RECAİ CİN: KAVRAMLAR DİZİNİ

RECAİ CİN: KAVRAMLAR DİZİNİ

Ankara: TDK, 1971

“Adı: Recai Cin

Tam adı: Ş. Recai Cin

Doğum: Kratova, Makedonya, 1891

Ölüm: İstanbul

Recai Cin, 1891'de Makedonya'nın Kratovo kentinde doğdu. 1909'da Üsküp İdadisinden mezun oldu. Daha sonra eğitim mesleğine girdi ve birçok okullarda öğretmenlik ve idarecilik yaptı. Trabzon Lisesi'nde başmuavinlik (1928), Artvin'de ortaokul müdürlüğü (1932), Rize'de ortaokul Türkçe öğretmenliği ve müdürlüğü (1933) bunlardan bazılarıdır. 30 Eylül 1933 tarihinde Galatasaray Lisesi'ne tayin edildi. 3 Eylül 1951'e kadar Galatasaray Lisesi'nde Türkçe öğretmenliği ve müdür muavinliği yaptı. Galatasaray Lisesi'nden sonra Beşiktaş Ortaokuluna tayin edildi ve oradan emekli oldu. Galatasaray Lisesi'nde talebeyi sürekli denetlemesi ve ceza vermesi yüzünden kendisine Cingöz lakabı takıldı. 1934'de soyadı kanunu çıkınca kendisi de bu lakabı benimseyerek Cin soyadını aldı. Recai Cin İstanbul'da vefat etti.” http://www.oktayaras.com/recai-cin/tr/29509

ÖNSÖZ’ÜN BİR KISMI:

“ÖNSÖZ

Bir sözcük, bir insanın akıllı ya da

ahmak olduğuna hüküm verdirebilir.

Konfüçyüs

Bugün, kullanmakta olduğumuz Türkçe sözlükler, hemen genellikle,

sözcüklerin kavramlarım (ya da anlamlarını) açıklayan âdeta, sözcükleri

sözcüklerle tanıklayan bir çeşit çeviri sözlükleridir. Daha çok okuyanların

işlerine yarar. Bizim bu ?Kavramlar Dizini? ise, tam tersine, bir konu

(theme) sözlüğüdür. Söz kavramını değil, kavramın unutulmuş sözcüğünü

buldurup öğretmek amacıyle düzenlenmiştir.

Her yazar, zihninde beliren bir kavramın sözcüğünü unutabilir ya da

bilmeyebilir. Halk deyişiyle, (Dilimin ucundadır) dediği bu sözcüğü bir türlü

sezinemez. Sezinip buldukları da çok kez yerinde karşılıklar değildir. Bu söz-

cüğü gramer de göstermez. O sözcük şekillerinin, dizilişlerinin kurallarını

öğretir, yerlerini öğretmez. Eldeki sözlükler ise aranılan sözcükleri de kap-

sadıkları halde, yerlerini bulup gösteremez. Bu kelimeyi çarçabuk bulup ta-

nıtacak araç, anlamdan kavrama ilkesi üzerine hazırlanmış ?Kavramlar

Dizini?dir.

Kitabın sözcük kadrosu alabildiğine geniş tutulmuştur. Bugün dili-

mizin kullanılmakta olan bütün sözcüklerini kapsamaktadır. Teknik yapı-

sına gelince, Türkçemizin bugünkü gelişme ve oluşma durumuna en uygulu

ve kullanışlı bir plana göre işlenmiştir. Bu planda, düşünceyi en yalın belir-

timiyle simgeleyen sözcükler, kalın basılı olarak, A?dan Ze?ye kadar alfabe

sırası ile sıralanmıştır. Bunların bir kısmı öğeleri, türleri, ayırtılarıyle-yaratık,

nitelik, eylem olarak- anlamdaşlık, yakın anlamlılık, fikir çağrışımı, gramer...

gibi türlü ilişkilerle gruplar halinde toplanmış merkez sözcük (madde başı)-

lerdir. Bir kısmı da merkez sözcüklere gönderilen sözcüklerdir. İşte bu alfabe

sırası ve göndermeliler yardımıyle herhangi bir kelimeyi istenildiği zaman

bulmak mümkün olacaktır.

Böyle bir kelime hâzinesi, düşüncenin de yardımcısı olur. Gerçekten,

düşüncelerimizin anlatılabilir maddeleri olan olaylar, duygular, izlenimler

zihinde ancak çok kısaltılmış sözcükler biçiminde var düşünülebilir.” https://www.eskikitaplarim.com/showthread.php?t=39047

(DEVAMI AŞAĞIDA).

“Bugün, kullanmakta olduğumuz Türkçe sözlükler, hemen genellikle,

sözcüklerin kavramlarım (ya da anlamlarını) açıklayan âdeta, sözcükleri

sözcüklerle tanıklayan bir çeşit çeviri sözlükleridir. Daha çok okuyanların

işlerine yarar. Bizim bu ?Kavramlar Dizini? ise, tam tersine, bir konu

(theme) sözlüğüdür. Söz kavramını değil, kavramın unutulmuş sözcüğünü

buldurup öğretmek amacıyle düzenlenmiştir.

Her yazar, zihninde beliren bir kavramın sözcüğünü unutabilir ya da

bilmeyebilir. Halk deyişiyle, (Dilimin ucundadır) dediği bu sözcüğü bir türlü

sezinemez. Sezinip buldukları da çok kez yerinde karşılıklar değildir. Bu söz-

cüğü gramer de göstermez. O sözcük şekillerinin, dizilişlerinin kurallarını

öğretir, yerlerini öğretmez. Eldeki sözlükler ise aranılan sözcükleri de kap-

sadıkları halde, yerlerini bulup gösteremez. Bu kelimeyi çarçabuk bulup ta-

nıtacak araç, anlamdan kavrama ilkesi üzerine hazırlanmış ?Kavramlar

Dizini?dir.

Kitabın sözcük kadrosu alabildiğine geniş tutulmuştur. Bugün dili-

mizin kullanılmakta olan bütün sözcüklerini kapsamaktadır. Teknik yapı-

sına gelince, Türkçemizin bugünkü gelişme ve oluşma durumuna en uygulu

ve kullanışlı bir plana göre işlenmiştir. Bu planda, düşünceyi en yalın belir-

timiyle simgeleyen sözcükler, kalın basılı olarak, A?dan Ze?ye kadar alfabe

sırası ile sıralanmıştır. Bunların bir kısmı öğeleri, türleri, ayırtılarıyle-yaratık,

nitelik, eylem olarak- anlamdaşlık, yakın anlamlılık, fikir çağrışımı, gramer...

gibi türlü ilişkilerle gruplar halinde toplanmış merkez sözcük (madde başı)-

lerdir. Bir kısmı da merkez sözcüklere gönderilen sözcüklerdir. İşte bu alfabe

sırası ve göndermeliler yardımıyle herhangi bir kelimeyi istenildiği zaman

bulmak mümkün olacaktır.

Böyle bir kelime hâzinesi, düşüncenin de yardımcısı olur. Gerçekten,

düşüncelerimizin anlatılabilir maddeleri olan olaylar, duygular, izlenimler

zihinde ancak çok kısaltılmış sözcükler biçiminde var düşünülebilir. Söz-

cüklerle düşüncelerimizi biribirinden ayırmak, gerçekten mümkün olmaya-

cağına göre, söz zenginliği demek, fikir zenginliği demek olur ki, bu niteli-

ğiyle kitabımız, yazarlar için ayrı bir önem taşır.

Özellikle, öğrenciler, kompozisyon ödevlerini hazırlarken çok kez bir

vokabüler darlığı ve yoksunluğu yüzünden çaresiz kalırlar. Bunun için de

uyarsızlık, yetersizlik, yineleme gibi üslup zayıflıklarından kendilerini kurta-

ramazlar. Kitabımız bu alanda da bütün gereç ve olanakları bulup hazırlar.

Hem de, yalnız aranan bir iki sözcüğü buldurmakla kalmaz, kavramın çeşit-

li yönlerden ilgili sözcüklerini gramer gruplan halinde bir revü gibi önlerine

serer.

Dizinimiz dil devrimi bakımından da büyük bir önem taşır kanısın-

dayız. Bugün, Türkçeleştirme akımı, aynı zamanda, kavramdan sözcüğe

ilkesine dayanan bir harekettir. Bu bakımdan gerek Osmanlıca terimlere,

gerek her gün akın akın çeşitli vasıta ve yollarla dilimize girmekte olan ya-

bancı sözcüklerle toplumun arasız faaliyetlerinin gerektirdiği yeni kavram-

lara Türkçe karşılıklar bulmak çabasında da Dizinimiz, önemi küçüm-

senmeyecek bir elkitabıdır.

Ş. RECAİ CİN”. https://www.eskikitaplarim.com/showthread.php?t=40722

KİTAP HAKKINDA:

1

https://eksisozluk.com/kavramlar-dizini--5263743

2

https://cdn1.dokuzsoft.com/u/simurg/img/c/k/a/kavramlar-dizini-2-cilt2bb93eb6d38413b257747fd7da76a281.jpg

3

https://www.nadirkitap.com/kitapara_sonuc.php?kelime=Kavramlar+Dizini%2C+

4

https://catalog.hathitrust.org/Record/000875965

5

Dijital kopya: https://www.eskikitaplarim.com/showthread.php?t=39047

6

“25 Ekim 2016

KAVRAMLAR DİZİNİ

Kavramlar dizini TDK tarafından 1971 yılında (elimdeki) basılmış. Ş. Recai Cin hazırlamış. Cin, sözlük hakkında “Bizim bu ‘Kavramlar Dizini’  ise, tam tersine, bir konu  (théme) sözlüğüdür. Söz kavramını değil, kavramın unutulmuş sözcüğünü buldurup öğretmek amacıyla düzenlenmiştir.” diyor.

Bir sözcüğün yakın anlamlısını arıyor olabilirsiniz, şiir yazarken bir sözcüğün çağrıştırdığı diğer sözcükleri bilmek istersiniz. “Dilimin ucunda” deyip anımsamaya çalışırsınız ya yine de aradığınızı bulamayabilirsiniz. Şimdi bu Kavramlar Dizini işte size yardımcı olacaktır. Sizi sözcük aramaktan kurtaracak, zenginleştirecektir.

“Kitabın sözcük kadrosu alabildiğine geniş tutulmuştur. Bugün dilimizin kullanılmakta olan bütün sözcüklerini kapsamaktadır. Teknik yapısına gelince, Türkçemizin bugünkü gelişme ve oluşma durumuna en uygulu ve kullanışlı bir plana göre işlenmiştir. Bu planda, düşünceyi en yalın belirtimiyle simgeleyen sözcükler, kalın basılı olarak, A’dan Z’ye kadar alfabe sırası ile sıralanmıştır. Bunların bir kısmı öğeleri, türleri, ayırtılarıyle-yaratık, nitelik, eylem olarak- anlamdaşlık, fikir çağrışımı, gramer… gibi türlü ilişkilerle gruplar halinde toplanmış merkez sözcük (madde başı) lerdir. Bir kısmı da merkez sözcüklere gönderilen sözcüklerdir. İşte bu alfabe sırası ve göndermeliler yardımıyle herhangi bir sözcüğü istenildiği zaman bulmak mümkün olacaktır.

Böyle bir sözcük hazinesi, düşüncenin de yardımcısı olur.” age s 5

Sözcük zenginliğine açılan bir kapıdır bu çalışma.

Tekrar Ş. Recai Cin’e dönersek: “ Bugün, Türkçeleştirme akımı, aynı zamanda, kavramdan sözcüğe ilkesine dayanan bir harekettir. Bu bakımdan gerek Osmanlıca terimlere, gerek her gün akın akın çeşitli vasıta ve yollarla dilimize girmekte olan yabancı sözcüklerle toplumun arasız faaliyetlerinin gerektirdiği yeni kavramlara Türkçe karşılıklar bulma çabasında da Dizinimiz, önemi küçümsenmeyecek bir elkitabıdır.”  s 6

Her şiir yazanın masasında bulunmalı derim.”. https://siirportakal.blogspot.com/2016/11/gunce-ekim-2016_2.html

 7

“Özel sözlükler bir dilin belli bir alanının söz varlığını kapsayan eserlerdir. Bu sözlükler çok çeşitli olup ağız sözlükleri, argo sözlükleri, deyim sözlükleri, eş anlamlı-karşıt anlamlı kelimeler sözlüğü, etimoloji sözlükleri, yeni kelimeler sözlüğü, yabancı öğeler sözlüğü ve galatat sözlükleri bunlara örnek gösterilebilir. Özel sözlüklerin en geniş grubunu ise terim sözlükleri oluşturur; dil bilgisi, edebiyat, felsefe, coğrafya, tarih, fizik, kimya ve matematik terimleri sözlüğü gibi. Kavram sözlükleri, kelimelerin anlamlarından hareketle onları kavram alanlarına göre alfabetik biçimde veya asıl kavrama yakınlığı bakımından sıralayan sözlüklerdir. Türkçe’de henüz yeterli çalışma bulunmayan bu türe bir örnek Ş. Recai Cin’in Kavramlar Dizini’dir (I-II, Ankara 1971).”. https://islamansiklopedisi.org.tr/sozluk