Yapı Tipleri:
A Tipi : Kırsal konutlar, kerpiç yapılar, kireç ya
da çamur harçlı moloz taş yapılar.
B Tipi : Tuğla yapılar, yarım kagir yapılar, kesme taş yapılar,
beton biriket ve hafif prefabrike yapılar.
C Tipi : Betonarme yapılar, iyi yapılmış ahşap yapılar. Şiddet
derecelerinin açıklanmasında kullanılan az, çok ve pekçok deyimleri
ortalama bir değer olarak sırasıyla, %5, %50 ve %75 oranlarını
belirlemektedir.
Hasar Tipleri:
Hafif Hasar : İnce sıva çatlaklarının
meydana gelmesi ve küçük sıva parçalarının dökülmesiyle tanımlanır.
Orta Hasar : Duvarlarda küçük çatlakların meydana gelmesi,
oldukça büyük sıva parçalarının dökülmesi, kiremitlerin kayması, bacalarda
çatlakların oluşması ve bazı baca parçalarının aşağıya düşmesiyle
tanımlanır.
Ağır Hasar : Duvarlarda büyük çatlakların meydana gelmesi ve
bacaların yıkılmasıyla tanımlanır.
Yıkıntı : Duvarların yarılması, binaların bazı kısımlarının
yıkılması ve derzlerle ayrılmış kısımlarının bağlantısını kaybetmesiyle
tanımlanır.
Fazla Yıkıntı : Yapıların tüm olarak yıkılmasıyla tanımlanır.
Şiddet çizelgelerinin açıklanmasında her şiddet derecesi üç bölüme
ayrılmıştır.
Bunlardan;
a) Bölümünde; depremin kişi ve çevre,
b) Bölümünde; depremin her tipteki yapılar,
c) Bölümünde de; depremin arazi üzerindeki etkileri
belirtilmiştir.
Değiştirilmiş MSK(Medvedev Sponheur-Karnik)
Şiddet Cetveli
Depremin etkileri gözlenmiş ve deneyimler
sonucunda değiştirilmiş şiddet cetveli oluşturulmuştur.
I- Duyulmayan
(a) : Titreşimler insanlar tarafından hissedilmeyip, yalnız
sismograflarca kaydedilirler.
II- Çok Hafif
(a) : Sarsıntılar yapıların en üst katlarında ,dinlenme bulunan
az kişi tarafından hissedilir.
III- Hafif
(a) : Deprem ev içerisinde az kişi, dışarıda ise sadece uygun
şartlar altındaki kişiler tarafından hissedilir. Sarsıntı, yoldan geçen
hafif bir kamyonetin meydana getirdiği sallantı gibidir. Dikkatli kişiler,
üst katlarda daha belirli olan asılmış eşyalardaki hafif sallantıyı
izleyebilirler.
IV- Orta Şiddetli
(a) : Deprem ev içerisinde çok, dışarıda ise az kişi tarafından
hissedilir. Sarsıntı, yoldan geçen ağır yüklü bir kamyonun oluşturduğu
sallantı gibidir. Kapı, pencere ve mutfak eşyaları v.s. titrer, asılı
eşyalar biraz sallanır. Ağzı açık kaplarda olan sıvılar biraz dökülür. Araç
içerisindeki kişiler sallantıyı hissetmezler.
V- Şiddetli
(a) : Deprem, yapı içerisinde herkes, dışarıda ise çok kişi
tarafından hissedilir. Uyumakta olan çok kişi uyanır, az sayıda dışarı
kaçan olur. Hayvanlar huysuzlanmaya başlar. Yapılar baştan aşağıya
titrerler, asılmış eşyalar ve duvarlara asılmış resimler önemli derecede
sarsılır. Sarkaçlı saatler durur. Az miktarda sabit olmayan eşyalar
yerlerini değiştirebilirler ya da devrilebilirler. Açık kapı ve pencereler
şiddetle itilip kapanırlar, iyi kilitlenmemiş kapalı kapılar açılabilir.
İyice dolu, ağzı açık kaplardaki sıvılar dökülür. Sarsıntı yapı içerisine
ağır bir eşyanın düşmesi gibi hissedilir.
(b) : A tipi yapılarda hafif hasar olabilir.
(c) : Bazen kaynak sularının debisi değişebilir.
VI- Çok Şiddetli
(a) : Deprem ev içerisinde ve dışarıda hemen hemen herkes
ratafından hissedilir. Ev içerisindeki birçok kişi korkar ve dışarı
kaçarlar, bazı kişiler dengelerini kaybederler. Evcil hayvanlar
ağıllarından dışarı kaçarlar. Bazı hallerde tabak, bardak v.s.gibi cam
eşyalar kırılabilir, kitaplar raflardan aşağıya düşerler. Ağır mobilyalar
yerlerini değiştirirler.
(b) : A tipi çok ve B tipi az yapılarda hafif hasar ve A tipi
az yapıda orta hasar görülür.
(c) : Bazı durumlarda nemli zeminlerde 1 cm. genişliğinde
çatlaklar olabilir. Dağlarda rastgele yer kaymaları, pınar sularında ve
yeraltı su düzeylerinde değişiklikler görülebilir.
VII- Hasar Yapıcı
(a) : Herkes korkar ve dışarı kaçar, pek çok kişi oturdukları
yerden kalkmakta güçlük çekerler. Sarsıntı, araç kullanan kişiler
tarafından önemli olarak hissedilir.
(b) : C tipi çok binada hafif hasar, B tipi çok binada orta
hasar, A tipi çok binada ağır hasar, A tipi az binada yıkıntı görülür.
(c) : Sular çalkalanır ve bulanır. Kaynak suyu debisi ve
yeraltı su düzeyi değişebilir. Bazı durumlarda kaynak suları kesilir ya da
kuru kaynaklar yeniden akmaya başlar. Bir kısım kum çakıl birikintilerinde
kaymalar olur. Yollarda heyelan ve çatlama olabilir. Yeraltı boruları ek
yerlerinden hasara uğrayabilir. Taş duvarlarda çatlak ve yarıklar oluşur.
VIII- Yıkıcı
(a) : Korku ve panik meydana gelir. Araç kullanan kişiler
rahatsız olur. Ağaç dalları kırılıp, düşer. En ağır mobilyalar bile hareket
eder ya da yer değiştirerek devrilir. Asılı lambalar zarar görür.
(b) : C tipi çok yapıda orta hasar, C tipi az yapıda ağır
hasar, B tipi çok yapıda ağır hasar, A tipi çok yapıda yıkıntı görülür.
Boruların ek yerleri kırılır. Abide ve heykeller hareket eder ya da
burkulur. Mezar taşları devrilir. Taş duvarlar yıkılır.
(c) : Dik şevli yol kenarlarında ve vadi içlerinde küçük yer
kaymaları olabilir. Zeminde farklı genişliklerde cm. ölçüsünde çatlaklar
oluşabilir. Göl suları bulanır, yeni kaynaklar meydana çıkabilir. Kuru
kaynak sularının akıntıları ve yeraltı su düzeyleri değişir.
IX- Çok Yıkıcı
(a) : Genel panik. Mobilyalarda önemli hasar olur. Hayvanlar
rastgele öte beriye kaçışır ve bağrışırlar.
(b) : C tipi çok yapıda ağır hasar, C tipi az yapıda yıkıntı, B
tipi çok yapıda yıkıntı, B tipi az yapıda fazla yıkıntı ve A tipi çok
yapıda fazla yıkıntı görülür. Heykel ve sütunlar düşer. Bentlerde önemli
hasarlar olur. Toprak altındaki borular kırılır. Demiryolu rayları eğrilip,
bükülür yollar bozulur.
(c) : Düzlük yerlerde çokça su, kum ve çamur tasmaları görülür.
Zeminde 10 cm. genişliğine dek çatlaklar oluşur. Eğimli yerlerde ve nehir
teraslarında bu çatlaklar 10 cm.den daha büyüktür. Bunların dışında, çok
sayıda hafif çatlaklar görülür. Kaya düşmeleri, birçok yer kaymaları ve dağ
kaymaları, sularda büyük dalgalanmalar meydana gelebilir. Kuru kayalar
yeniden sulanır, sulu olanlar kurur.
X- Ağır Yıkıcı
(a) : C tipi çok yapıda yıkıntı, C tipi az yapıda yıkıntı, B
tipi çok yapıda fazla yıkıntı, A tipi pek çok yapıda fazla yıkıntı görülür.
Baraj, bent ve köprülerde önemli hasarlar olur. Tren yolu rayları eğrilir.
Yeraltındaki borular kırılır ya da eğrilir. Asfalt ve parke yollarda
kasisler oluşur.
(b) : Zeminde birkaç desimetre ölçüsünde çatlaklar oluşabilir.
Bazen 1 m. genişliğinde çatlaklar da olabilir. Nehir teraslarında ve dik
meyilli yerlerde büyük heyelanlar olur. Büyük kaya düşmeleri meydana gelir.
Yeraltı su seviyesi değişir. Kanal, göl ve nehir suları karalar üzerine
taşar. Yeni göller oluşabilir.
XI - Çok Ağır Yıkıcı
(a) : İyi yapılmış yapılarda, köprülerde, su bentleri, barajlar
ve tren yolu raylarında tehlikeli hasarlar olur. Yol ve caddeler
kullanılmaz hale gelir. Yeraltındaki borular kırılır.
(b) : Yer, yatay ve düşey doğrultudaki hareketler nedeniyle
geniş yarık ve çatlaklar tarafından önemli biçimde bozulur. Çok sayıda yer
kayması ve kaya düşmesi meydana gelir. Kum ve çamur fışkırmaları görülür.
XII- Yok Edici (Manzara Değişir)
(a) : Pratik olarak toprağın altında ve üstündeki tüm yapılar
baştanbaşa yıkıntıya uğrar.
(b) : Yer yüzeyi büsbütün değişir. Geniş ölçüde çatlak ve
yarıklarda, yatay ve düşey hareketlerin yön miktarları izlenebilir. Kaya
düşmeleri ve nehir versanlarındaki göçmeler çok geniş bir bölgeyi
kaplarlar. Yeni göller ve çağlayanlar oluşur.
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder