BİZDE ‘TURİZM’ KELİMESİ İLK NE ZAMAN KULLANILDI,
KİM KULLANDI
(05.04.2017)
“ 20.Yüzyılda hızla gelişen
ulaştırma hizmetleri turizmin gelişmesine büyük katkılar sağlayarak, günümüz
seviyesine ulaşmasını sağlamıştır. Yurdumuzda, Sultan Abdülaziz Dönemi’nde,
1863 yılında, ilk kez Osmanlı Devleti’nin çeşitli el sanatlarını, sanayi
ürünlerinin ve Avrupa’da üretilen çeşitli alet ve makinelerin tanıtıldığı bir
fuar düzenlenmiştir. Yurdumuzda turizm faaliyetlerinin bu ilk Türk fuarıyla
başladığı kabul edilmektedir. Türkiye’de
turizme yönelik ilk etkinlikler, 1890da yürürlüğe giren Seyyahi ne Tercümanlık
Edenler Hakkında Tatbik Edilecek 190 Sayılı Nizamname’ ile başlamıştır. Bir
grup aydının 1923de Reşit Saffet ATABİNEN’İN öncülüğünde kurdukları Seyyahin Cemiyeti
daha sonra Türkiye Turing Kulübü adını almıştır. Bu dernek bir süre sonra da
“Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu” adını almış, 1930da kamu yararına
derneklerden sayılmıştır.” http://www.cografyamvehayat.com/index.php/cografya-konulari/turizm-cografyasi/38-turizm-cografyasi
----------------------------------------.
1933 TARİHİNDE KULLANIM: Atabinen, Reşit Saffet,
1884-1965 :Turizmin harsî, siyasî ve
iktisadî faydaları / Kara Şemsi Reşit Saffet. -- İstanbul : Türkiye Turing
ve Otomobil Klübü, [1933?]. 16 s. ; 20 cm. [0.15 TL]
---------------------------------------.
Google’da yapılan aramalar;
"bizde turizm kelimesi ilk kez"
"bizde turizm kelimesi ilk defa"
"ülkemizde turizm kelimesi ilk defa"
"ülkemizde turizm kelimesi ilk kez"
"Türkiye'de turizm kelimesi ilk kez"
"Türkiye'de turizm kelimesi ilk defa"
"Osmanlı'da turizm kelimesi ilk defa"
"Osmanlı'da turizm kelimesi ilk kez"
"Osmanlı İmparatorluğu'nda turizm kelimesi
ilk kez"
"Osmanlı İmparatorluğu'nda turizm kelimesi
ilk defa"
(Bu aramalardan direkt, doğrudan ilgili bir sonuç
çıkmamıştır).
-------------------.
“Turist”,
“turizm” ve “turistik” kavramları ilk kez İngilizler tarafından kullanılmaya
başlanmış, hatta turizm kelimesi, turist kelimesinden sonra 1800’lerde ortaya
çıkmıştır. Ancak bu deyimler, ana dilimize, Fransızca’dan gelip yerleşmiştir.
Türkçede seyyah kelimesi turisti, seyahat kelimesi de turizmi karşılamaktadır3
.”
1995: 3 Mehmet Özdemir, Turizmin Türkiye’nin
Sosyo-Ekonomik Yapısına Etkileri, Ankara, 1992: 19
---------------------------.
------------------------------.
“Serginin adı ‘Seyyahinden Turizme’. Neden bu
adı seçtiniz?
Turizm ve turist sözcükleri Türkiye’de ancak 1930’lu yıllardan sonra kullanılmaya başlandı. Oysa sergi 19. yüzyılın ortalarına kadar uzanıyor. O dönemde turistlere ‘seyyah’ denirdi. Seyyah da seyahat ederdi elbette. Seyyahin sözcüğü ise daha teknik bir sözcük. Günlük yaşamda pek karşımıza çıkmıyor. Ama örneğin Turing kurumunun ilk adı ‘Türk Seyyahin Cemiyeti’. Serginin kapsadığı geniş dönemi simgelemesi için ‘Seyyahinden Turizme’ başlığını seçtim.
O zaman ‘seyyahin’ yıllarından başlayalım. Türkiye’de turizmin başlangıcı hangi yıllara dayanıyor?
Aslında Türkiye’de kitlesel anlamda turizm 1980’li yıllardan sonra başlıyor. Ama her sektör gibi, turizmin de bir ön tarihi var. Biz bu sergide, gidebildiğimiz kadar gerilere gittik. Turizmin dünya çapındaki doğuşu da bizim topraklarımızda ortaya çıkışı da 19. yüzyılın başlarına dayanıyor. O zamana kadar sadece maceraperestlerin ve tüccarların dünyayı dolaştıklarını görüyoruz. Seyahat etmenin bir sektör haline gelmesi ise buharlı gemilerin sefere konmasıyla başlıyor. Ardından gelen demiryolları ise gezmeyi iyice kolaylaştırıyor. Osmanlı İmparatorluğu’na gelirsek, bu sergide biz milat olarak 1863 yılını alıyoruz. 1863 yılında İstanbul ’da Sergi-i Umumi-i Osmani adlı büyük bir sergi açılıyor. Avrupa şehirlerinde aralarında gazeteci, işadamı ve fabrikatörlerin bulunduğu gruplar sergiyi gezmek üzere İstanbul’a geliyor. Bunlar aynı zamanda imparatorluğa toplu halde gelen ilk turist kafileleri. Bir bölümü İstanbul’da beş gün kaldıktan sonra İzmir’e geçerek oradan da memleketlerine dönüyor. İlginç bir rastlantı ile Türkiye’den Avrupa’ya yapılan ilk organize tur da aynı yıl, 1863’te gerçekleşiyor. Angleterre Oteli’nin işletmecisi Mösyö Mısiri 42 günlük bir Avrupa gezisi örgütlüyor. Tabii bu girişimlerin arkasının geldiğini, seyyahların akın akın İstanbul’a geldiğini iddia etmiyoruz…” http://gokhanakcura.blogspot.com.tr/2013/12/seyyah-bavulunda-tren-bileti-olsam.html
Turizm ve turist sözcükleri Türkiye’de ancak 1930’lu yıllardan sonra kullanılmaya başlandı. Oysa sergi 19. yüzyılın ortalarına kadar uzanıyor. O dönemde turistlere ‘seyyah’ denirdi. Seyyah da seyahat ederdi elbette. Seyyahin sözcüğü ise daha teknik bir sözcük. Günlük yaşamda pek karşımıza çıkmıyor. Ama örneğin Turing kurumunun ilk adı ‘Türk Seyyahin Cemiyeti’. Serginin kapsadığı geniş dönemi simgelemesi için ‘Seyyahinden Turizme’ başlığını seçtim.
O zaman ‘seyyahin’ yıllarından başlayalım. Türkiye’de turizmin başlangıcı hangi yıllara dayanıyor?
Aslında Türkiye’de kitlesel anlamda turizm 1980’li yıllardan sonra başlıyor. Ama her sektör gibi, turizmin de bir ön tarihi var. Biz bu sergide, gidebildiğimiz kadar gerilere gittik. Turizmin dünya çapındaki doğuşu da bizim topraklarımızda ortaya çıkışı da 19. yüzyılın başlarına dayanıyor. O zamana kadar sadece maceraperestlerin ve tüccarların dünyayı dolaştıklarını görüyoruz. Seyahat etmenin bir sektör haline gelmesi ise buharlı gemilerin sefere konmasıyla başlıyor. Ardından gelen demiryolları ise gezmeyi iyice kolaylaştırıyor. Osmanlı İmparatorluğu’na gelirsek, bu sergide biz milat olarak 1863 yılını alıyoruz. 1863 yılında İstanbul ’da Sergi-i Umumi-i Osmani adlı büyük bir sergi açılıyor. Avrupa şehirlerinde aralarında gazeteci, işadamı ve fabrikatörlerin bulunduğu gruplar sergiyi gezmek üzere İstanbul’a geliyor. Bunlar aynı zamanda imparatorluğa toplu halde gelen ilk turist kafileleri. Bir bölümü İstanbul’da beş gün kaldıktan sonra İzmir’e geçerek oradan da memleketlerine dönüyor. İlginç bir rastlantı ile Türkiye’den Avrupa’ya yapılan ilk organize tur da aynı yıl, 1863’te gerçekleşiyor. Angleterre Oteli’nin işletmecisi Mösyö Mısiri 42 günlük bir Avrupa gezisi örgütlüyor. Tabii bu girişimlerin arkasının geldiğini, seyyahların akın akın İstanbul’a geldiğini iddia etmiyoruz…” http://gokhanakcura.blogspot.com.tr/2013/12/seyyah-bavulunda-tren-bileti-olsam.html
-----------------------------.
Eski Harfli Türkçe Basma Eserler Bibliyografyası
Bu kaynakta ‘turizm’ kelimesi, ‘turist’ kelimesi geçmiyor.
|
Eser Adı
|
----------------.
ESKİ
HARFLİ DERGİLERİMİZDEKİ MAKALELER İÇİN YAPILAN TARAMALAR
“2008-2011 yılları arasında Milli Kütüphane
Başkanlığı Süreli Yayınlar Şube Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen bu
projede öncelikle Eski Harfli Türkçe dergilerin aktarımı tamamlanmıştır.” https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/periodicals
Burada
başlıkta ‘turizm’ kelimesi geçmiyor.
Burada
başlıkta ‘turist’ kelimesi geçmiyor.
‘seyyahin’ kelimesi geçen kayıtlar;
|
1
|
Mevadd-i Muhtelife (Şehrimizde Bulunmakta Olan Seyyahinden On
Beşi Beylerbeyi Sarayı'nı Temaşa Etmişlerdir - Mısır Asar-ı Atika Müdürü
Mösyö Lore'nin Mısır Seyahati)
|
243 - 244
|
Servet-i Fünun , Cilt: 15. Cilt , Sayı: 390
|
||
|
2
|
Yeni Kitaplar (Tabiat - Medar-ı Nutuk - Mısır Meşahir-i
Seyyahin)
|
35 - 36
|
Servet-i Fünun , Cilt: 9. Cilt , Sayı: 212
|
‘seyyah’ kelimesi geçen kayıtlar;
|
1
|
İstanbul'a Seyyah Çelebi
|
Ali Suat
|
321 - 324
|
İstanbul Şehremaneti Mecmuası , Cilt: 2. Sene , Sayı: 24
|
|
|
2
|
Memlekete Seyyah Celbi
|
Ali Suat
|
274 - 276
|
İstanbul Şehremaneti Mecmuası , Cilt: 3. Sene , Sayı: 33
|
|
|
3
|
Ahlak (Tilki İle Seyyahlar)
|
Ahmet Rasim
|
33 - 34
|
Mektep , Cilt: 1. Sene , Sayı: 5
|
|
|
4
|
Seyahatler Ve Seyyahlar
|
Fatma Servet
|
49 - 49
|
Kadın Yazıları , Cilt: 2. Sene , Sayı: 6-26
|
|
|
5
|
Japonyalı Seyyah
|
56 - 56
|
İslam Dünyası , Cilt: 1. Cilt , Sayı: 6
|
||
|
6
|
Edebiyat: Seyyah
|
Mağrib-i Aksa: Seyyah
|
229 - 230
|
Malumat , Cilt: 2. Cilt 2. Sene , Sayı: 41
|
|
|
7
|
Büyük Avlar: Boğucu Aslan (Bir Seyyahın Hatıra Defterinden)
|
49 - 49
|
Resimli Mecmua , Cilt: 1. Cilt , Sayı: 5
|
||
|
8
|
Seyyah Hatıraları: Devr-i Alem Seyyahları
|
M. Cahit
|
207 - 207
|
Resimli Mecmua , Cilt: 1. Cilt , Sayı: 18
|
|
|
9
|
Ölülerini Yiyen Afrika Vahşileri Arasında / Afrika
Vahşilerinden (Kalobes) Ler Arasında Bir Kaç Gün Kalan Seyyah 'Şarl Ode'nin
Seyahati Hakkındaki Bu Yazıyı Okuyucularıma Naklediyorum
|
Mahmut Cahit
|
83 - 83
|
Resimli Mecmua , Cilt: [3. Cilt] , Sayı: 60
|
|
|
10
|
Seyyah Güvercinler ve Bunların Zaman-ı Harbde İstihdamları
|
305 - 305
|
Malumat , Cilt: 1. Cilt , Sayı: 21
|
||
|
11
|
Öte Beri / Afrika Seyyahları
|
72 - 72
|
İrtika , Cilt: 1315 Senesi , Sayı: 35
|
||
|
12
|
Büyük Avlar Sahifesi: Suvam Nehri Kenarında (Bir Seyyahın
Defter-i Hatıratından)
|
Avcı
|
25 - 25
|
Resimli Mecmua , Cilt: 1. Cilt , Sayı: 3
|
|
|
13
|
Bir Fransız Seyyahı
|
96 - 97
|
Mecmua-yı Ebuziyya , Cilt: 31.Sene [b] , Sayı: 134
|
||
|
14
|
Bir Fransız Seyyahı (İstanbul'da 11 Gün)
|
111 - 113
|
Mecmua-yı Ebuziyya , Cilt: 31.Sene [b] , Sayı: 135
|
||
|
15
|
İtalya'da Bir Türk Seyyahının Resimli Mektubundan
|
289 - 289
|
Servet-i Fünun , Cilt: 57. Cilt , Sayı: 1492
|
|
17
|
İstanbul'da Seyyah Vapurları / 'Hamburg Amerikalin'
Kumpanyasının 'Oseana' Vapuru İstanbul Limanında
|
129 - 129
|
Servet-i Fünun , Cilt: 63. Cilt , Sayı: 1645
|
||
|
18
|
Asar-ı Münteşire - Fransa İhtilal-i Kebiri Tarihi - Asr-ı
Hazır Tarihi - Kabakçı Mustafa - Tarih-i Seyyahlar - Balkan Harbinde - Büyük
Milletler - Çiftlik Müdürü
|
241 - 243
|
Resimli Kitap , Cilt: 8.Cilt , Sayı: 48
|
||
|
19
|
Musahabe / Ramazan, Bayram Hazırlıkları - Havalar - Seyyah
Tercümanları Ve Antikacılar - Amerika Kadınları
|
38 - 38
|
Servet-i Fünun , Cilt: 32. Cilt , Sayı: 811
|
||
|
20
|
Şuun-u Mütenevvia (Ariş Telgraf Hattı - Avrupa'da Amerikalı
Seyyahlar)
|
207 - 208
|
Servet-i Fünun , Cilt: 33. Cilt , Sayı: 855
|
||
|
21
|
Tibet Seyyahları Ve Tibet Kıtası
|
119 - 121
|
Servet-i Fünun , Cilt: 27.Cilt , Sayı: 690
|
||
|
22
|
İstanley (Meşhu Seyyah)
|
182 - 183
|
Servet-i Fünun , Cilt: 28 .Cilt , Sayı: 723
|
||
|
23
|
Şuun-u Mütenevia-i Fenniyye (Seyyah Güvercinler- Amerika'da
Bulunan Bargirler)
|
Ahmet İhsan
|
153 - 153
|
Servet-i Fünun , Cilt: 29. Cilt , Sayı: 745
|
|
|
24
|
Terakkiyat-ı Beşeriyye (Kutup Seyyahları - Tarihin Bir
Döneminde İnsanların Gıda İhtiyaçlarını Doğadan Toplaması)
|
59 - 60
|
Servet-i Fünun , Cilt: 25. Cilt , Sayı: 631
|
||
|
25
|
Kutupların Keşfi - Kutup Seyyahları - Telef Olan Canlar -
Sarfedilen Paralar
|
163 - 165
|
Servet-i Fünun , Cilt: 45. Cilt , Sayı: 1157
|
||
|
26
|
Seyyah Hatıratında - Koca İngiliz
|
Kemal Derviş
|
241 - 242
|
Servet-i Fünun , Cilt: 41. Cilt , Sayı: 1059
|
|
|
27
|
Mis Kat (İngiliz Seyyah)
|
167 - 168
|
Servet-i Fünun , Cilt: 5. Cilt , Sayı: 123
|
||
|
28
|
Seyyah Jilber
|
220 - 220
|
Servet-i Fünun , Cilt: 10. Cilt , Sayı: 259
|
||
|
29
|
Rus Seyyahı Mösyu Bernof Ve İdarehaneyi Ziyareti
|
124 - 125
|
Servet-i Fünun , Cilt: 11. Cilt , Sayı: 277
|
||
|
30
|
Macar Bir Seyyah (Mösyö Emanuel Lako)
|
124 - 124
|
Servet-i Fünun , Cilt: 35. Cilt , Sayı: 898
|
||
|
31
|
Kutup Seyyahları
|
6 - 7
|
Servet-i Fünun , Cilt: 12. Cilt , Sayı: 287
|
|
33
|
Müteveffa Jozef Tomson (Londra'da Coğrafya Kongresi Azasından
Ve Afrika Seyyahlarından Mösyu Jozef Tomsun'un Resimleri)
|
234 - 235
|
Servet-i Fünun , Cilt: 9. Cilt , Sayı: 234
|
||
|
34
|
Seyyah Jilber
|
220 - 220
|
Servet-i Fünun , Cilt: 10. Cilt , Sayı: 259
|
||
|
35
|
Rus Seyyahı Mösyu Bernof Ve İdarehaneyi Ziyareti
|
124 - 125
|
Servet-i Fünun , Cilt: 11. Cilt , Sayı: 277
|
||
|
36
|
Kutup Seyyahları
|
6 - 7
|
Servet-i Fünun , Cilt: 12. Cilt , Sayı: 287
|
||
|
37
|
Resimlerimiz - Kutup Seyyahları (Balonla Kutup Seyyahı Edmon
Surkof)
|
211 - 211
|
Servet-i Fünun , Cilt: 12. Cilt , Sayı: 310
|
||
|
38
|
Seyyah Diboski
|
139 - 139
|
Servet-i Fünun , Cilt: 7. Cilt , Sayı: 172
|
||
|
39
|
Yeni Kitaplar (Tabiat - Medar-ı Nutuk - Mısır Meşahir-i
Seyyahin)
|
35 - 36
|
Servet-i Fünun , Cilt: 9. Cilt , Sayı: 212
|
||
|
40
|
Seyyah-i Şehir / Abdürreşid İbrahim Efendi Hazretlerinin
Mektubu (Çin Ve Viladivstok Gezileri Hakkında)
|
123 - 123
|
Sebilürreşad (Sırat-ı Müstakim) , Cilt: 21. Cilt , Sayı: 546
|
||
|
41
|
Konferans (Seyyah Şehid Abdürreşid İbrahim Efendi Hazretleri
Tarafından Darü'l-Fünun Salonunda )
|
208 - 209
|
Sebilürreşad (Sırat-ı Müstakim) , Cilt: 9. Cilt , Sayı: 230
|
||
|
42
|
Habeşistan Ahvali / Seyyah-i Şehir Şeyh Tevfik Efendi
Hazretleriyle Mülakat
|
47 - 48
|
Sebilürreşad (Sırat-ı Müstakim) , Cilt: 21. Cilt , Sayı:
530-531
|
||
|
43
|
Seyyah-ı Şehir Abdürreşid Efendi Hazretlerine
|
236 - 236
|
Sebilürreşad (Sırat-ı Müstakim) , Cilt: 5. Cilt , Sayı: 130
|
||
|
44
|
Seyyah-ı Şehir Abdürreşid İbrahim Efendi'ye: Âlem-i İslâm Nam
Eser Münasebetiyle
|
103 - 103
|
Sebilürreşad (Sırat-ı Müstakim) , Cilt: 7. Cilt , Sayı: 168
|
||
|
45
|
[İngilizlerin Ültimatomu Münasebetiyle] Seyyâh-ı Şehir
Abdürreşid Efendi Hazretlerinin Nutku
|
Abdürreşid İbrahim
|
70 - 71
|
Sebilürreşad (Sırat-ı Müstakim) , Cilt: 5. Cilt , Sayı: 112
|
|
|
46
|
Kutb-ı Şimâli ve Kutb-ı Şimali Seyyahları
|
Hüseyin Ziya
|
139 - 140
|
Maarif , Cilt: 2. Cilt , Sayı: 41
|
|
|
47
|
Kutb-ı Şimâli ve Kutb-ı Şimâli Seyyahları
|
Hüseyin Ziya
|
148 - 149
|
Maarif , Cilt: 2. Cilt , Sayı: 43
|
---------------------.
Turizm kelimesinin kökeni hakkında bilgi yok. Turist kelimesi için
var.
-------------------.
Tarihte
En Eski Kaynak
[
Ahmet İhsan, Avrupa'da Ne Gördüm (1891) ]
------------------------.
|
Avrupa'da Ne Gördüm? Ahmed İhsan [Tokgöz]. İstanbul
1307(Hicri) 1890(Miladi) Âlem Matbaası 8+598 MİL - ÖZEGE; 1283 1 Planş,
Resimli
|
Seyahat, Seyyah, turist, turizm yok. http://turuz.com/book/title/T%C3%BCrk+Dilinin+Etimolojik+S%C3%B6zl%C3%BC%C4%9F%C3%BC+-+Hasan+Eren
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder