Osmanlı sayesinde dilimize yerleşmiş dilimize giren öncelikli kavramlar hangileridir

 

Osmanlı sayesinde dilimize yerleşmiş dilimize giren öncelikli kavramlar hangileridir

5.9.2024

ChatGPT:

Osmanlı İmparatorluğu döneminde, özellikle yönetim, din, bilim, sanat ve günlük yaşam gibi alanlarda Arapça, Farsça ve Türkçe karışımı bir dil olan Osmanlı Türkçesi gelişmiş ve bu süreçte dile pek çok kavram yerleşmiştir. İşte Osmanlı sayesinde dilimize giren öncelikli kavramlardan bazıları:

1. Devlet Yönetimi ve Hukukla İlgili Kavramlar

• Padişah: Osmanlı hükümdarının unvanı.
• Sultan: İslami hükümdar anlamına gelen, padişaha verilen bir unvan.
• Sadrazam: Padişahın en yüksek dereceli yardımcısı, başbakan.
• Vezir: Yüksek devlet memuru, bakan.
• Divan: Osmanlı İmparatorluğu'nda yüksek danışma ve yönetim organı.
• Kadı: İslam hukuku çerçevesinde adalet dağıtan hâkim.
• Şeyhülislam: İslam hukukuna göre en yüksek dini otorite, fetva makamı.
• Timar: Osmanlı’da askerî görev karşılığında verilen toprak sistemi.
• Müftü: Fetva verme yetkisine sahip din görevlisi.

2. Askerî Kavramlar

• Yeniçeri: Osmanlı İmparatorluğu’nun ünlü askerî birliği.
• Sipahi: Osmanlı’da atlı asker.
• Kapıkulu: Padişahın özel muhafızları, merkezî ordu askerleri.
• Sefer: Askerî sefer, seferberlik.
• Levazım: Askerî ihtiyaç ve malzeme işleriyle ilgilenen birim.

3. Mali ve Ekonomik Kavramlar

• Haraç: Gayrimüslimlerden alınan vergi.
• Cizye: Gayrimüslim tebaadan alınan baş vergisi.
• Nakit: Paraya dair kavram, günümüzde de kullanılan nakit para anlamında.
• Defterdar: Osmanlı’da maliye bakanı.
• İltizam: Vergi toplama sisteminin özel kişilere devredilmesi.
• Vakıf: Hayır amaçlı mülk ve para bağışı yapılarak kurulan kurum.

4. Dini ve Kültürel Kavramlar

• Medrese: İslam eğitim ve öğretim kurumları.
• Cami: Müslümanların ibadet yeri.
• Müezzin: Namaz vakitlerinde ezan okuyan kişi.
• Tekke: Dervişlerin ve tarikat mensuplarının toplandığı yer.
• Mevlevî: Mevlana’nın takipçilerinin oluşturduğu tasavvufi tarikat.
• Tasavvuf: İslam'da mistik ve manevi hayatı esas alan düşünce akımı.

5. Sanat ve Mimari Kavramlar

• Kervansaray: Kervanların konaklaması için yapılan büyük han.
• Harem: Osmanlı sarayında padişahın ailesi ve cariyelerinin yaşadığı bölüm.
• Hamam: Osmanlı mimarisinde sosyal yapıların önemli bir parçası olan, yıkanma ve dinlenme yerleri.
• Kubbe: Cami ve büyük yapılar üzerindeki yuvarlak tavan.
• Revak: Cami avlularında yer alan sütunlu ve üstü kapalı galeriler.

6. Edebiyat ve Dil Kavramları

• Divan: Şairlerin eserlerinin toplandığı kitap.
• Gazel: Divan edebiyatında bir şiir türü.
• Kaside: Özellikle padişaha övgüler içeren uzun şiir türü.
• Mesnevi: Beyitlerle yazılan uzun şiir formu.
• Şair: Edebi anlamda şiir yazan kişi.

7. Günlük Yaşam ve Ticaret Kavramları

• Esnaf: Ticaret ve zanaatla uğraşan kişiler.
• Lonca: Osmanlı'da esnaf ve zanaatkarların bir araya geldiği örgüt.
• Çarşı: Pazar yeri, alışveriş yapılan bölge.
• Han: Yolcuların konakladığı ticaret merkezi.
• Aşçıbaşı: Saray mutfağının en üst düzey sorumlusu, baş aşçı.

8. Bilim ve Eğitim Kavramları

• Mektep: Okul anlamında kullanılan kavram.
• Ulema: İslami ilimlerde derin bilgi sahibi olan kişi.
• Molla: İslami ilimlerle uğraşan, din bilgini.
• Müderris: Medrese hocası, eğitim veren kişi.

Osmanlı dönemi boyunca bu ve benzeri birçok kavram dilimize yerleşmiş, o dönemde oluşan dil, kültür ve yönetim anlayışıyla hayatımıza girmiştir. Bu kavramların birçoğu günümüzde de kullanılmakta, kültürel mirasın bir parçası olarak varlığını sürdürmektedir.

Şunu dedin:

Başka

ChatGPT:

Osmanlı döneminde dilimize yerleşmiş ve günlük hayatımıza girmiş başka önemli kavramlar da vardır. İşte bazı ek kavramlar:

9. Sosyal ve Toplumsal Kavramlar

• Reaya: Osmanlı’da halk sınıfı, vergi veren tebaa.
• Teba: Devlete bağlı olan insanlar, halk.
• Millet Sistemi: Osmanlı’da farklı dini grupların kendi iç yönetimlerine sahip olduğu sistem.
• Ayan: Yerel zenginler ve nüfuz sahibi kişiler.
• Lala: Osmanlı şehzadelerinin eğitmenleri, öğretmenleri.

10. Mimari ve Şehircilik Kavramları

• Saray: Padişahların ve ailesinin yaşadığı yer.
• Külliye: Cami etrafında bulunan medrese, hamam, aşevi gibi yapılar kompleksi.
• Sebil: Hayır için su dağıtılan yapılar.
• Şadırvan: Cami avlusunda abdest almak için yapılan çeşme.
• Hisar: Kale veya büyük sur.

11. Eğitim ve Bilim Kavramları

• Enderun: Osmanlı sarayında üst düzey devlet adamlarının yetiştirildiği okul.
• İcazet: Bir medrese veya hocadan diploma veya yetki belgesi.
• Hattat: Güzel yazı yazma sanatı ile uğraşan kişi.
• Münşi: Devlet işlerinde resmi yazışmaları yapan memur, katip.

12. Zanaat ve El Sanatlarıyla İlgili Kavramlar

• Zanaatkar: El becerisiyle iş yapan usta.
• Marangoz: Ahşap işleri yapan zanaatkar.
• Nakış: Özellikle kumaş ve duvar işleme sanatı.
• Ciltçilik: Kitapların deri veya başka malzemelerle kaplanması sanatı.

13. Ticaret ve Ekonomi ile İlgili Kavramlar

• Bedesten: Kıymetli eşyaların satıldığı kapalı çarşı.
• Bazaar: Büyük ticaret ve pazar yerleri.
• İaşe: Gıda ve temel ihtiyaçların karşılanması.
• Kapan: Toptan alışveriş yapılan büyük ticaret merkezi.

14. Adalet ve Yönetim Kavramları

• Ferman: Padişah tarafından verilen resmi emir.
• Adaletname: Padişahın adaletle ilgili emirleri.
• Berat: Osmanlı döneminde bir kişiye verilen imtiyaz veya hak belgesi.
• Mültezim: Vergi toplama işini üstlenen kişi.

15. Dinî ve Manevi Kavramlar

• Cariye: Haremde hizmet eden kadın köleler.
• Hacı: Hac ibadetini yapmış kişi.
• Zikir: Allah’ı anmak için yapılan ibadet.
• Derviş: Tasavvuf yolunda ilerleyen kişi, tarikat mensubu.

16. Giyim ve Kuşam Kavramları

• Kaftan: Osmanlı padişahlarının ve üst düzey yöneticilerinin giydiği süslü giysi.
• Fes: Osmanlı döneminde yaygın olarak kullanılan başlık.
• Çarık: Osmanlı döneminde köylüler ve askerler tarafından giyilen ayakkabı türü.
• Entari: Kadınların giydiği uzun elbise.

17. Mutfak ve Yemek Kültürüyle İlgili Kavramlar

• Şerbet: Meyve suyu ile yapılan içecek.
• Pilav: Osmanlı mutfağının vazgeçilmez yemeklerinden biri.
• Dolma: İç malzemesi ile doldurulmuş sebzeler.
• İftar: Ramazan ayında oruç açma vakti.
• Ziyafet: Büyük yemekli toplantılar, şölenler.

18. Günlük Hayat ve Gelenekler

• Çeşme: Su ihtiyacını karşılamak için yapılan yapılar.
• Meşveret: Danışma toplantısı, istişare.
• Tören: Devletin veya toplumun çeşitli olaylar için düzenlediği kutlama veya anma.
• Bayram: Dinî ve millî kutlamalar.

19. Denizcilik ve Seyahat Kavramları

• Kalyon: Osmanlı donanmasında kullanılan büyük savaş gemisi.
• Reis: Osmanlı’da denizcilik yapan kaptan.
• Bahriye: Osmanlı’da deniz kuvvetleri.
• Levent: Osmanlı donanmasında görevli denizci asker.

Bu kavramlar, Osmanlı İmparatorluğu'nun geniş coğrafyasında ve çok çeşitli alanlarda geliştirdiği zengin kültürel mirasın bir parçası olarak günümüze kadar ulaşmıştır.

…………………….

Yukarıdakilerin Alfabetik Listesi;

Adaletname: Padişahın adaletle ilgili emirleri.

Aşçıbaşı: Saray mutfağının en üst düzey sorumlusu, baş aşçı.

Ayan: Yerel zenginler ve nüfuz sahibi kişiler.

Bahriye: Osmanlı’da deniz kuvvetleri.

Bayram: Dinî ve millî kutlamalar.

Bazaar: Büyük ticaret ve pazar yerleri.

Bedesten: Kıymetli eşyaların satıldığı kapalı çarşı.

Berat: Osmanlı döneminde bir kişiye verilen imtiyaz veya hak belgesi.

Cami: Müslümanların ibadet yeri.

Cariye: Haremde hizmet eden kadın köleler.

Ciltçilik: Kitapların deri veya başka malzemelerle kaplanması sanatı.

Cizye: Gayrimüslim tebaadan alınan baş vergisi.

Çarık: Osmanlı döneminde köylüler ve askerler tarafından giyilen ayakkabı türü.

Çarşı: Pazar yeri, alışveriş yapılan bölge.

Çeşme: Su ihtiyacını karşılamak için yapılan yapılar.

Defterdar: Osmanlı’da maliye bakanı.

Derviş: Tasavvuf yolunda ilerleyen kişi, tarikat mensubu.

Divan: Osmanlı İmparatorluğu'nda yüksek danışma ve yönetim organı.

Divan: Şairlerin eserlerinin toplandığı kitap.

Dolma: İç malzemesi ile doldurulmuş sebzeler.

Enderun: Osmanlı sarayında üst düzey devlet adamlarının yetiştirildiği okul.

Entari: Kadınların giydiği uzun elbise.

Esnaf: Ticaret ve zanaatla uğraşan kişiler.

Ferman: Padişah tarafından verilen resmi emir.

Fes: Osmanlı döneminde yaygın olarak kullanılan başlık.

Gazel: Divan edebiyatında bir şiir türü.

Hacı: Hac ibadetini yapmış kişi.

Hamam: Osmanlı mimarisinde sosyal yapıların önemli bir parçası olan, yıkanma ve dinlenme yerleri.

Han: Yolcuların konakladığı ticaret merkezi.

Haraç: Gayrimüslimlerden alınan vergi.

Harem: Osmanlı sarayında padişahın ailesi ve cariyelerinin yaşadığı bölüm.

Hattat: Güzel yazı yazma sanatı ile uğraşan kişi.

Hisar: Kale veya büyük sur.

İaşe: Gıda ve temel ihtiyaçların karşılanması.

İcazet: Bir medrese veya hocadan diploma veya yetki belgesi.

İftar: Ramazan ayında oruç açma vakti.

İltizam: Vergi toplama sisteminin özel kişilere devredilmesi.

Kadı: İslam hukuku çerçevesinde adalet dağıtan hâkim.

Kaftan: Osmanlı padişahlarının ve üst düzey yöneticilerinin giydiği süslü giysi.

Kalyon: Osmanlı donanmasında kullanılan büyük savaş gemisi.

Kapan: Toptan alışveriş yapılan büyük ticaret merkezi.

Kapıkulu: Padişahın özel muhafızları, merkezî ordu askerleri.

Kaside: Özellikle padişaha övgüler içeren uzun şiir türü.

Kervansaray: Kervanların konaklaması için yapılan büyük han.

Kubbe: Cami ve büyük yapılar üzerindeki yuvarlak tavan.

Külliye: Cami etrafında bulunan medrese, hamam, aşevi gibi yapılar kompleksi.

Lala: Osmanlı şehzadelerinin eğitmenleri, öğretmenleri.

Levazım: Askerî ihtiyaç ve malzeme işleriyle ilgilenen birim.

Levent: Osmanlı donanmasında görevli denizci asker.

Lonca: Osmanlı'da esnaf ve zanaatkarların bir araya geldiği örgüt.

Marangoz: Ahşap işleri yapan zanaatkar.

Medrese: İslam eğitim ve öğretim kurumları.

Mektep: Okul anlamında kullanılan kavram.

Mesnevi: Beyitlerle yazılan uzun şiir formu.

Meşveret: Danışma toplantısı, istişare.

Mevlevî: Mevlana’nın takipçilerinin oluşturduğu tasavvufi tarikat.

Millet Sistemi: Osmanlı’da farklı dini grupların kendi iç yönetimlerine sahip olduğu sistem.

Molla: İslami ilimlerle uğraşan, din bilgini.

Müderris: Medrese hocası, eğitim veren kişi.

Müezzin: Namaz vakitlerinde ezan okuyan kişi.

Müftü: Fetva verme yetkisine sahip din görevlisi.

Mültezim: Vergi toplama işini üstlenen kişi.

Münşi: Devlet işlerinde resmi yazışmaları yapan memur, katip.

Nakış: Özellikle kumaş ve duvar işleme sanatı.

Nakit: Paraya dair kavram, günümüzde de kullanılan nakit para anlamında.

Padişah: Osmanlı hükümdarının unvanı.

Pilav: Osmanlı mutfağının vazgeçilmez yemeklerinden biri.

Reaya: Osmanlı’da halk sınıfı, vergi veren tebaa.

Reis: Osmanlı’da denizcilik yapan kaptan.

Revak: Cami avlularında yer alan sütunlu ve üstü kapalı galeriler.

Sadrazam: Padişahın en yüksek dereceli yardımcısı, başbakan.

Saray: Padişahların ve ailesinin yaşadığı yer.

Sebil: Hayır için su dağıtılan yapılar.

Sefer: Askerî sefer, seferberlik.

Sipahi: Osmanlı’da atlı asker.

Sultan: İslami hükümdar anlamına gelen, padişaha verilen bir unvan.

Şadırvan: Cami avlusunda abdest almak için yapılan çeşme.

Şair: Edebi anlamda şiir yazan kişi.

Şerbet: Meyve suyu ile yapılan içecek.

Şeyhülislam: İslam hukukuna göre en yüksek dini otorite, fetva makamı.

Tasavvuf: İslam'da mistik ve manevi hayatı esas alan düşünce akımı.

Teba: Devlete bağlı olan insanlar, halk.

Tekke: Dervişlerin ve tarikat mensuplarının toplandığı yer.

Timar: Osmanlı’da askerî görev karşılığında verilen toprak sistemi.

Tören: Devletin veya toplumun çeşitli olaylar için düzenlediği kutlama veya anma.

Ulema: İslami ilimlerde derin bilgi sahibi olan kişi.

Vakıf: Hayır amaçlı mülk ve para bağışı yapılarak kurulan kurum.

Vezir: Yüksek devlet memuru, bakan.

Yeniçeri: Osmanlı İmparatorluğu’nun ünlü askerî birliği.

Zanaatkar: El becerisiyle iş yapan usta.

Zikir: Allah’ı anmak için yapılan ibadet.

Ziyafet: Büyük yemekli toplantılar, şölenler.