BAZI TÜRKÇE
SÖZLÜKLERDE SÖZ VARLIĞI ADETLERİ
Bülent Ağaoğlu
22.6.2020
1
“Genel sözlükler, söz varlığını
tamamen gösterebilmek için içerdiği birimlerin hepsine yer vermeye
çalışmaktadır. Bu amaçla, söz varlığında mevcut olan birimlerin toplam
sayısının da belirlenmesi gerekmektedir. Bu yönden bakınca, sözlüklerin
hepsinde ortak bir sayı bulmak mümkün değildir. Türkçenin söz varlığındaki
toplam birim sayısını vermeye çalışan bazı sözlüklerdeki sayılar bu hususu
örneklendirmektedir.
Söz gelimi, Türk Dil Kurumu
tarafından 2011’de 11. baskısı yapılan Türkçe
Sözlük’te (TDK 2011) madde başı ve madde içi toplam 92.292 söz,
Misalli Büyük Türkçe Sözlük’te (Ayverdi 2005) 61.000 madde başı ve bunlardan türetilen
35.000 deyim,
Püsküllüoğlu (2012)
tarafından hazırlanan Arkadaş Türkçe
Sözlük’te 100.000 madde ve
Ötüken Türkçe Sözlük’te (Çağbayır 2007) 168.000 madde başı ve 246.000 sözcük
bulunduğu
bildirilmektedir.
Hepsi de birer genel sözlük olan bu
dört sözlükte, Türkçenin söz varlığında bulunduğu bildirilen birimlerin toplam
sayıları birbirinden farklıdır. Bu farklılıklar, öncelikle sözlükleri
hazırlayanların madde başı olan birimlerin belirlenmesinde yararlandıkları
ölçütlerin birbirine göre değişmesi nedeniyle ortaya çıkmıştır. Sözcükler veya
kalıp birimler, madde başı olarak alınabilmektedir. Söz konusu sözlüklerin ilk
sayfalarında madde başlarıyla ilgili olarak yapılan açıklamalar ortak olmadığı
için, sözlüklerde verilen madde başı ve sözlük birimi sayısı aynı değildir.
Bu durumun bir başka nedeni de,
belirtilen sözlükleri hazırlayanların sözlükbilimine yaklaşımları arasında
farklılık olmasıdır.”. sf. 385. https://sozmer.ogu.edu.tr/Storage/Sozmer/Uploads/III._ULUSLARARASI_SOZLUKBILIMI_SEMPOZYUM111.pdf
2
“Türkçe'nin
Zenginliği Dünyaya Tanıtılacak
Araştırmacı Yaşar Çağbayır'ın uzun
çalışmalar sonucu hazırladığı, TİKA tarafından 2007’de ilk baskısı yapılan
sözlük genişletilerek yeniden yayımlandı. Sözlüğün yurt dışındaki kütüphane ve
üniversitelerde bulunmasıyla Türkçe'nin zenginliği dünyaya tanıtılacak.
TİKA'nın prestij eserleri arasında
yer alan sözlüğün, 2007'de çıkan ilk baskısında eski Türkçe, eski Anadolu
Türkçesi, Osmanlı Türkçesi, ağızlar ve günümüz Türkçesinden 246 bin kelime yer
alırken, genişletilmiş baskısına eklenen kelimelerle bu sayı 300 bini geçti.
Sözlükte kelimelerin köken (etimoloji) bilgilerine de yer veriliyor.
Sözlük, Orhun Yazıtları'ndan 13.
yüzyıla kadarki dönemi içeren eski Türkçe, 13. yüzyıldan İstanbul'un fethine
kadar olan eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Türkiye Türkçesinin yanı
sıra Anadolu’nun değişik bölgelerinde, Kıbrıs, Kerkük, Trakya, Balkanlar ve
Karadeniz'de kıyısı bulunan ülkelerde yaşayan Türklerin kullandığı yerel
sözlerin bulunduğu "ağızlar" içeriğiyle çok geniş kaynak olma
özelliği taşıyor.”. https://www.tika.gov.tr/tr/haber/tika_nin_hazirladigi_buyuk_turkce_sozluk_98_ulkeye_gonderildi-37294
3
“Vikisözlük:Türkçe temel sözlük
Aşağıdaki
1000 sözcük Türkçedeki kullanım sıklığına göre sıralanmıştır. Lütfen bu listeye
ekleme yapmayın, liste hakkında şüpheleriniz ya da itirazınız varsa, bunları tartışma sayfasında dile getirebilirsiniz. 1000 sözcüğün
sıklıklarına göre listesini görmek için Vikisözlük:Türkçe temel sözlük (kullanım sıklığına göre) sayfasına
bakınız.”. https://tr.wiktionary.org/wiki/Vikis%C3%B6zl%C3%BCk:T%C3%BCrk%C3%A7e_temel_s%C3%B6zl%C3%BCk
4
TİKA'nın prestij eserlerinden 314 bin kelime içerikli 10 ciltlik
sözlük. http://aa.com.tr/tr/kultur-sanat/buyuk-turkce-sozluk-dunyanin-en-prestijli-kutuphanelerinde-yerini-alacak/676131 *** http://www.yenisafak.com/hayat/turkce-sozluk-tikanin-gonul-cografyasina-bir-hediyesidir-2532919
5
Türkçe 674 Bin Kelime… 3.3.2017. https://bulentagaoglu.blogspot.com/2020/05/turkce-674-bin-kelime.html
6
“Güncel Türkçe Sözlük
Türkçenin en güvenilir, en gelişmiş
ve en güncel sözlüğü durumundadır. Türk Dil Kurumu tarafından 1945’ten beri
yayımlanan “Türkçe Sözlük”ün Genel Ağ'daki sürümü olan Türkçe Sözlük, dilimizde
yaşanan gelişmelere bağlı olarak sürekli güncellenmektedir. 2011 yılı
itibariyle sözlükte 121.509 anlam bulunmaktadır.”. 2011. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55734
7
“Büyük Türkçe Sözlük
Türkçenin bütün söz varlığını bir
araya getiren ve ortak bir veri tabanında kullanıma sunulan Büyük Türkçe Sözlük, yazı dilimizin söz
varlığının yanı sıra bütün bilim, sanat ve spor terimlerini, yer adlarımızı, kişi adlarımızı, bölge
ağızlarımızdaki ve kaynaklarımızdaki sözcükleri, deyimleri içermektedir. 2011 yılı itibariyle
Büyük Türkçe Sözlük’te söz, deyim, terim ve ad olmak üzere toplam 616.767 söz varlığı bulunmaktadır.”.
2011. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55734
8
“Terim sözlükleri
Türkçenin bilim dili olarak daha da
geliştirilmesi amacıyla Türk Dil Kurumu, kuruluşundan bu yana bilim terimleri
üzerinde çalışmalar yürütmektedir.
Türkçenin bütün söz varlığını bir
veri tabanına aktarma çalışmasının bir parçası olan Bilim ve Sanat Terimleri
Ana Sözlüğü, Türk Dil Kurumunun kuruluşundan bu yana yayımladığı terim
sözlükleri ile yakın dönemde kurulan çeşitli terim çalışma gruplarında
hazırlanan terim sözlüklerinden oluşmaktadır.
TDK'nin terim çalışmalarında öncü,
Atatürk'tür. Askerlik terimlerini türeten Atatürk, matematik ve geometri
terimlerinin türetilmesi çalışmalarına bizzat katılmış ve türettiği terimlerle
yeni bir geometri kitabı yazmıştır. Türkçe terim çalışmalarına öncülük etmesi
dolayısıyla Geometri kitabındaki terimler içinde geçtiği cümle ile birlikte
sözlük veri tabanına aktarılarak araştırıcıların kullanımına sunulmuştur.
Şu anda veri tabanında, geometri
başta olmak üzere Türk Dil Kurumunun yayımladığı ve hazırlamakta olduğu terim
sözlüklerinde yer alan 185.332 terim bulunmaktadır.”. 2011. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55734
9
“Türk Lehçeleri Sözlüğü
Türk Dil Kurumunun Kültür ve Turizm
Bakanlığı ile Ahmet Yesevi Üniversitesinin iş birliği ile gerçekleştirdiği Türk
Lehçeleri Sözlüğü yazılımı Türk lehçeleri arasında karşılıklar kılavuzu olarak hazırlanmıştır.
1991 yılında Kültür Bakanlığı tarafından yayımlanan Karşılaştırmalı Türk
Lehçeleri Sözlüğü adlı eserin veri tabanına aktarılmasından oluşan bu çalışmada
Türkiye Türkçesi ile birlikte Azerbaycan, Başkurt, Kazak, Kırgız, Özbek, Tatar,
Türkmen ve Uygur lehçelerinin söz varlığından seçilmiş sözler bulunmaktadır. Şu
anda 75.000 söz varlığının bulunduğu bu karşılıklar kılavuzu, Kurumumuzun
yürüttüğü Türk Lehçeleri ve Şiveleri Sözlüğü ve Grameri Saha Araştırma Projesi kapsamında
hazırlanan sözlüğün de katılımıyla Türk lehçelerinin en kapsamlı sözlüğü ortaya
konulmuş olacaktır”. 2011. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55734
10
“Türkiye Türkçesi Ağızları
Sözlüğü
Türk Dil Kurumunun yayımlamış olduğu
Derleme Sözlüğü'nün katkılarla geliştirilerek yaklaşık 232.000 söz varlığından
oluşan biçimi Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü, 25 Mart 2008 tarihinden
itibaren Genel Ağ ortamında kullanıma sunulmuştur.”. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55734
11
BÜYÜK TÜRKÇE SÖZLÜK
Türkçenin bütün söz varlığını bir
araya getiren ve ortak bir veri tabanında kullanıma sunulan Büyük Türkçe
Sözlük, yazı dilimizin söz varlığının yanı sıra bütün bilim, sanat ve spor
terimlerini, yer adlarımızı, kişi adlarımızı, bölge ağızlarımızdaki ve kaynaklarımızdaki
sözcükleri, deyimleri içermektedir. Büyük Türkçe Sözlük, anlamını öğrenmek
istediğiniz herhangi bir sözün; ölçünlü dilde veya ağızlarda kullanılan sözcük,
deyim, terim, özel ad olup olmadığına bakmadan tek veri tabanında arama yapma
imkânı sağlamaktadır.
Büyük Türkçe Sözlük’te söz, deyim, terim ve ad olmak üzere toplam
616.767 söz varlığı bulunmaktadır. Veri tabanında yer almadığını veya farklı
biçim ve anlamlarının bulunmadığını gördüğünüz sözlerin veri tabanına eklenmesi
için katki@tdk.org.tr adresine e-posta göndermeniz yeterlidir. Türkçenin en
büyük sözlüğü, katkılarınızla daha da gelişecek ve zenginleşecektir.
Katkı ve eleştirileriniz için çok teşekkür ederiz.
Türk Dil Kurumu
12
“Dünyanın en zengin dili Türkçedir. İngilizler 500 bin
kelimelik sözlükleriyle övünedursunlar. Bugün TDK’nın ne yazık ki hâlâ internet
ortamında yayımlanmayı bekleyen ‘Büyük Türkçe Sözlük’ adlı eserinde tam 616.767
kelime vardır. Diğer sözlükler ve çeşitli Türkçe lehçeleriyle bu sayı kolayca 1
milyon kelimenin üstüne çıkabilecektir.
Dünyanın en âhenkli ve zengin sesli
dili de Türkçe’dir. ‘Kur’ân Arapçası’ mahfuz kalmak şartıyla İstanbul
Türkçesinden daha âhenkli, âdeta müzik gibi bir başka dil yoktur.
Bu araştırma yazılarının bir
kısmında, başta eski istatistikî bilgiler ve yanıltmalar olmak üzere çeşitli
sebeplerle dünyadaki 301 milyonluk Türk sayısı daha düşük gösterilmiştir. Eğer
bütün Türkçe konuşanlar İstanbul Türkçesini ortak dil olarak kabul etseler,
Türkçe kısa zamanda geçmişte olduğu gibi bugün de bir ‘dünya dili’ konumuna
gelir ve 301 milyonluk Türk Dünyası’nın konuştuğu, İngilizceden sonra dünyanın
ikinci lingua frankası hâline gelebilir.
Cumhuriyet Dönemi’ndeki Türkçe
arayışları yüzünden ne yazık ki dilde uygulanan tasfiyecilik Türkçeye büyük
zararlar vermiştir. Ancak hâlen devam eden bazı yanlış kullanımlar ve devam
ettirilen tasfiyecilik eğilimlerine rağmen, Türkçe son on yılda altın dönemini
yaşamış ve kendisini hızla toparlamaya başlamıştır.
Biz 21. yüzyılı sadece bir İslâm ve
Türk Yüzyılı olarak değil, aynı zamanda bir ‘Türkçe Yüzyılı’ olarak görüyor;
Türk ve İslâm Dünyası’nın ortak dili durumuna gelecek Türkçenin bir ‘Dünya
Dili’ olarak da gelişeceğine ve yaygınlaşacağına inanıyoruz.
Selâm, sevgi ve saygılarımla
Hasan Celâl Güzel”. http://www.yeniturkiye.com/display.asp?c=0550
13
14
Google araması: 616.767 türkçe.
15
Bu çalışma 4041 sayfa. Bir sayfada
ortalama 20 kelime var olduğunu baz alsak eserde toplam yaklaşık 80 bin kelime
mevcut.
16
“Türkçe Sözlük’ün on birinci
baskısında 77.005’i madde baĢı, 15.287’si madde içi olmak
üzere toplam 92.292 söz
bulunmaktadır. Bu sözlerin 53.451’i isim, 12.666’sı sıfat, 3.312’si zarf,
88’i zamir, 40’ı edat, 299’u ünlem,
50’si bağlaç, 9.912’si ise fiildir (Komisyon, 2011: XXI).”. (sayfa 805). 2017. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/323386
17.
“570
bin sözcük dev sözlükte toplanıyor
Türk dilinin zengin hazinesi, 4 bin
sayfalık dev bir sözlükte bir araya getiriliyor. Türk Dil Kurumu’nun (TDK)
hazırladığı ve 570 bin 723 sözcüğün yer alacağı Büyük Türkçe Sözlük’ün bu yıl
sonunda basılması planlanıyor.
Abone ol
Anadolu Ajansı 30.01.2009 - 14:23
TDK’nın günümüz Türkçesine ait kelimeleri
içeren çalışması olan Büyük Türkçe Sözlük’te TDK’nın Güncel Türkçe Sözlüğündeki
117 bin kelimenin yanında, bilim ve sanat terimlerinden yer adlarına, kişi
adlarından Türkçe ağızlarındaki sözcüklere kadar her türlü söz varlığı
bulunabilecek.
Büyük Türkçe Sözlük’te, TDK
tarafından değişik tarihlerde hazırlanan, Bilim ve Sanat Terimleri
Sözlüğü’ndeki 188 bin 866, Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü’ndeki 217 bin 736,
Yer Adları Sözlüğü’ndeki 37 bin 424 ve Kişi Adları Sözlüğü’ndeki 9 bin 697
kelime yer alacak.
GEÇMİŞTEN BUGÜNE SÖZLÜK ÇALIŞMALARI
Çalışmaları devam eden Büyük Türkçe
Sözlük ile ilgili bilgi veren TDK Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın, kurumun
sözlük çalışmalarının kuruluş yıllarında başladığını ve TDK’nın ilk sözlüğünün
Türkçe baskısının 1945 yılında yayımlandığını söyledi.
TDK’nın bilim, sanat terimlerini,
yerel ağızları, yer ve kişi isimlerini içeren sözlüklerinin değişik tarihlerde
hazırlandığını anlatan Akalın, sanal ortamda da Güncel Türkçe Sözlük’ü hizmete sunduklarını
kaydetti. Akalın, Büyük Türkçe Sözlük’e olan ihtiyacın nasıl ortaya çıktığını
ise şöyle aktardı:
“Güncel Türkçe Sözlük,
yayımlandıktan sonra vatandaşlarımız burada her türlü sözcüğü, örneğin
adlarının anlamını veya yörelerinde kullandıkları yerel sözcükleri aramaya
başladılar. Mahkemeden eline bir kağıt alıp gelen vatandaş, o kağıtta geçen bir
hukuk terimini burada arıyordu. Ayrıca, deyimler, atasözleri aranıyordu. Ama
bütün bunların tek bir sözcük veri tabanında bulunmadığı bir dönemdi bu...
Oysa insanlar karşılarına çıkan her
sözcüğü arayabilecekleri bir sözlüğe başvurmak istiyorlardı. Bir terimin hukuk
terimi sözlüğünde mi yoksa ticaret terimleri sözlüğünde mi bulunduğunu
bilemiyorlardı. Bunun için biz öncelikle ‘Büyük Türkçe Sözlük’ adıyla sanal
ortamda sözlüğümüzü kullanıma açtık. Bu sözlükte yazı dilimizin söz varlığının
yanı sıra, bölge ağızlarımızın söz varlığı, deyimlerimiz, ata sözlerimiz,
terimlerimiz, yer adlarımız, kişi adlarımız, bütün bunların hepsi yer alıyordu
ve 617 bin kelimeden oluşan sözlüğümüz 20 Ekim 2008 tarihinde 6. Uluslararası
Türk Dili Kurultayı’nda Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından kullanıma
açıldı.”
“TÜRKÇENİN YÜZ AKI”
Değişik ülkelerin kendi dillerinde
kısaltılmamış temel sözlüklerin bulunduğunu belirten Akalın, “Örneğin,
İngilizcenin kısaltılmamış sözlüğünde 700 bine yakın bir kelime vardır” dedi.
Sözlükte yer alacak tüm kelimeleri
bir araya getirdiklerini ve standart “A-4” ebatlarındaki kağıtlara basılan
sözlük taslağını hazırladıklarını aktaran Şükrü Haluk Akalın, “Hazırladığımız
söz varlıklarının bilgisayardan yaklaşık 27 bin sayfa olarak çıkışını aldık.
Şimdi bu söz varlığının basılmasına sıra geldi” diye konuştu.
Sözlük basıldığında yazıların diğer
dillerdeki benzerlerinde olduğu gibi küçültüleceğini ve sözcüklerin her sayfada
en az 3 sütunda toplanarak düzenleneceğini ifade eden Akalın, ayrıca sözlükte
resimlerin de bulunacağını söyledi.
Bu dev çalışmanın Türk dilinin
“kısaltılmamış tam sözlüğü” olacağına işaret eden Akalın, “Burada yıllardır
bunun için çalışmalar yapılıyordu. Bu sözlük, Türkçenin, günümüz Türkçesinin
bir söz hazinesi. Burada aranan her kelime bulunabilecek” sözleriyle Büyük
Türkçe Sözlük’ün Türkçeye kazandıracaklarını özetledi.
Bu sözlüklerin diğer ülkelerdeki
benzerlerinin kütüphanelerin baş köşelerinde bulunduğunu ve özel rahlelerde
üzerinde kullanıma sunulduğunu anlatan Akalın, sözlüğü şöyle tanıttı:
“İşte hayalimiz olan, benim de en
büyük hayalim olan, Türkçenin en büyük sözlüğü Büyük Türkçe Sözlük artık
basılmaya hazır. Kuruluşumuzdan bu yana gerçekleştirdiğimiz çalışmalara yeni
katkılarla ortaya konulmuş olan Büyük Türkçe Sözlük, Türkçenin yüz akı olacak.
Aslında, diller arasında bir yarış
yapmak doğru değil. Çünkü her dilin söz varlığı kendi dünyasına yetmektedir.
Her dil kendi alanında zengindir. Ama, ‘Türkçenin söz varlığı son derecede
kısırdır ve Türkçe, bilim, sanat, felsefe dili değildir’ gibi Türkçenin
gücünden haberdar olmayanların, Türkçeyi yeterince tanımayanların sözlerini
yıllardır duyduk. Türkçe, söz varlığı bakımından zengin, güçlü bir dil. İşte bu
Türkçenin gücü. Türkçenin söz varlığının zenginliği. Burada bizim tarihsel söz
varlığımız yok. Bu, günümüzün sözlüğüdür.”
TDK’da 76 yıldır çalışan yüzlerce
kişinin göz nuru, alın teri, emeği ve bilgi birikimiyle ortaya koydukları söz
varlığının artık somut hale geleceğine işaret eden Akalın, kontrollerin
ardından sözlüğün baskı işlemlerini başlatacaklarını kaydetti.
Amaçlarının bu sözlüğü, Ulu Önder
Mustafa Kemal Atatürk’ün Dolmabahçe Sarayı’nda 1. Dil Kurultayı’nı topladığı
gün olan 26 Eylüle yetiştirmek olduğunu vurgulayan Akalın, “Ancak herkes takdir
eder ki bu kolay bir iş değil. Bu yıl sonuna kadar sözlüğü yayımlamayı amaç
edindik. Daha farklı bir söyleyişle bu hedefe kilitlendik” diye konuştu.”.
2009. https://www.ntv.com.tr/turkiye/570-bin-sozcuk-dev-sozlukte-toplaniyor,nj3QeJL7zUaXyxlZEAiA4Q
18
“Aşağıdaki tabloda görüleceği üzere
Tarama Sözlüğü’nde bulunan maddebaşlarının sayısı tarafımızca isim, fiil,
birleşik isim, birleşik fiil, ikilemeler gibi çeşitli gramer kategorilerine
göre sınıflandırılmıştır. Ayrıca gönderme şeklindeki maddebaşları ile maddebaşı
olarak yazılmasına rağmen hiçbir kategoriye yerleştirilememiş olanlar diğer
şeklinde sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmaya göre sözlükte toplam 14,143
adet madde başı bulunmaktadır.”.
19
Türkçe
sözcükler (10 K, 174.186 M)
20
“Kategori:Türkçe sözcükler
Ana kategoriler » Tüm diller » Türkçe » Söz türleri » Sözcükler
Türkçe sözcükler. Cümleler içerisinde kullanılan ana ögeler.
Buradan ulaşabileceğiniz sayfalar şöyledir:
·
Kategori:Türkçe
bağlaçlar: Türkçede ilgili sözcükleri ya da tümceleri birbirine
bağlayan sözcükler.
·
Kategori:Türkçe
ilgeçler: Türkçede tek başına anlamı olmayan, sonuna geldiği sözle
cümledeki diğer kelimeler arasında ilişki kuran sözcükler.
·
Kategori:Türkçe adlar:
Türkçede canlı ve cansız varlıkları, duygu ve düşünceleri, çeşitli durumları
bildiren sözcükler.
·
Kategori:Türkçe
adıllar: Türkçede belirsizlik, dönüşlülük, işaret, sual ve şahıs
anlamları vererek varlıkların yerini tutan sözcükler.
·
Kategori:Türkçe
belirteçler: Türkçede eylemleri, ön adları veya belirteçleri
nitelendiren sözcükler.
·
Kategori:Türkçe
sayı adları: Türkçede sayıları göstermek için kullanılan
karakterler.
·
Kategori:Türkçe
ünlemler: Türkçede türlü duyguları anlatan veya bir tabiat sesini
yansıtan sözcük.
·
Kategori:Türkçe
eylemler: Türkçede cümlelerin bildirdiği işi gösteren ve bu iş
hakkında zaman, kip ve kişi bilgisi veren sözcükler.
·
Kategori:Türkçe ön
adlar: Türkçede adları; nitelik, nicelik, yer, sıra vb. bakımdan
niteleyen sözcükler.
Alt
kategoriler
Bu kategori toplam 10 kategoriden 10 alt kategoriye sahiptir
A
► Türkçe adıllar (5
K, 117 M)
► Türkçe adlar (4
K, 55.656 M)
B
► Türkçe bağlaçlar (57
M)
► Türkçe
belirteçler (1 K, 2.516 M)
E
► Türkçe eylemler (3
K, 15.922 M)
S
► Türkçe sayı
adları (1 K, 8 M)
T
► Türkçede ekonomi (233
M)
Ö
► Türkçe ön adlar (2
K, 11.335 M)
Ü
► Türkçe ünlemler (240
M)
İ
► Türkçe ilgeçler (58
M)
"Türkçe
sözcükler" kategorisindeki sayfalar
Toplam 174.186 taneden, aşağıdaki 200 sayfa bu kategoridedir.
(önceki
sayfa) (sonraki sayfa)
21
994
|
|
151.182
|
|
9
|
|
2558
|
|
B
|
|
428
|
|
100
|
|
4771
|
|
D
|
|
2614
|
|
3032
|
|
34
|
|
115
|
|
165
|
|
E
|
|
2
|
|
3870
|
|
119
|
|
162
|
|
68
|
|
2809
|
|
26662
|
|
G
|
|
13
|
|
3
|
|
H
|
|
231
|
|
K
|
|
5902
|
|
898
|
|
73
|
|
M
|
|
29
|
|
819
|
|
N
|
|
582
|
|
24
|
|
O
|
|
10
|
|
R
|
|
85
|
|
S
|
|
2102
|
|
1
|
|
1
|
|
39
|
|
257
|
|
173
|
|
1840
|
|
7
|
|
196
|
|
T
|
|
28
|
|
U
|
|
Y
|
|
42
|
|
Ç
|
|
35
|
|
5385
|
|
58312
|
|
57
|
|
20
|
|
163
|
|
4016
|
|
Ö
|
|
21653
|
|
116
|
|
34817
|
|
Ü
|
|
396
|
|
İ
|
|
340
|
|
TOPLAM
|
338359
|
“Toplam”a
tarafımızdan yapılmıştır.
22
“Türk Dil
Kurumu’nun 11. baskıya ulaşan “Türkçe Sözlük” adlı bu eseri altmış beş yıllık
bir geleneğin ürünü olarak dilimizin en kapsamlı ve en yetkin sözlüğüdür.
Sözlük; söz, terim, deyim ve anlamdan oluşan 122.423 söz varlığına sahiptir.
Sözlükte 77005 madde başı ve 15.287 madde içi olmak üzere toplam 92.292 söz
bulunmaktadır. Türk edebiyatından seçilmiş 34.664 örnek cümleyle sözcüklerin
tanıtlandığı bu sözlüğün toplam metni ise 1.454.903’e erişmektedir. “Türkçe
Sözlük”’ün bu baskısında Türk Dil Kurumu’nun Türkçe Sözlük veritabanına anlam
ve örnek eklenmesi için yazar ve şairlerin eserlerinin bilgisayar ortamına
aktarılmasıyla oluşturulan derlem (corpus)’den ilk defa yararlanılmıştır.
Eserin giriş bölümünde sözlükçülük kavramları ve terimlerine, ilk sözlüklerden
günümüze kadar olan sözlüklere, Türklerdeki sözlükçülük faaliyetlerine ve
“Türkçe Sözlük”’ün önceki baskılarına değinilmiş ve sözlüğün kullanımına,
sözlükteki madde düzenine, sözlükte kullanılan kısaltma ve işaretlere dair
açıklamalar yapılmış ve çeviri yazı alfabesi eklenmiştir. Eserin sonunda ise
Türkçe, Yazışmalar gibi başlıklardan meydana gelen Ek Bilgiler bulunmaktadır.”.
https://emagaza-tdk.ayk.gov.tr/detay/1604/turkce-sozluk-11-baskinin-tipkibasimi-2019
23
“Ötüken Türkçe
Sözlük 5 Cilt
ÖTÜKEN NEŞRİYAT
Kelime sayısıyla
olduğu kadar içeriğinde yer alan Osmanlıca Dizin'le de Türkiye'de bir ilk olan
Ötüken Türkçe Sözlük’ün genişletilmiş ve gözden geçirilmiş yeni baskısı, 5
ciltten ve 7095 sayfadan oluşuyor. Ötüken Türkçe Sözlük, Yaşar Çağbayır
tarafından, Türkiye ve dünyada Türk diliyle yazılmış
"Atabetü'l-Hakayık’tan çağdaş edebî metinlere kadar yaklaşık 1700’den
fazla eserin incelenmesiyle hazırlandı. Ötüken Türkçe Sözlük, Türkçeyi doğru ve
etkin kullanmak isteyen ve metin çalışmaları yapan herkesin elinin altında
bulunması gereken kaynak bir eser. Sözlükte; Göktürk, Eski Uygur, Hakaniye, Oğuz,
Eski Anadolu, Osmanlı, Çağdaş Türkiye Türkçesi ile Anadolu, Rumeli, Kıbrıs ve
Kerkük Ağızları'ndan alınan kelimeler sadece bugünkü anlamlarıyla değil,
kullanılmaya başlandıkları ilk dönemlerden bugüne kazandıkları bütün
anlamlarıyla veriliyor. Osmanlıca alfabeye göre hazırlanan Dizin sayesinde
Ötüken Türkçe Sözlük'ün içerisinde bulunan Osmanlı imlasıyla yazılı yaklaşık
130 bin kelime ve Türkçenin farklı dönemlerinden itibaren kullanmaya
başladığımız diğer kelimelerle birlikte toplamda 316 bin kelimenin farklı
okunuş ve anlamlarına kolayca ulaşılabiliyor. Sözlük kullanıcılarının bilgiye
daha kolay ve çabuk ulaşabileceği şekilde hazırlanan Ötüken Türkçe Sözlük'te;
kelimelerin doğru okunabilmesi için gerekli işaretlemelerle, onun hangi
kaynaktan alındığını belirten parantez içi açıklamalar da yer alıyor. Bunun
dışında, sözlüğün birinci cildinin sonunda yer alan üyelik şifresiyle
wwwotukensozlukcom adresine üye olan sözlük sahipleri dilerlerse
bilgisayarlarından, tabletlerinden ve cep telefonlarından bile sözlüğe sınırsız
erişim hakkı elde edebiliyorlar.
Derleyici: Yaşar
Çağbayır
Yayın Tarihi 2017-04-25
ISBN 9754376234
Baskı Sayısı 2.
Baskı
Dil TÜRKÇE
Sayfa Sayısı 7095
Cilt Tipi Ciltli
Kağıt Cinsi Kitap
Kağıdı
Boyut 17
x 24 cm
24
“Sözlükte halen
15,291 madde altında toplam 31,992 Türkçe sözcük bulunmaktadır. Standart Türkçe
yazı dilinden düşmüş olan eski sözcüklere, yerel terimlere ve özel adlara yer
verilmemiştir. Gerekli olmadıkça sözcüklerin tanımı gösterilmemiş, sadece
tarihi ve etimolojik kaynakları üzerinde durulmuştur.”. https://www.nisanyansozluk.com/
25
“570 bin 723 maddelik dev Türkçe sözlük
Türk dilinin zengin hazinesi, 4 bin sayfalık dev bir
sözlükte bir araya getiriliyor. Türk Dil Kurumu'nun (TDK) hazırladığı ve 570
bin 723 sözcüğün yer alacağı Büyük Türkçe Sözlük'ün bu yıl sonunda basılması
planlanıyor.
TDK'nın günümüz Türkçesine ait kelimeleri içeren çalışması
olan Büyük Türkçe Sözlük'te TDK'nın Güncel Türkçe Sözlüğündeki 117 bin
kelimenin yanında, bilim ve sanat terimlerinden yer adlarına, kişi adlarından
Türkçe ağızlarındaki sözcüklere kadar her türlü söz varlığı bulunabilecek.
Büyük Türkçe Sözlük'te, TDK tarafından değişik tarihlerde
hazırlanan, Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü'ndeki 188 bin 866, Türkiye
Türkçesi Ağızları Sözlüğü'ndeki 217 bin 736, Yer Adları Sözlüğü'ndeki 37 bin
424 ve Kişi Adları Sözlüğü'ndeki 9 bin 697 kelime yer alacak.
Sözlükte
yer alacak tüm kelimeleri bir araya getirdiklerini ve standart "A-4"
ebatlarındaki kağıtlara basılan sözlük taslağını hazırladıklarını aktaran Şükrü
Haluk Akalın, "Hazırladığımız söz varlıklarının bilgisayardan yaklaşık 27
bin sayfa olarak çıkışını aldık. Şimdi bu söz varlığının basılmasına sıra
geldi" diye konuştu.
Sözlük
basıldığında yazıların diğer dillerdeki benzerlerinde olduğu gibi
küçültüleceğini ve sözcüklerin her sayfada en az 3 sütunda toplanarak
düzenleneceğini ifade eden Akalın, ayrıca sözlükte resimlerin de bulunacağını
söyledi.
Bu dev çalışmanın Türk dilinin "kısaltılmamış tam
sözlüğü" olacağına işaret eden Akalın, "Burada yıllardır bunun için
çalışmalar yapılıyordu. Bu sözlük, Türkçenin, günümüz Türkçesinin bir söz
hazinesi. Burada aranan her kelime bulunabilecek" sözleriyle Büyük Türkçe
Sözlük'ün Türkçeye kazandıracaklarını özetledi.
Amaçlarının bu sözlüğü, Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün
Dolmabahçe Sarayı'nda Birinci Dil Kurultayı'nı topladığı gün olan 26 Eylül'e
yetiştirmek olduğunu vurgulayan Akalın, "Ancak herkes takdir eder ki bu
kolay bir iş değil. Bu yıl sonuna kadar sözlüğü yayımlamayı amaç edindik. Daha
farklı bir söyleyişle bu hedefe kilitlendik" diye konuştu.”. 29.1.2009.
https://www.cnnturk.com/2009/kultur.sanat/diger/01/29/570.bin.723.maddelik.dev.turkce.sozluk/511127.0/index.html
26.
Halen TDK web sitesinde sözlükler 5 ayrı kategori altında ayrı veritabanları olarak sunuluyor.
Bunların her birisindeki söz varlığının adetlerini içeren bir bilgi bulamadık...
Sözlükler
Türk İşaret Dili Sözlüğü
Kişi Adları Sözlüğü
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü
Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü
Sözlükler
Güncel Türkçe Sözlük
Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü
Tarama Sözlüğü
Derleme Sözlüğü
Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü
Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu
Türk İşaret Dili Sözlüğü
Kişi Adları Sözlüğü
Ada Göre Ara
Anlama Göre Ara
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü
Azerbaycan Türkçesi
Başkurt Türkçesi
Kazak Türkçesi
Kırgız Türkçesi
Özbek Türkçesi
Tatar Türkçesi
Türkiye Türkçesi
Türkmen Türkçesi
Uygur Türkçesi
Rusça
Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü
Tümünde Ara
Ağaçişleri Terimleri Sözlüğü - 1968
Anatomi Terimleri Sözlüğü - 2004
Asalakbilim Terimleri Sözlüğü - 1970
Atletizm Terimleri Sözlüğü - 1976
Ayaktopu Terimleri Sözlüğü - 1974
Aydınlatma Terimleri Sözlüğü - 1973
Besin Hijyeni ve Teknolojisi Terimleri Sözlüğü
Bilgisayar Terimleri Karşılıklar Kılavuzu - 2007
Bilişim Terimleri Sözlüğü - 1981
Bitkibilim Terimleri (Botanik) - 1948
Biyokimya Terimleri Sözlüğü
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
Budunbilim Terimleri Sözlüğü - 1973
Cerrahi Terimleri Sözlüğü
Ceza Yargılama Yöntemi Yasası Terimleri Sözlüğü - 1972
Cimnastik Terimleri Sözlüğü - 1969
Coğrafya Terimleri Sözlüğü - 1980
Çiftteker Terimleri Sözlüğü - 1970
Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü - 1972
Dilbilim Terimleri Sözlüğü - 1949
Dirilbilim (Biyoloji) Terimleri - 1948
Doğum ve Jinekoloji Terimleri Sözlüğü - 2004
Dölerme ve Suni Tohumlama Terimleri Sözlüğü - 2004
Döşem Terimleri Sözlüğü (Su, Gaz, Isıtma, Havalandırma) - 1969
Edebiyat ve Söz Sanatı Terimleri Sözlüğü - 1948
Eğitim Terimleri Sözlüğü - 1974
Ekonometri Terimleri Karşılıklar Sözlüğü
Farmakoloji ve Toksikoloji Terimleri Sözlüğü
Felsefe Terimleri Sözlüğü - 1975
Fizik Terimleri Sözlüğü - 1983
Fiziksel Kimya Terimleri Sözlüğü - 1978
Fizyoloji Terimleri Sözlüğü
Geometri - 2000
Gökbilim Terimleri Sözlüğü - 1969
Gösterim Sanatları Terimleri Sözlüğü - 1983
Gramer Terimleri Sözlüğü - 2003
Gümrük Terimleri Sözlüğü - 1972
Güreş Terimleri Sözlüğü - 1974
Güzel Sanatlar Terimleri Sözlüğü - 1968
Halkbilim Terimleri Sözlüğü - 1978
Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Terimleri Sözlüğü - 2004
Hemşirelik Terimleri Sözlüğü - 2015
Histoloji-Embriyoloji Terimleri Sözlüğü
İç Hastalıkları Terimleri Sözlüğü
İktisat Terimleri Sözlüğü - 2004
İlaç ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü - 2014
İstatistik Terimleri Sözlüğü - 1983
Kentbilim Terimleri Sözlüğü - 1980
Kılıçoyunu Terimleri Sözlüğü - 1970
Kimya Terimleri Sözlüğü - 1981
Kimya Terimleri Sözlüğü (II) - 2007
Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü - 1974
Kriminoloji Terimleri Sözlüğü
Madencilik Terimleri Kılavuzu - 1979
Mantık Terimleri Sözlüğü - 1976
Matematik Terimleri Sözlüğü - 1983
Medenî Hukuk Terimleri Sözlüğü (Osmanlıcadan Türkçeye - Türkçeden Osmanlıcaya) - 1966
Metalbilim İşlem Terimleri Sözlüğü - 1972
Mikrobiyoloji Terimleri Sözlüğü - 2004
Nükleer Enerji Terimleri Sözlüğü - 1995
Orta Öğretim Terimleri Kılavuzu - 1963
Otomobilcilik ve Motor Bilgisi Terimleri Sözlüğü - 1980
Parazitoloji Terimleri Sözlüğü
Patoloji Terimleri Sözlüğü - 2007
Ruhbilim Terimleri Sözlüğü - 1974
Sepettopu Terimleri Sözlüğü - 1969
Sinema ve Televizyon Terimleri Sözlüğü - 1981
Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü - 2007
Tarım Terimleri - 1949
Tarih Terimleri Sözlüğü - 1974
Tecim, Maliye, Sayışmanlık ve Güvence Terimleri Sözlüğü - 1972
Teknik Terimler I (Makina öğeleri. Elektroteknik. Yapı Makinaları, İçten Yanmalı Motorlar, Bastıraklar, Teknibilim, Dayanım, Temel Tekniği, Gereç) - 1949
Tıp Terimleri Kılavuzu - 2010
Tiyatro Terimleri Sözlüğü - 1966
Toplumbilim Terimleri Sözlüğü - 1975
Türe Terimleri
Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu - 1997
Türkçe Hekimlik Terimleri Üzerine Bir Deneme - 1944
Uçantop, Alantopu, Masatopu Terimleri Sözlüğü - 1968
Uluslararası Metroloji Sözlüğü
Uygulayım Terimleri Sözlüğü - 1980
Veteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji Terimleri Sözlüğü - 2004
Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü
Viroloji Terimleri Sözlüğü - 2004
Yapım İyeliği Terimleri Sözlüğü - 1971
Yapıt Hakları Terimleri Sözlüğü - 1971
Yazın Terimleri Sözlüğü - 1974
Yerbilim Terimleri Sözlüğü - 1971
Yöntembilim Terimleri Sözlüğü - 1981
Yumrukoyunu Terimleri Sözlüğü - 1968
Zanaat Terimleri Sözlüğü - 1976
Zooloji Terimleri Sözlüğü - 1963
Zootekni Terimleri Sözlüğü - 2007
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder