Osmanlı’da arkeolog seyyahlar

 

Osmanlı’da arkeolog seyyahlar

19.6.2024

 

“16. Yüzyıldan itibaren Osmanlı devletinin pek çok şehrinde açılan elçilikler, konsolosluklar neticesinde pek çok diplomatın başta İstanbul olmak üzere, Ege’nin liman şehirlerine ve adalara gelmişlerdir. Ajanlar misyoner, doktor, asker, turist ismi altında yolculuğa çıkıyorlardı. Osmanlı topraklarına 16. Yüzyılda gelen 106 seyyah yüksek devlet görevlisi adıyla, 38’i tüccar, 75’i ise din adamı ismiyle gelmişti. Denizci, asker, aydın, sanatçı olanlar diğer seyyahlara örnektir. Seyyahların Küçük Asya adını verdikleri Anadolu coğrafyasının, yüzyıllarca çok farklı uygarlığa ev sahipliği yaptığı bilinmektedir. Bu coğrafya üzerinden gelip geçen uygarlıkların özelliklerini mimari unsurlarından günümüzde var olan örneklerine bakarak çözmek mümkündür.

Seyyahların bir bölümü bu topraklara eski eserleri aramak amacıyla gelmişlerdir. Günlüklerinde ve kitaplarında eserlere genişçe yer verdikleri görülmektedir. Bu seyyahlar gözlemlerine göre Türklerin tarihî eserler konusunda ilgisiz davrandığını belirtirler. Arkeolog seyyahlar, tahribatla sonuçlanacak çalışmalar yapmışlardır ve çıkardıkları eserleri, ülkelerine götürmüşlerdir. Eserlerin bir kısmı ise Osmanlı devlet erkânı tarafından hediye edilmiştir. Bu eserler bugün Avrupa'daki müzelerin vitrinlerini süslemektedir. XVII. asrın sonlarında Türkiye'de Fransa elçisi sıfatıyla bulunan Antoinne Galland da sahaflardan satın aldığı birçok nadide yazma eseri Fransa kralı adına toplamıştır. Bu değerli eserler bugün Fransa'daki kütüphanelerde bulunmaktadır. Seyyahların ülkemiz dışına kaçırdıkları eserler müzecilerden ziyade oryantalistlerin işine yaramıştır. Müzayedelerde kolleksiyonerce elden ele geçmektedir.” https://www.likyayolurehberi.com/blog/18-yuzyilda-anadolu-da-arkeoloji-yagmalari

 

Seyyah ve araştırmacılar. https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/90826/mod_resource/content/1/PRT_115_011.pdf

 

https://www.abebooks.com/first-edition/Halbmond-letzten-Viertel-Arch%C3%A4ologische-Reiseberichte-Kulturgeschichte/16388214358/bd

 

https://www.likyayolurehberi.com/blog/avrupali-seyyahlarin-seyahat-hazirliklari

 

https://www.indyturk.com/node/228161

 

https://www.altayli.net/alman-emperyalizmi-ve-osmanli-topraklarinda-arkeoloji.html

 

“Eski eser yarışı öyle bir noktaya varmıştı ki, bulunan tapınaklar, hazineler, dev anıtlar, mezarlar, hatta bazen antik bir kentin büyük bir bölümü gemilere yüklenip Avrupa kentlerindeki müzelere götürülüyordu. Oryantalist seyyahlar, maceracılar kadar, aristokratlar, gizli servis ajanları ve askerler de bu yarışa katılmıştı. Mısır, Ortadoğu, Mezopotamya, Anadolu topraklarının altı üstüne getiriliyordu. Hırsızlık büyük boyutluydu. İşin içerisine özel koleksiyonlar için arananlar eserler eklenince aynı zamanda büyük bir piyasa da oluşmuştu. Osmanlı coğrafyası savaş-istihbarat arkeolojisinden kutsal hazine avcılığına kadar emsalsiz bir vaha konumundaydı.” https://www.ajanshaber.com.tr/osmanli-topraklarinda-mahserin-4-atlisi-haber-484776

 

https://www.penn.museum/sites/expedition/archaeologists-and-travelers-in-ottoman-lands/

 

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/995634

 

https://www.academia.edu/9330581/British_archaeological_travellers_in_nineteenth_century_Anatolia_Anatolia_without_Turks

 

https://revistas.uam.es/isimu/article/download/3285/3505/0

 

archaeologist travellers to turkey in 19 th

 

https://dergipark.org.tr/en/pub/adalya/issue/61897/838135

 

ECE YÜKSEL        2012       17.yüzyılın sonu, 18. yüzyılın ortası ve 19. yüzyılın başında yabancı seyyahların gözünden Batı Anadolu antik kentleri. Western Anatolian ancient cities in view of foreign travelers at the end of 17th century in the middle of 18th century, and beginning of 19th century  Adnan Menderes Üniversitesi   Yüksek Lisans     Arkeoloji = Archeology ; Tarih = History