22 Haziran 2020 Pazartesi

BAZI TÜRKÇE SÖZLÜKLERDE SÖZ VARLIĞI ADETLERİ




BAZI TÜRKÇE SÖZLÜKLERDE SÖZ VARLIĞI ADETLERİ

Bülent Ağaoğlu
22.6.2020

1
“Genel sözlükler, söz varlığını tamamen gösterebilmek için içerdiği birimlerin hepsine yer vermeye çalışmaktadır. Bu amaçla, söz varlığında mevcut olan birimlerin toplam sayısının da belirlenmesi gerekmektedir. Bu yönden bakınca, sözlüklerin hepsinde ortak bir sayı bulmak mümkün değildir. Türkçenin söz varlığındaki toplam birim sayısını vermeye çalışan bazı sözlüklerdeki sayılar bu hususu örneklendirmektedir.


Söz gelimi, Türk Dil Kurumu tarafından 2011’de 11. baskısı yapılan Türkçe Sözlük’te (TDK 2011) madde başı ve madde içi toplam 92.292 söz,

Misalli Büyük Türkçe Sözlük’te (Ayverdi 2005) 61.000 madde başı ve bunlardan türetilen 35.000 deyim,

Püsküllüoğlu (2012) tarafından hazırlanan Arkadaş Türkçe Sözlük’te 100.000 madde ve

Ötüken Türkçe Sözlük’te (Çağbayır 2007) 168.000 madde başı ve 246.000 sözcük bulunduğu
bildirilmektedir.


Hepsi de birer genel sözlük olan bu dört sözlükte, Türkçenin söz varlığında bulunduğu bildirilen birimlerin toplam sayıları birbirinden farklıdır. Bu farklılıklar, öncelikle sözlükleri hazırlayanların madde başı olan birimlerin belirlenmesinde yararlandıkları ölçütlerin birbirine göre değişmesi nedeniyle ortaya çıkmıştır. Sözcükler veya kalıp birimler, madde başı olarak alınabilmektedir. Söz konusu sözlüklerin ilk sayfalarında madde başlarıyla ilgili olarak yapılan açıklamalar ortak olmadığı için, sözlüklerde verilen madde başı ve sözlük birimi sayısı aynı değildir.
Bu durumun bir başka nedeni de, belirtilen sözlükleri hazırlayanların sözlükbilimine yaklaşımları arasında farklılık olmasıdır.”.  sf. 385. https://sozmer.ogu.edu.tr/Storage/Sozmer/Uploads/III._ULUSLARARASI_SOZLUKBILIMI_SEMPOZYUM111.pdf

2
“Türkçe'nin Zenginliği Dünyaya Tanıtılacak
Araştırmacı Yaşar Çağbayır'ın uzun çalışmalar sonucu hazırladığı, TİKA tarafından 2007’de ilk baskısı yapılan sözlük genişletilerek yeniden yayımlandı. Sözlüğün yurt dışındaki kütüphane ve üniversitelerde bulunmasıyla Türkçe'nin zenginliği dünyaya tanıtılacak.
TİKA'nın prestij eserleri arasında yer alan sözlüğün, 2007'de çıkan ilk baskısında eski Türkçe, eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi, ağızlar ve günümüz Türkçesinden 246 bin kelime yer alırken, genişletilmiş baskısına eklenen kelimelerle bu sayı 300 bini geçti. Sözlükte kelimelerin köken (etimoloji) bilgilerine de yer veriliyor.
Sözlük, Orhun Yazıtları'ndan 13. yüzyıla kadarki dönemi içeren eski Türkçe, 13. yüzyıldan İstanbul'un fethine kadar olan eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Türkiye Türkçesinin yanı sıra Anadolu’nun değişik bölgelerinde, Kıbrıs, Kerkük, Trakya, Balkanlar ve Karadeniz'de kıyısı bulunan ülkelerde yaşayan Türklerin kullandığı yerel sözlerin bulunduğu "ağızlar" içeriğiyle çok geniş kaynak olma özelliği taşıyor.”.  https://www.tika.gov.tr/tr/haber/tika_nin_hazirladigi_buyuk_turkce_sozluk_98_ulkeye_gonderildi-37294

3

Vikisözlük:Türkçe temel sözlük

 

Aşağıdaki 1000 sözcük Türkçedeki kullanım sıklığına göre sıralanmıştır. Lütfen bu listeye ekleme yapmayın, liste hakkında şüpheleriniz ya da itirazınız varsa, bunları tartışma sayfasında dile getirebilirsiniz. 1000 sözcüğün sıklıklarına göre listesini görmek için Vikisözlük:Türkçe temel sözlük (kullanım sıklığına göre) sayfasına bakınız.”. https://tr.wiktionary.org/wiki/Vikis%C3%B6zl%C3%BCk:T%C3%BCrk%C3%A7e_temel_s%C3%B6zl%C3%BCk

4

5
6
“Güncel Türkçe Sözlük
Türkçenin en güvenilir, en gelişmiş ve en güncel sözlüğü durumundadır. Türk Dil Kurumu tarafından 1945’ten beri yayımlanan “Türkçe Sözlük”ün Genel Ağ'daki sürümü olan Türkçe Sözlük, dilimizde yaşanan gelişmelere bağlı olarak sürekli güncellenmektedir. 2011 yılı itibariyle sözlükte 121.509 anlam bulunmaktadır.”. 2011. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55734

7
“Büyük Türkçe Sözlük
Türkçenin bütün söz varlığını bir araya getiren ve ortak bir veri tabanında kullanıma sunulan Büyük Türkçe Sözlük, yazı dilimizin söz varlığının yanı sıra bütün bilim, sanat ve spor terimlerini, yer adlarımızı, kişi adlarımızı, bölge ağızlarımızdaki ve kaynaklarımızdaki sözcükleri, deyimleri içermektedir. 2011 yılı itibariyle Büyük Türkçe Sözlük’te söz, deyim, terim ve ad olmak üzere toplam 616.767 söz varlığı bulunmaktadır.”. 2011. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55734
8
“Terim sözlükleri
Türkçenin bilim dili olarak daha da geliştirilmesi amacıyla Türk Dil Kurumu, kuruluşundan bu yana bilim terimleri üzerinde çalışmalar yürütmektedir.
Türkçenin bütün söz varlığını bir veri tabanına aktarma çalışmasının bir parçası olan Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü, Türk Dil Kurumunun kuruluşundan bu yana yayımladığı terim sözlükleri ile yakın dönemde kurulan çeşitli terim çalışma gruplarında hazırlanan terim sözlüklerinden oluşmaktadır.
TDK'nin terim çalışmalarında öncü, Atatürk'tür. Askerlik terimlerini türeten Atatürk, matematik ve geometri terimlerinin türetilmesi çalışmalarına bizzat katılmış ve türettiği terimlerle yeni bir geometri kitabı yazmıştır. Türkçe terim çalışmalarına öncülük etmesi dolayısıyla Geometri kitabındaki terimler içinde geçtiği cümle ile birlikte sözlük veri tabanına aktarılarak araştırıcıların kullanımına sunulmuştur.
Şu anda veri tabanında, geometri başta olmak üzere Türk Dil Kurumunun yayımladığı ve hazırlamakta olduğu terim sözlüklerinde yer alan 185.332 terim bulunmaktadır.”. 2011. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55734
9
“Türk Lehçeleri Sözlüğü
Türk Dil Kurumunun Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Ahmet Yesevi Üniversitesinin iş birliği ile gerçekleştirdiği Türk Lehçeleri Sözlüğü yazılımı Türk lehçeleri arasında karşılıklar kılavuzu olarak hazırlanmıştır. 1991 yılında Kültür Bakanlığı tarafından yayımlanan Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü adlı eserin veri tabanına aktarılmasından oluşan bu çalışmada Türkiye Türkçesi ile birlikte Azerbaycan, Başkurt, Kazak, Kırgız, Özbek, Tatar, Türkmen ve Uygur lehçelerinin söz varlığından seçilmiş sözler bulunmaktadır. Şu anda 75.000 söz varlığının bulunduğu bu karşılıklar kılavuzu, Kurumumuzun yürüttüğü Türk Lehçeleri ve Şiveleri Sözlüğü ve Grameri Saha Araştırma Projesi kapsamında hazırlanan sözlüğün de katılımıyla Türk lehçelerinin en kapsamlı sözlüğü ortaya konulmuş olacaktır”. 2011. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55734
10
“Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü
Türk Dil Kurumunun yayımlamış olduğu Derleme Sözlüğü'nün katkılarla geliştirilerek yaklaşık 232.000 söz varlığından oluşan biçimi Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü, 25 Mart 2008 tarihinden itibaren Genel Ağ ortamında kullanıma sunulmuştur.”. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55734

11
BÜYÜK TÜRKÇE SÖZLÜK
      Türkçenin bütün söz varlığını bir araya getiren ve ortak bir veri tabanında kullanıma sunulan Büyük Türkçe Sözlük, yazı dilimizin söz varlığının yanı sıra bütün bilim, sanat ve spor terimlerini, yer adlarımızı, kişi adlarımızı, bölge ağızlarımızdaki ve kaynaklarımızdaki sözcükleri, deyimleri içermektedir. Büyük Türkçe Sözlük, anlamını öğrenmek istediğiniz herhangi bir sözün; ölçünlü dilde veya ağızlarda kullanılan sözcük, deyim, terim, özel ad olup olmadığına bakmadan tek veri tabanında arama yapma imkânı sağlamaktadır.

      Büyük Türkçe Sözlük’te söz, deyim, terim ve ad olmak üzere toplam 616.767 söz varlığı bulunmaktadır. Veri tabanında yer almadığını veya farklı biçim ve anlamlarının bulunmadığını gördüğünüz sözlerin veri tabanına eklenmesi için katki@tdk.org.tr adresine e-posta göndermeniz yeterlidir. Türkçenin en büyük sözlüğü, katkılarınızla daha da gelişecek ve zenginleşecektir.

      Katkı ve eleştirileriniz için çok teşekkür ederiz.

Türk Dil Kurumu

12
“Dünyanın en zengin dili Türkçedir. İngilizler 500 bin kelimelik sözlükleriyle övünedursunlar. Bugün TDK’nın ne yazık ki hâlâ internet ortamında yayımlanmayı bekleyen ‘Büyük Türkçe Sözlük’ adlı eserinde tam 616.767 kelime vardır. Diğer sözlükler ve çeşitli Türkçe lehçeleriyle bu sayı kolayca 1 milyon kelimenin üstüne çıkabilecektir.
Dünyanın en âhenkli ve zengin sesli dili de Türkçe’dir. ‘Kur’ân Arapçası’ mahfuz kalmak şartıyla İstanbul Türkçesinden daha âhenkli, âdeta müzik gibi bir başka dil yoktur.
Bu araştırma yazılarının bir kısmında, başta eski istatistikî bilgiler ve yanıltmalar olmak üzere çeşitli sebeplerle dünyadaki 301 milyonluk Türk sayısı daha düşük gösterilmiştir. Eğer bütün Türkçe konuşanlar İstanbul Türkçesini ortak dil olarak kabul etseler, Türkçe kısa zamanda geçmişte olduğu gibi bugün de bir ‘dünya dili’ konumuna gelir ve 301 milyonluk Türk Dünyası’nın konuştuğu, İngilizceden sonra dünyanın ikinci lingua frankası hâline gelebilir.
Cumhuriyet Dönemi’ndeki Türkçe arayışları yüzünden ne yazık ki dilde uygulanan tasfiyecilik Türkçeye büyük zararlar vermiştir. Ancak hâlen devam eden bazı yanlış kullanımlar ve devam ettirilen tasfiyecilik eğilimlerine rağmen, Türkçe son on yılda altın dönemini yaşamış ve kendisini hızla toparlamaya başlamıştır.
Biz 21. yüzyılı sadece bir İslâm ve Türk Yüzyılı olarak değil, aynı zamanda bir ‘Türkçe Yüzyılı’ olarak görüyor; Türk ve İslâm Dünyası’nın ortak dili durumuna gelecek Türkçenin bir ‘Dünya Dili’ olarak da gelişeceğine ve yaygınlaşacağına inanıyoruz.
Selâm, sevgi ve saygılarımla
13

14
Google araması: 616.767 türkçe.
15
Bu çalışma 4041 sayfa. Bir sayfada ortalama 20 kelime var olduğunu baz alsak eserde toplam yaklaşık 80 bin kelime mevcut.
16
“Türkçe Sözlük’ün on birinci baskısında 77.005’i madde baĢı, 15.287’si madde içi olmak
üzere toplam 92.292 söz bulunmaktadır. Bu sözlerin 53.451’i isim, 12.666’sı sıfat, 3.312’si zarf,
88’i zamir, 40’ı edat, 299’u ünlem, 50’si bağlaç, 9.912’si ise fiildir (Komisyon, 2011: XXI).”. (sayfa 805). 2017. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/323386

17.
“570 bin sözcük dev sözlükte toplanıyor
Türk dilinin zengin hazinesi, 4 bin sayfalık dev bir sözlükte bir araya getiriliyor. Türk Dil Kurumu’nun (TDK) hazırladığı ve 570 bin 723 sözcüğün yer alacağı Büyük Türkçe Sözlük’ün bu yıl sonunda basılması planlanıyor.
Abone ol
Anadolu Ajansı 30.01.2009 - 14:23

TDK’nın günümüz Türkçesine ait kelimeleri içeren çalışması olan Büyük Türkçe Sözlük’te TDK’nın Güncel Türkçe Sözlüğündeki 117 bin kelimenin yanında, bilim ve sanat terimlerinden yer adlarına, kişi adlarından Türkçe ağızlarındaki sözcüklere kadar her türlü söz varlığı bulunabilecek.

Büyük Türkçe Sözlük’te, TDK tarafından değişik tarihlerde hazırlanan, Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü’ndeki 188 bin 866, Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü’ndeki 217 bin 736, Yer Adları Sözlüğü’ndeki 37 bin 424 ve Kişi Adları Sözlüğü’ndeki 9 bin 697 kelime yer alacak.

GEÇMİŞTEN BUGÜNE SÖZLÜK ÇALIŞMALARI
Çalışmaları devam eden Büyük Türkçe Sözlük ile ilgili bilgi veren TDK Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın, kurumun sözlük çalışmalarının kuruluş yıllarında başladığını ve TDK’nın ilk sözlüğünün Türkçe baskısının 1945 yılında yayımlandığını söyledi.

TDK’nın bilim, sanat terimlerini, yerel ağızları, yer ve kişi isimlerini içeren sözlüklerinin değişik tarihlerde hazırlandığını anlatan Akalın, sanal ortamda da Güncel Türkçe Sözlük’ü hizmete sunduklarını kaydetti. Akalın, Büyük Türkçe Sözlük’e olan ihtiyacın nasıl ortaya çıktığını ise şöyle aktardı:

“Güncel Türkçe Sözlük, yayımlandıktan sonra vatandaşlarımız burada her türlü sözcüğü, örneğin adlarının anlamını veya yörelerinde kullandıkları yerel sözcükleri aramaya başladılar. Mahkemeden eline bir kağıt alıp gelen vatandaş, o kağıtta geçen bir hukuk terimini burada arıyordu. Ayrıca, deyimler, atasözleri aranıyordu. Ama bütün bunların tek bir sözcük veri tabanında bulunmadığı bir dönemdi bu...

Oysa insanlar karşılarına çıkan her sözcüğü arayabilecekleri bir sözlüğe başvurmak istiyorlardı. Bir terimin hukuk terimi sözlüğünde mi yoksa ticaret terimleri sözlüğünde mi bulunduğunu bilemiyorlardı. Bunun için biz öncelikle ‘Büyük Türkçe Sözlük’ adıyla sanal ortamda sözlüğümüzü kullanıma açtık. Bu sözlükte yazı dilimizin söz varlığının yanı sıra, bölge ağızlarımızın söz varlığı, deyimlerimiz, ata sözlerimiz, terimlerimiz, yer adlarımız, kişi adlarımız, bütün bunların hepsi yer alıyordu ve 617 bin kelimeden oluşan sözlüğümüz 20 Ekim 2008 tarihinde 6. Uluslararası Türk Dili Kurultayı’nda Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından kullanıma açıldı.”

“TÜRKÇENİN YÜZ AKI”
Değişik ülkelerin kendi dillerinde kısaltılmamış temel sözlüklerin bulunduğunu belirten Akalın, “Örneğin, İngilizcenin kısaltılmamış sözlüğünde 700 bine yakın bir kelime vardır” dedi.

Sözlükte yer alacak tüm kelimeleri bir araya getirdiklerini ve standart “A-4” ebatlarındaki kağıtlara basılan sözlük taslağını hazırladıklarını aktaran Şükrü Haluk Akalın, “Hazırladığımız söz varlıklarının bilgisayardan yaklaşık 27 bin sayfa olarak çıkışını aldık. Şimdi bu söz varlığının basılmasına sıra geldi” diye konuştu.

Sözlük basıldığında yazıların diğer dillerdeki benzerlerinde olduğu gibi küçültüleceğini ve sözcüklerin her sayfada en az 3 sütunda toplanarak düzenleneceğini ifade eden Akalın, ayrıca sözlükte resimlerin de bulunacağını söyledi.

Bu dev çalışmanın Türk dilinin “kısaltılmamış tam sözlüğü” olacağına işaret eden Akalın, “Burada yıllardır bunun için çalışmalar yapılıyordu. Bu sözlük, Türkçenin, günümüz Türkçesinin bir söz hazinesi. Burada aranan her kelime bulunabilecek” sözleriyle Büyük Türkçe Sözlük’ün Türkçeye kazandıracaklarını özetledi.

Bu sözlüklerin diğer ülkelerdeki benzerlerinin kütüphanelerin baş köşelerinde bulunduğunu ve özel rahlelerde üzerinde kullanıma sunulduğunu anlatan Akalın, sözlüğü şöyle tanıttı:

“İşte hayalimiz olan, benim de en büyük hayalim olan, Türkçenin en büyük sözlüğü Büyük Türkçe Sözlük artık basılmaya hazır. Kuruluşumuzdan bu yana gerçekleştirdiğimiz çalışmalara yeni katkılarla ortaya konulmuş olan Büyük Türkçe Sözlük, Türkçenin yüz akı olacak.

Aslında, diller arasında bir yarış yapmak doğru değil. Çünkü her dilin söz varlığı kendi dünyasına yetmektedir. Her dil kendi alanında zengindir. Ama, ‘Türkçenin söz varlığı son derecede kısırdır ve Türkçe, bilim, sanat, felsefe dili değildir’ gibi Türkçenin gücünden haberdar olmayanların, Türkçeyi yeterince tanımayanların sözlerini yıllardır duyduk. Türkçe, söz varlığı bakımından zengin, güçlü bir dil. İşte bu Türkçenin gücü. Türkçenin söz varlığının zenginliği. Burada bizim tarihsel söz varlığımız yok. Bu, günümüzün sözlüğüdür.”

TDK’da 76 yıldır çalışan yüzlerce kişinin göz nuru, alın teri, emeği ve bilgi birikimiyle ortaya koydukları söz varlığının artık somut hale geleceğine işaret eden Akalın, kontrollerin ardından sözlüğün baskı işlemlerini başlatacaklarını kaydetti.

Amaçlarının bu sözlüğü, Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün Dolmabahçe Sarayı’nda 1. Dil Kurultayı’nı topladığı gün olan 26 Eylüle yetiştirmek olduğunu vurgulayan Akalın, “Ancak herkes takdir eder ki bu kolay bir iş değil. Bu yıl sonuna kadar sözlüğü yayımlamayı amaç edindik. Daha farklı bir söyleyişle bu hedefe kilitlendik” diye konuştu.”. 2009. https://www.ntv.com.tr/turkiye/570-bin-sozcuk-dev-sozlukte-toplaniyor,nj3QeJL7zUaXyxlZEAiA4Q
18
“Aşağıdaki tabloda görüleceği üzere Tarama Sözlüğü’nde bulunan maddebaşlarının sayısı tarafımızca isim, fiil, birleşik isim, birleşik fiil, ikilemeler gibi çeşitli gramer kategorilerine göre sınıflandırılmıştır. Ayrıca gönderme şeklindeki maddebaşları ile maddebaşı olarak yazılmasına rağmen hiçbir kategoriye yerleştirilememiş olanlar diğer şeklinde sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmaya göre sözlükte toplam 14,143 adet madde başı bulunmaktadır.”.


19
Türkçe sözcükler‎ (10 K, 174.186 M)

20

Kategori:Türkçe sözcükler

 

Ana kategoriler » Tüm diller » Türkçe » Söz türleri » Sözcükler
Türkçe sözcükler. Cümleler içerisinde kullanılan ana ögeler. Buradan ulaşabileceğiniz sayfalar şöyledir:
·         Kategori:Türkçe bağlaçlar: Türkçede ilgili sözcükleri ya da tümceleri birbirine bağlayan sözcükler.
·         Kategori:Türkçe ilgeçler: Türkçede tek başına anlamı olmayan, sonuna geldiği sözle cümledeki diğer kelimeler arasında ilişki kuran sözcükler.
·         Kategori:Türkçe adlar: Türkçede canlı ve cansız varlıkları, duygu ve düşünceleri, çeşitli durumları bildiren sözcükler.
·         Kategori:Türkçe adıllar: Türkçede belirsizlik, dönüşlülük, işaret, sual ve şahıs anlamları vererek varlıkların yerini tutan sözcükler.
·         Kategori:Türkçe belirteçler: Türkçede eylemleri, ön adları veya belirteçleri nitelendiren sözcükler.
·         Kategori:Türkçe sayı adları: Türkçede sayıları göstermek için kullanılan karakterler.
·         Kategori:Türkçe ünlemler: Türkçede türlü duyguları anlatan veya bir tabiat sesini yansıtan sözcük.
·         Kategori:Türkçe eylemler: Türkçede cümlelerin bildirdiği işi gösteren ve bu iş hakkında zaman, kip ve kişi bilgisi veren sözcükler.
·         Kategori:Türkçe ön adlar: Türkçede adları; nitelik, nicelik, yer, sıra vb. bakımdan niteleyen sözcükler.
Üst - Aa Ba Ca Ça Da Ea Fa Ga Ha Ia İa Ja Ka La Ma Na Oa Öa Pa Qa Ra Sa Şa Ta Ua Üa Va Wa Xa Ya Za
A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z
a b c ç d e f g h ı i j k l m n o ö p r s ş t u ü v y z

Alt kategoriler

Bu kategori toplam 10 kategoriden 10 alt kategoriye sahiptir

A

 Türkçe adıllar‎ (5 K, 117 M)
 Türkçe adlar‎ (4 K, 55.656 M)

B

► Türkçe bağlaçlar‎ (57 M)
 Türkçe belirteçler‎ (1 K, 2.516 M)

E

 Türkçe eylemler‎ (3 K, 15.922 M)

S

 Türkçe sayı adları‎ (1 K, 8 M)

T

► Türkçede ekonomi‎ (233 M)

Ö

 Türkçe ön adlar‎ (2 K, 11.335 M)

Ü

► Türkçe ünlemler‎ (240 M)

İ

► Türkçe ilgeçler‎ (58 M)

"Türkçe sözcükler" kategorisindeki sayfalar

Toplam 174.186 taneden, aşağıdaki 200 sayfa bu kategoridedir.
(önceki sayfa) (sonraki sayfa)

21
994
151.182
9
2558
B

428
100

4771

D

2614
3032
34
115
165

E



2
3870
119
162
68
2809
26662

G

13
3
H

231
K

5902
898
73

M

29
819
N

582
24
O

10
R

85
S

2102
1
1
39

257
173
1840
7
196


T

28

U


Y

42
Ç

35
5385
58312
57
20
163
4016
Ö

21653
116
34817
Ü

396
İ

340
TOPLAM
338359


“Toplam”a tarafımızdan yapılmıştır.

22
“Türk Dil Kurumu’nun 11. baskıya ulaşan “Türkçe Sözlük” adlı bu eseri altmış beş yıllık bir geleneğin ürünü olarak dilimizin en kapsamlı ve en yetkin sözlüğüdür. Sözlük; söz, terim, deyim ve anlamdan oluşan 122.423 söz varlığına sahiptir. Sözlükte 77005 madde başı ve 15.287 madde içi olmak üzere toplam 92.292 söz bulunmaktadır. Türk edebiyatından seçilmiş 34.664 örnek cümleyle sözcüklerin tanıtlandığı bu sözlüğün toplam metni ise 1.454.903’e erişmektedir. “Türkçe Sözlük”’ün bu baskısında Türk Dil Kurumu’nun Türkçe Sözlük veritabanına anlam ve örnek eklenmesi için yazar ve şairlerin eserlerinin bilgisayar ortamına aktarılmasıyla oluşturulan derlem (corpus)’den ilk defa yararlanılmıştır. Eserin giriş bölümünde sözlükçülük kavramları ve terimlerine, ilk sözlüklerden günümüze kadar olan sözlüklere, Türklerdeki sözlükçülük faaliyetlerine ve “Türkçe Sözlük”’ün önceki baskılarına değinilmiş ve sözlüğün kullanımına, sözlükteki madde düzenine, sözlükte kullanılan kısaltma ve işaretlere dair açıklamalar yapılmış ve çeviri yazı alfabesi eklenmiştir. Eserin sonunda ise Türkçe, Yazışmalar gibi başlıklardan meydana gelen Ek Bilgiler bulunmaktadır.”. https://emagaza-tdk.ayk.gov.tr/detay/1604/turkce-sozluk-11-baskinin-tipkibasimi-2019

23
“Ötüken Türkçe Sözlük 5 Cilt
ÖTÜKEN NEŞRİYAT
Kelime sayısıyla olduğu kadar içeriğinde yer alan Osmanlıca Dizin'le de Türkiye'de bir ilk olan Ötüken Türkçe Sözlük’ün genişletilmiş ve gözden geçirilmiş yeni baskısı, 5 ciltten ve 7095 sayfadan oluşuyor. Ötüken Türkçe Sözlük, Yaşar Çağbayır tarafından, Türkiye ve dünyada Türk diliyle yazılmış "Atabetü'l-Hakayık’tan çağdaş edebî metinlere kadar yaklaşık 1700’den fazla eserin incelenmesiyle hazırlandı. Ötüken Türkçe Sözlük, Türkçeyi doğru ve etkin kullanmak isteyen ve metin çalışmaları yapan herkesin elinin altında bulunması gereken kaynak bir eser. Sözlükte; Göktürk, Eski Uygur, Hakaniye, Oğuz, Eski Anadolu, Osmanlı, Çağdaş Türkiye Türkçesi ile Anadolu, Rumeli, Kıbrıs ve Kerkük Ağızları'ndan alınan kelimeler sadece bugünkü anlamlarıyla değil, kullanılmaya başlandıkları ilk dönemlerden bugüne kazandıkları bütün anlamlarıyla veriliyor. Osmanlıca alfabeye göre hazırlanan Dizin sayesinde Ötüken Türkçe Sözlük'ün içerisinde bulunan Osmanlı imlasıyla yazılı yaklaşık 130 bin kelime ve Türkçenin farklı dönemlerinden itibaren kullanmaya başladığımız diğer kelimelerle birlikte toplamda 316 bin kelimenin farklı okunuş ve anlamlarına kolayca ulaşılabiliyor. Sözlük kullanıcılarının bilgiye daha kolay ve çabuk ulaşabileceği şekilde hazırlanan Ötüken Türkçe Sözlük'te; kelimelerin doğru okunabilmesi için gerekli işaretlemelerle, onun hangi kaynaktan alındığını belirten parantez içi açıklamalar da yer alıyor. Bunun dışında, sözlüğün birinci cildinin sonunda yer alan üyelik şifresiyle wwwotukensozlukcom adresine üye olan sözlük sahipleri dilerlerse bilgisayarlarından, tabletlerinden ve cep telefonlarından bile sözlüğe sınırsız erişim hakkı elde edebiliyorlar.

Derleyici:                                                                                        Yaşar Çağbayır
Yayın Tarihi                                                                                     2017-04-25
ISBN                                                                                                9754376234
Baskı Sayısı                                                                                     2. Baskı
Dil                                                                                                  TÜRKÇE
Sayfa Sayısı                                                                                     7095
Cilt Tipi                                                                                          Ciltli
Kağıt Cinsi                                                                                      Kitap Kağıdı
Boyut                                                                                              17 x 24 cm
24
“Sözlükte halen 15,291 madde altında toplam 31,992 Türkçe sözcük bulunmaktadır. Standart Türkçe yazı dilinden düşmüş olan eski sözcüklere, yerel terimlere ve özel adlara yer verilmemiştir. Gerekli olmadıkça sözcüklerin tanımı gösterilmemiş, sadece tarihi ve etimolojik kaynakları üzerinde durulmuştur.”. https://www.nisanyansozluk.com/
25


570 bin 723 maddelik dev Türkçe sözlük
Türk dilinin zengin hazinesi, 4 bin sayfalık dev bir sözlükte bir araya getiriliyor. Türk Dil Kurumu'nun (TDK) hazırladığı ve 570 bin 723 sözcüğün yer alacağı Büyük Türkçe Sözlük'ün bu yıl sonunda basılması planlanıyor.

TDK'nın günümüz Türkçesine ait kelimeleri içeren çalışması olan Büyük Türkçe Sözlük'te TDK'nın Güncel Türkçe Sözlüğündeki 117 bin kelimenin yanında, bilim ve sanat terimlerinden yer adlarına, kişi adlarından Türkçe ağızlarındaki sözcüklere kadar her türlü söz varlığı bulunabilecek.

Büyük Türkçe Sözlük'te, TDK tarafından değişik tarihlerde hazırlanan, Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü'ndeki 188 bin 866, Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'ndeki 217 bin 736, Yer Adları Sözlüğü'ndeki 37 bin 424 ve Kişi Adları Sözlüğü'ndeki 9 bin 697 kelime yer alacak.

Sözlükte yer alacak tüm kelimeleri bir araya getirdiklerini ve standart "A-4" ebatlarındaki kağıtlara basılan sözlük taslağını hazırladıklarını aktaran Şükrü Haluk Akalın, "Hazırladığımız söz varlıklarının bilgisayardan yaklaşık 27 bin sayfa olarak çıkışını aldık. Şimdi bu söz varlığının basılmasına sıra geldi" diye konuştu.

Sözlük basıldığında yazıların diğer dillerdeki benzerlerinde olduğu gibi küçültüleceğini ve sözcüklerin her sayfada en az 3 sütunda toplanarak düzenleneceğini ifade eden Akalın, ayrıca sözlükte resimlerin de bulunacağını söyledi.
Bu dev çalışmanın Türk dilinin "kısaltılmamış tam sözlüğü" olacağına işaret eden Akalın, "Burada yıllardır bunun için çalışmalar yapılıyordu. Bu sözlük, Türkçenin, günümüz Türkçesinin bir söz hazinesi. Burada aranan her kelime bulunabilecek" sözleriyle Büyük Türkçe Sözlük'ün Türkçeye kazandıracaklarını özetledi.
Amaçlarının bu sözlüğü, Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün Dolmabahçe Sarayı'nda Birinci Dil Kurultayı'nı topladığı gün olan 26 Eylül'e yetiştirmek olduğunu vurgulayan Akalın, "Ancak herkes takdir eder ki bu kolay bir iş değil. Bu yıl sonuna kadar sözlüğü yayımlamayı amaç edindik. Daha farklı bir söyleyişle bu hedefe kilitlendik" diye konuştu.”.  29.1.2009.
https://www.cnnturk.com/2009/kultur.sanat/diger/01/29/570.bin.723.maddelik.dev.turkce.sozluk/511127.0/index.html


26.
Halen TDK web sitesinde sözlükler 5 ayrı kategori altında ayrı veritabanları olarak sunuluyor.

Bunların her birisindeki söz varlığının adetlerini içeren bir bilgi bulamadık...

Sözlükler
Türk İşaret Dili Sözlüğü
Kişi Adları Sözlüğü
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü

Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü

Sözlükler
 Güncel Türkçe Sözlük
 Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü
 Tarama Sözlüğü
 Derleme Sözlüğü
 Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü
 Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu

Türk İşaret Dili Sözlüğü

Kişi Adları Sözlüğü
 Ada Göre Ara
 Anlama Göre Ara

Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü
 Azerbaycan Türkçesi
 Başkurt Türkçesi
 Kazak Türkçesi
 Kırgız Türkçesi
 Özbek Türkçesi
 Tatar Türkçesi
 Türkiye Türkçesi
 Türkmen Türkçesi
 Uygur Türkçesi
 Rusça

Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü
 Tümünde Ara
 Ağaçişleri Terimleri Sözlüğü - 1968
 Anatomi Terimleri Sözlüğü - 2004
 Asalakbilim Terimleri Sözlüğü - 1970
 Atletizm Terimleri Sözlüğü - 1976
 Ayaktopu Terimleri Sözlüğü - 1974
 Aydınlatma Terimleri Sözlüğü - 1973
 Besin Hijyeni ve Teknolojisi Terimleri Sözlüğü
 Bilgisayar Terimleri Karşılıklar Kılavuzu - 2007
 Bilişim Terimleri Sözlüğü - 1981
 Bitkibilim Terimleri (Botanik) - 1948
 Biyokimya Terimleri Sözlüğü
 Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
 Budunbilim Terimleri Sözlüğü - 1973
 Cerrahi Terimleri Sözlüğü
 Ceza Yargılama Yöntemi Yasası Terimleri Sözlüğü - 1972
 Cimnastik Terimleri Sözlüğü - 1969
 Coğrafya Terimleri Sözlüğü - 1980
 Çiftteker Terimleri Sözlüğü - 1970
 Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü - 1972
 Dilbilim Terimleri Sözlüğü - 1949
 Dirilbilim (Biyoloji) Terimleri - 1948
 Doğum ve Jinekoloji Terimleri Sözlüğü - 2004
 Dölerme ve Suni Tohumlama Terimleri Sözlüğü - 2004
 Döşem Terimleri Sözlüğü (Su, Gaz, Isıtma, Havalandırma) - 1969
 Edebiyat ve Söz Sanatı Terimleri Sözlüğü - 1948
 Eğitim Terimleri Sözlüğü - 1974
 Ekonometri Terimleri Karşılıklar Sözlüğü
 Farmakoloji ve Toksikoloji Terimleri Sözlüğü
 Felsefe Terimleri Sözlüğü - 1975
 Fizik Terimleri Sözlüğü - 1983
 Fiziksel Kimya Terimleri Sözlüğü - 1978
 Fizyoloji Terimleri Sözlüğü
 Geometri - 2000
 Gökbilim Terimleri Sözlüğü - 1969
 Gösterim Sanatları Terimleri Sözlüğü - 1983
 Gramer Terimleri Sözlüğü - 2003
 Gümrük Terimleri Sözlüğü - 1972
 Güreş Terimleri Sözlüğü - 1974
 Güzel Sanatlar Terimleri Sözlüğü - 1968
 Halkbilim Terimleri Sözlüğü - 1978
 Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Terimleri Sözlüğü - 2004
 Hemşirelik Terimleri Sözlüğü - 2015
 Histoloji-Embriyoloji Terimleri Sözlüğü
 İç Hastalıkları Terimleri Sözlüğü
 İktisat Terimleri Sözlüğü - 2004
 İlaç ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü - 2014
 İstatistik Terimleri Sözlüğü - 1983
 Kentbilim Terimleri Sözlüğü - 1980
 Kılıçoyunu Terimleri Sözlüğü - 1970
 Kimya Terimleri Sözlüğü - 1981
 Kimya Terimleri Sözlüğü (II) - 2007
 Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü - 1974
 Kriminoloji Terimleri Sözlüğü
 Madencilik Terimleri Kılavuzu - 1979
 Mantık Terimleri Sözlüğü - 1976
 Matematik Terimleri Sözlüğü - 1983
 Medenî Hukuk Terimleri Sözlüğü (Osmanlıcadan Türkçeye - Türkçeden Osmanlıcaya) - 1966
 Metalbilim İşlem Terimleri Sözlüğü - 1972
 Mikrobiyoloji Terimleri Sözlüğü - 2004
 Nükleer Enerji Terimleri Sözlüğü - 1995
 Orta Öğretim Terimleri Kılavuzu - 1963
 Otomobilcilik ve Motor Bilgisi Terimleri Sözlüğü - 1980
 Parazitoloji Terimleri Sözlüğü
 Patoloji Terimleri Sözlüğü - 2007
 Ruhbilim Terimleri Sözlüğü - 1974
 Sepettopu Terimleri Sözlüğü - 1969
 Sinema ve Televizyon Terimleri Sözlüğü - 1981
 Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü - 2007
 Tarım Terimleri - 1949
 Tarih Terimleri Sözlüğü - 1974
 Tecim, Maliye, Sayışmanlık ve Güvence Terimleri Sözlüğü - 1972
 Teknik Terimler I (Makina öğeleri. Elektroteknik. Yapı Makinaları, İçten Yanmalı Motorlar, Bastıraklar, Teknibilim, Dayanım, Temel Tekniği, Gereç) - 1949
 Tıp Terimleri Kılavuzu - 2010
 Tiyatro Terimleri Sözlüğü - 1966
 Toplumbilim Terimleri Sözlüğü - 1975
 Türe Terimleri
 Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu - 1997
 Türkçe Hekimlik Terimleri Üzerine Bir Deneme - 1944
 Uçantop, Alantopu, Masatopu Terimleri Sözlüğü - 1968
 Uluslararası Metroloji Sözlüğü
 Uygulayım Terimleri Sözlüğü - 1980
 Veteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji Terimleri Sözlüğü - 2004
 Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü
 Viroloji Terimleri Sözlüğü - 2004
 Yapım İyeliği Terimleri Sözlüğü - 1971
 Yapıt Hakları Terimleri Sözlüğü - 1971
 Yazın Terimleri Sözlüğü - 1974
 Yerbilim Terimleri Sözlüğü - 1971
 Yöntembilim Terimleri Sözlüğü - 1981
 Yumrukoyunu Terimleri Sözlüğü - 1968
 Zanaat Terimleri Sözlüğü - 1976
 Zooloji Terimleri Sözlüğü - 1963
 Zootekni Terimleri Sözlüğü - 2007 






Hiç yorum yok:

Yorum Gönder