HALEN BASILI OLARAK YAYINLANMAYAN
VE
WEBDE DE YER ALMAYAN “BÜYÜK
TÜRKÇE SÖZLÜK” HAKKINDA
22.6.2020
1
“570 bin 723 maddelik dev Türkçe sözlük
Türk dilinin zengin hazinesi, 4 bin
sayfalık dev bir sözlükte bir araya getiriliyor. Türk Dil Kurumu'nun (TDK) hazırladığı
ve 570 bin 723 sözcüğün yer alacağı Büyük Türkçe Sözlük'ün bu yıl sonunda
basılması planlanıyor.
TDK'nın günümüz Türkçesine ait
kelimeleri içeren çalışması olan Büyük Türkçe Sözlük'te TDK'nın Güncel Türkçe
Sözlüğündeki 117 bin kelimenin yanında, bilim ve sanat terimlerinden yer
adlarına, kişi adlarından Türkçe ağızlarındaki sözcüklere kadar her türlü söz
varlığı bulunabilecek.
Büyük Türkçe Sözlük'te, TDK
tarafından değişik tarihlerde hazırlanan, Bilim ve Sanat Terimleri
Sözlüğü'ndeki 188 bin 866, Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'ndeki 217 bin 736,
Yer Adları Sözlüğü'ndeki 37 bin 424 ve Kişi Adları Sözlüğü'ndeki 9 bin 697
kelime yer alacak.
Sözlükte yer alacak tüm kelimeleri bir araya
getirdiklerini ve standart "A-4" ebatlarındaki kağıtlara basılan
sözlük taslağını hazırladıklarını aktaran Şükrü Haluk Akalın,
"Hazırladığımız söz varlıklarının bilgisayardan yaklaşık 27 bin sayfa
olarak çıkışını aldık. Şimdi bu söz varlığının basılmasına sıra geldi" diye
konuştu.
Sözlük basıldığında yazıların diğer dillerdeki
benzerlerinde olduğu gibi küçültüleceğini ve sözcüklerin her sayfada en az 3
sütunda toplanarak düzenleneceğini ifade eden Akalın, ayrıca sözlükte
resimlerin de bulunacağını söyledi.
Bu dev çalışmanın Türk dilinin
"kısaltılmamış tam sözlüğü" olacağına işaret eden Akalın,
"Burada yıllardır bunun için çalışmalar yapılıyordu. Bu sözlük, Türkçenin,
günümüz Türkçesinin bir söz hazinesi. Burada aranan her kelime bulunabilecek"
sözleriyle Büyük Türkçe Sözlük'ün Türkçeye kazandıracaklarını özetledi.
Amaçlarının bu sözlüğü, Ulu Önder
Mustafa Kemal Atatürk'ün Dolmabahçe Sarayı'nda Birinci Dil Kurultayı'nı
topladığı gün olan 26 Eylül'e yetiştirmek olduğunu vurgulayan Akalın,
"Ancak herkes takdir eder ki bu kolay bir iş değil. Bu yıl sonuna kadar
sözlüğü yayımlamayı amaç edindik. Daha farklı bir söyleyişle bu hedefe
kilitlendik" diye konuştu.”. 29.1.2009.
2
“570 bin sözcük dev sözlükte toplanıyor
Türk dilinin zengin hazinesi, 4 bin
sayfalık dev bir sözlükte bir araya getiriliyor. Türk Dil Kurumu’nun (TDK)
hazırladığı ve 570 bin 723 sözcüğün yer alacağı Büyük Türkçe Sözlük’ün bu yıl
sonunda basılması planlanıyor.
Anadolu Ajansı 30.01.2009 - 14:23
TDK’nın günümüz Türkçesine ait
kelimeleri içeren çalışması olan Büyük Türkçe Sözlük’te TDK’nın Güncel Türkçe
Sözlüğündeki 117 bin kelimenin yanında, bilim ve sanat terimlerinden yer
adlarına, kişi adlarından Türkçe ağızlarındaki sözcüklere kadar her türlü söz
varlığı bulunabilecek.
Büyük Türkçe Sözlük’te, TDK
tarafından değişik tarihlerde hazırlanan, Bilim ve Sanat Terimleri
Sözlüğü’ndeki 188 bin 866, Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü’ndeki 217 bin 736,
Yer Adları Sözlüğü’ndeki 37 bin 424 ve Kişi Adları Sözlüğü’ndeki 9 bin 697
kelime yer alacak.
GEÇMİŞTEN BUGÜNE SÖZLÜK ÇALIŞMALARI
Çalışmaları devam eden Büyük Türkçe
Sözlük ile ilgili bilgi veren TDK Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın, kurumun
sözlük çalışmalarının kuruluş yıllarında başladığını ve TDK’nın ilk sözlüğünün
Türkçe baskısının 1945 yılında yayımlandığını söyledi.
TDK’nın bilim, sanat terimlerini,
yerel ağızları, yer ve kişi isimlerini içeren sözlüklerinin değişik tarihlerde
hazırlandığını anlatan Akalın, sanal ortamda da Güncel Türkçe Sözlük’ü hizmete
sunduklarını kaydetti. Akalın, Büyük Türkçe Sözlük’e olan ihtiyacın nasıl
ortaya çıktığını ise şöyle aktardı:
“Güncel Türkçe Sözlük,
yayımlandıktan sonra vatandaşlarımız burada her türlü sözcüğü, örneğin
adlarının anlamını veya yörelerinde kullandıkları yerel sözcükleri aramaya
başladılar. Mahkemeden eline bir kağıt alıp gelen vatandaş, o kağıtta geçen bir
hukuk terimini burada arıyordu. Ayrıca, deyimler, atasözleri aranıyordu. Ama bütün bunların tek bir sözcük veri tabanında
bulunmadığı bir dönemdi bu...
Oysa insanlar karşılarına çıkan her
sözcüğü arayabilecekleri bir sözlüğe başvurmak istiyorlardı. Bir terimin hukuk
terimi sözlüğünde mi yoksa ticaret terimleri sözlüğünde mi bulunduğunu
bilemiyorlardı. Bunun için
biz öncelikle ‘Büyük Türkçe Sözlük’ adıyla sanal ortamda sözlüğümüzü kullanıma
açtık. Bu sözlükte yazı dilimizin söz varlığının yanı sıra, bölge ağızlarımızın
söz varlığı, deyimlerimiz, ata sözlerimiz, terimlerimiz, yer adlarımız, kişi
adlarımız, bütün bunların hepsi yer alıyordu ve 617 bin kelimeden oluşan
sözlüğümüz 20 Ekim 2008 tarihinde 6. Uluslararası Türk Dili Kurultayı’nda
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından kullanıma açıldı.”
“TÜRKÇENİN YÜZ AKI”
Değişik ülkelerin kendi dillerinde
kısaltılmamış temel sözlüklerin bulunduğunu belirten Akalın, “Örneğin,
İngilizcenin kısaltılmamış sözlüğünde 700 bine yakın bir kelime vardır” dedi.
Sözlükte yer alacak tüm kelimeleri
bir araya getirdiklerini ve standart “A-4” ebatlarındaki kağıtlara basılan
sözlük taslağını hazırladıklarını aktaran Şükrü Haluk Akalın, “Hazırladığımız
söz varlıklarının bilgisayardan yaklaşık 27 bin sayfa olarak çıkışını aldık.
Şimdi bu söz varlığının basılmasına sıra geldi” diye konuştu.
Sözlük basıldığında yazıların diğer
dillerdeki benzerlerinde olduğu gibi küçültüleceğini ve sözcüklerin her sayfada
en az 3 sütunda toplanarak düzenleneceğini ifade eden Akalın, ayrıca sözlükte
resimlerin de bulunacağını söyledi.
Bu dev çalışmanın Türk dilinin
“kısaltılmamış tam sözlüğü” olacağına işaret eden Akalın, “Burada yıllardır
bunun için çalışmalar yapılıyordu. Bu sözlük, Türkçenin, günümüz Türkçesinin
bir söz hazinesi. Burada aranan her kelime bulunabilecek” sözleriyle Büyük
Türkçe Sözlük’ün Türkçeye kazandıracaklarını özetledi.
Bu sözlüklerin diğer ülkelerdeki
benzerlerinin kütüphanelerin baş köşelerinde bulunduğunu ve özel rahlelerde
üzerinde kullanıma sunulduğunu anlatan Akalın, sözlüğü şöyle tanıttı:
“İşte hayalimiz olan, benim de en
büyük hayalim olan, Türkçenin en büyük sözlüğü Büyük Türkçe Sözlük artık
basılmaya hazır. Kuruluşumuzdan bu yana gerçekleştirdiğimiz çalışmalara yeni
katkılarla ortaya konulmuş olan Büyük Türkçe Sözlük, Türkçenin yüz akı olacak.
Aslında, diller arasında bir yarış
yapmak doğru değil. Çünkü her dilin söz varlığı kendi dünyasına yetmektedir.
Her dil kendi alanında zengindir. Ama, ‘Türkçenin söz varlığı son derecede
kısırdır ve Türkçe, bilim, sanat, felsefe dili değildir’ gibi Türkçenin
gücünden haberdar olmayanların, Türkçeyi yeterince tanımayanların sözlerini
yıllardır duyduk. Türkçe, söz varlığı bakımından zengin, güçlü bir dil. İşte bu
Türkçenin gücü. Türkçenin söz varlığının zenginliği. Burada bizim tarihsel söz
varlığımız yok. Bu, günümüzün sözlüğüdür.”
TDK’da 76 yıldır çalışan yüzlerce
kişinin göz nuru, alın teri, emeği ve bilgi birikimiyle ortaya koydukları söz
varlığının artık somut hale geleceğine işaret eden Akalın, kontrollerin
ardından sözlüğün baskı işlemlerini başlatacaklarını kaydetti.
Amaçlarının bu sözlüğü, Ulu Önder
Mustafa Kemal Atatürk’ün Dolmabahçe Sarayı’nda 1. Dil Kurultayı’nı topladığı
gün olan 26 Eylüle yetiştirmek olduğunu vurgulayan Akalın, “Ancak herkes takdir
eder ki bu kolay bir iş değil. Bu yıl sonuna kadar sözlüğü yayımlamayı amaç
edindik. Daha farklı bir söyleyişle bu hedefe kilitlendik” diye konuştu.”.
2009. https://www.ntv.com.tr/turkiye/570-bin-sozcuk-dev-sozlukte-toplaniyor,nj3QeJL7zUaXyxlZEAiA4Q
3
“570 Bin Kelimelik Dev Türkçe Sözlük”.
2009. http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=91019
4
Google: 570 bin türkçe
5
Halen TDK web sitesinde sözlükler 5 ayrı kategori altında ayrı veritabanları olarak sunuluyor.
Bunların her birisindeki söz varlığının adetlerini içeren bir bilgi bulamadık...
5
Halen TDK web sitesinde sözlükler 5 ayrı kategori altında ayrı veritabanları olarak sunuluyor.
Bunların her birisindeki söz varlığının adetlerini içeren bir bilgi bulamadık...
Sözlükler
Türk İşaret Dili
Sözlüğü
Kişi Adları Sözlüğü
Karşılaştırmalı Türk
Lehçeleri Sözlüğü
Bilim ve Sanat
Terimleri Sözlüğü
Sözlükler
Güncel Türkçe Sözlük
Türkçede Batı Kökenli
Kelimeler Sözlüğü
Tarama Sözlüğü
Derleme Sözlüğü
Atasözleri ve
Deyimler Sözlüğü
Yabancı Sözlere
Karşılıklar Kılavuzu
Türk İşaret Dili
Sözlüğü
Kişi Adları Sözlüğü
Ada Göre Ara
Anlama Göre Ara
Karşılaştırmalı Türk
Lehçeleri Sözlüğü
Azerbaycan Türkçesi
Başkurt Türkçesi
Kazak Türkçesi
Kırgız Türkçesi
Özbek Türkçesi
Tatar Türkçesi
Türkiye Türkçesi
Türkmen Türkçesi
Uygur Türkçesi
Rusça
Bilim ve Sanat
Terimleri Sözlüğü
Tümünde Ara
Ağaçişleri Terimleri
Sözlüğü - 1968
Anatomi Terimleri
Sözlüğü - 2004
Asalakbilim Terimleri
Sözlüğü - 1970
Atletizm Terimleri
Sözlüğü - 1976
Ayaktopu Terimleri
Sözlüğü - 1974
Aydınlatma Terimleri
Sözlüğü - 1973
Besin Hijyeni ve
Teknolojisi Terimleri Sözlüğü
Bilgisayar Terimleri
Karşılıklar Kılavuzu - 2007
Bilişim Terimleri
Sözlüğü - 1981
Bitkibilim Terimleri
(Botanik) - 1948
Biyokimya Terimleri
Sözlüğü
Biyoloji Terimleri
Sözlüğü - 1998
Budunbilim Terimleri
Sözlüğü - 1973
Cerrahi Terimleri
Sözlüğü
Ceza Yargılama
Yöntemi Yasası Terimleri Sözlüğü - 1972
Cimnastik Terimleri
Sözlüğü - 1969
Coğrafya Terimleri
Sözlüğü - 1980
Çiftteker Terimleri
Sözlüğü - 1970
Dilbilgisi Terimleri
Sözlüğü - 1972
Dilbilim Terimleri
Sözlüğü - 1949
Dirilbilim (Biyoloji)
Terimleri - 1948
Doğum ve Jinekoloji
Terimleri Sözlüğü - 2004
Dölerme ve Suni
Tohumlama Terimleri Sözlüğü - 2004
Döşem Terimleri
Sözlüğü (Su, Gaz, Isıtma, Havalandırma) - 1969
Edebiyat ve Söz
Sanatı Terimleri Sözlüğü - 1948
Eğitim Terimleri
Sözlüğü - 1974
Ekonometri Terimleri
Karşılıklar Sözlüğü
Farmakoloji ve Toksikoloji
Terimleri Sözlüğü
Felsefe Terimleri
Sözlüğü - 1975
Fizik Terimleri
Sözlüğü - 1983
Fiziksel Kimya
Terimleri Sözlüğü - 1978
Fizyoloji Terimleri
Sözlüğü
Geometri - 2000
Gökbilim Terimleri
Sözlüğü - 1969
Gösterim Sanatları
Terimleri Sözlüğü - 1983
Gramer Terimleri
Sözlüğü - 2003
Gümrük Terimleri
Sözlüğü - 1972
Güreş Terimleri
Sözlüğü - 1974
Güzel Sanatlar
Terimleri Sözlüğü - 1968
Halkbilim Terimleri
Sözlüğü - 1978
Hayvan Besleme ve
Beslenme Hastalıkları Terimleri Sözlüğü - 2004
Hemşirelik Terimleri
Sözlüğü - 2015
Histoloji-Embriyoloji
Terimleri Sözlüğü
İç Hastalıkları
Terimleri Sözlüğü
İktisat Terimleri
Sözlüğü - 2004
İlaç ve Eczacılık
Terimleri Sözlüğü - 2014
İstatistik Terimleri
Sözlüğü - 1983
Kentbilim Terimleri
Sözlüğü - 1980
Kılıçoyunu Terimleri
Sözlüğü - 1970
Kimya Terimleri
Sözlüğü - 1981
Kimya Terimleri
Sözlüğü (II) - 2007
Kitaplıkbilim
Terimleri Sözlüğü - 1974
Kriminoloji Terimleri
Sözlüğü
Madencilik Terimleri
Kılavuzu - 1979
Mantık Terimleri
Sözlüğü - 1976
Matematik Terimleri
Sözlüğü - 1983
Medenî Hukuk
Terimleri Sözlüğü (Osmanlıcadan Türkçeye - Türkçeden Osmanlıcaya) - 1966
Metalbilim İşlem
Terimleri Sözlüğü - 1972
Mikrobiyoloji
Terimleri Sözlüğü - 2004
Nükleer Enerji
Terimleri Sözlüğü - 1995
Orta Öğretim
Terimleri Kılavuzu - 1963
Otomobilcilik ve
Motor Bilgisi Terimleri Sözlüğü - 1980
Parazitoloji
Terimleri Sözlüğü
Patoloji Terimleri
Sözlüğü - 2007
Ruhbilim Terimleri
Sözlüğü - 1974
Sepettopu Terimleri
Sözlüğü - 1969
Sinema ve Televizyon
Terimleri Sözlüğü - 1981
Su Ürünleri Terimleri
Sözlüğü - 2007
Tarım Terimleri -
1949
Tarih Terimleri
Sözlüğü - 1974
Tecim, Maliye,
Sayışmanlık ve Güvence Terimleri Sözlüğü - 1972
Teknik Terimler I
(Makina öğeleri. Elektroteknik. Yapı Makinaları, İçten Yanmalı Motorlar,
Bastıraklar, Teknibilim, Dayanım, Temel Tekniği, Gereç) - 1949
Tıp Terimleri
Kılavuzu - 2010
Tiyatro Terimleri
Sözlüğü - 1966
Toplumbilim Terimleri
Sözlüğü - 1975
Türe Terimleri
Türk Dünyası Gramer
Terimleri Kılavuzu - 1997
Türkçe Hekimlik
Terimleri Üzerine Bir Deneme - 1944
Uçantop, Alantopu,
Masatopu Terimleri Sözlüğü - 1968
Uluslararası
Metroloji Sözlüğü
Uygulayım Terimleri
Sözlüğü - 1980
Veteriner Hekimliği
Tarihi ve Deontoloji Terimleri Sözlüğü - 2004
Veteriner Hekimliği
Terimleri Sözlüğü
Viroloji Terimleri
Sözlüğü - 2004
Yapım İyeliği
Terimleri Sözlüğü - 1971
Yapıt Hakları
Terimleri Sözlüğü - 1971
Yazın Terimleri
Sözlüğü - 1974
Yerbilim Terimleri
Sözlüğü - 1971
Yöntembilim Terimleri
Sözlüğü - 1981
Yumrukoyunu Terimleri
Sözlüğü - 1968
Zanaat Terimleri
Sözlüğü - 1976
Zooloji Terimleri
Sözlüğü - 1963
Zootekni Terimleri
Sözlüğü - 2007 
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder