TÜRKÇE GENEL SÖZLÜKLER HAKKINDA ELEŞTİRİLER KONULU BAZI YAYINLAR / ALINTILAR

TÜRKÇE GENEL SÖZLÜKLER HAKKINDA ELEŞTİRİLER KONULU 

BAZI YAYINLAR / ALINTILAR

Bülent Ağaoğlu

25.6.2020

1

Türkçe Sözlük Eleştirileri Üzerine / On Turkish Dictionary Criticism * İbrahim  Karahancı                * https://www.academia.edu/35492035/T%C3%BCrk%C3%A7e_S%C3%B6zl%C3%BCk_Ele%C5%9Ftirileri_%C3%9Czerine_On_Turkish_Dictionary_Criticism

2

https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/tdk-baskani-elestirileri-yanitliyor-38663237

3

“TDK Türkçe Sözlük’ün 11. Baskısı 77.005 maddebaşı ve 15.287 maddeiçi olmak üzere 92.292 söz içeriyor. 34.664 örnek cümleyle maddeler aydınlatılmaya çalışılmış ki bu sayı yetersiz. Sözlükte 53.451 isim, 12.666 sıfat, 3.312 zarf, 88 zamir, 40 edat, 299 ünlem, 50 bağlaç, 9.912 fiil bulunuyor. Toplam 79.818. Bu sayı ile maddebaşının uyuşmaması bazı sözcüklerin birden fazla sözcük türüne ait olmasından kaynaklanıyor.

Yeri gelmişken bir kavramdan bahsetmem gerek. Son birkaç baskıda “sözvarlığı” diye bir kavram kullanılıyor ki meğer bildiğimiz anlamda değilmiş. Maddebaşı ile maddeiçini toplayınca elde edilen sayı “sözvarlığı” diye anılırdı. Lakin, bu baskıda toplam 92 bin madde varken 122 bin de sözvarlığı bulunmaktaymış. Maddebaşı yahut maddeiçi olmayan hangi kelime var ki sayıyı 30 bin kadar artırmış? Sözlüğün bu konuda açıklaması şöyle: “söz, terim, deyim, ek ve anlamdan oluşan 122.423 sözvarlığı”. Söz, terim, deyim zaten ya maddebaşıdır ya da maddeiçidir. Ekler sonda bulunuyor ki hepsini toplasan 1.000 etmez. Geriye “anlam” diye bir şey kalıyor ki ne benim böyle bir kavram hakkında bilgim var ne de sözlükte izah edilmiş. Şöyle bir mantık yürüttüğümde de sonuç alamadım: Eski sözlükte sözvarlığı 104.481. Bu baskıda 14.885 yeni söz ve 17.961 yeni anlam varmış. Yeni sözvarlığı bu sayıların toplamı nispetinde artmış olmalı. Ama, bunları toplayınca da sonuç 137.327 çıkıyor. Yani doğru olmuyor. Kısacası, ben bu yeni sözvarlığı kavramından hiçbir şey anlamadım. Zaten TDK’de de çelişkiler, tutarsızlıklar var. TDK’nin 1998’de yayımlanan dokuzuncu baskısının önsözünden bir cümleyi aynen naklediyorum:

“Elinizde bulunan 9. baskı Türkçe Sözlük’ün sözvarlığı ise 60.000 madde başında ve 14.000 madde içinde olmak üzere 75.000 civarında bir sayıya ulaşmış bulunmaktadır.”

Şimdi de yeni sözlüğün önsözünde 9. baskı hakkında yazılanları görelim:

  “…Sunuş yazısında sözlerin yazımı açısından 1996 yılında yayımlanan İmla Kılavuzu ile büyük ölçüde uyumun sağlandığı belirtilen dokuzuncu baskı Türkçe Sözlük’te söz, terim, deyim, ek ve anlamdan oluşan 98.107 sözvarlığı bulunmaktadır. Bu sözvarlığını 60.152 maddebaşı, 13.555 maddeiçi söz oluşturmaktadır.”

İşte görüyorsunuz ki TDK kendi içinde bile net değil. Bu noktada TDK eleştiriyi hak ediyor mu? Bence hak ediyor. Yıllardır kullanılagelen anlamlar bir günde değiştirilmemeli. Hele ki böyle muğlak, ne olduğu bilinmeyen anlamlara çekilmesi büyük yanlış.”. http://turkcesivarken.com/turkcenin-kaleleri-tdk-turkce-sozluk-11-baski-2011/