adeta bir kütüphanenin yandığı iddia edilir (Tufan 2016). Kültürümüzde buna benzer deyimlere rastlıyoruz, örneğin, “Öğrenmenin yaşı yoktur” diyoruz. Madem öğrenmenin yaşı yoktur, o zaman yaşlılık ve zeka kaybını niçin bir tutuyoruz? Bunun ardında binlerce yıllık eski görüler yer aldığını genellikle düşünmeyiz. Antik Çağ'dan beri bu tür görüşler hep ileri sürülmüştür (Tufan 2016, s. 96 ve devamı).

Fakat tersini iddia edenler de olmuştur. Örneğin filozof Platon idealize edilmiş olan bir yaşlı tarifini yapmaktadır ve yaşlıları “üstün zekalı, bilge ve dengeli karar verme yeteneği olan insanlar olarak tanımlamaktadır” (Tufan 2016, s. 97). Biliyoruz ki yaşlılık, insanı ne geri zekalı, ne de üstün zekalı yapabilir. Zeka ve yaş arasında kurduğumuz bağlantıların çoğunda bilerek veya bilmeyerek önyargılarımızın peşine takılıyoruz. Çevremizdeki yaşlıları örnek alıyor, medyada (televizyon, gazete, roman, masal vs.) aktarılan yaşlı tasavvurlarını gerçek kabul ediyor ve bunlara kendimizden de bir şeyler ekleyerek, yaşlılık ve zeka arasındaki olumsuz, ama yanlış bağlantıların toplumda yaygınlaşmasına yardımcı oluyoruz.”. https://www.gazeteduvar.com.tr/forum/2020/01/15/yaslilik-zeka-ve-hafiza-uzerine

 

Bazı kaynaklar:

https://www.verywellmind.com/news-the-wise-old-age-of-35-new-study-suggests-brain-power-peaks-early-5084548

Google: what is older mind

………………………..

Derleme: Bülent Ağaoğlu