Kütüphanede Raflara
Kitapları Yerleştirme Sistemi İçin Notlarım
Bülent Ağaoğlu
İstanbul, 26.2.2021
Felsefe
“Çünkü sınıflandırma düzenleri izafîdir; bunlardan herbiri, konuya
yaklaşımda düşünülebilecek türlü - çeşitli bakış açılarından yalnızca birini
temsil eder; ve hatta aslını ararsanız onu da tam anlamıyla temsil edemez.
Konu bibliyografyasındaki sınıflandırma, ilgili bilim dalındaki altkonular
arası yapının, içerilen eserlerin özelliklerinin ve istatistiksel
çokluklarının, bibliyografın kullanıcıya faydalı olmak amacıyla hedef aldığı
önceliklerin ve böylesine diğer birtakım kısıt ve belirleyicilerin arasında bir
kompromi yaratma, bir uzlaştırma çabasıdır. Sonuç, göreceli olarak başarılı
çıkabilir, başarısız bulunabilir; ama her durumda bir bibliyografyanın konu sınıflandırma düzeni, hele
buradaki ölçüde ayrıntılıysa, eleştirel bakan hiçbir göze yaranamayabilir.
Bu ihtimal de bibliyograflarımızı peşinen biraz tedirgin edebilir. Çünkü
örneğin, iki kişinin bir bilimsel konu üzerinde dişediş tartışırken bundan
kişisel kırgınlık payları çıkarmayıp dostluklarını hiç bozulmamış hissetmeleri
dahi, bizde daha yeni yeni yerleşiklik kazanmaya başlamaktadır.”. 1985. https://bulentagaoglu.blogspot.com/2020/04/prof-dr-hasan-isin-denerin-1985-yilinda.html
Tanım
“Sınıflama; Kütüphanelerdeki bilgi
kaynaklarına kolayca ulaşabilmek için, aynı konuda bilgi içeren bütün kitapların aynı yerde
bulunmasını sağlayan, okurların istedikleri kitabı kolayca seçmelerine
olanak veren sistemlerdir.
Sınıflamada amaç; birbiriyle ilişkili kaynakları
ya da ilgili kaynakları belli bir düzen içerisinde bir araya getirerek,
koleksiyonun kullanımını kolaylaştırmak ve materyalin tekrar doğru
yerine konabilmesine imkan vermektir.
Kütüphanemizde kullanılan sınıflama
sistemi; ABD'li kütüphaneci Melvil Dewey'in bulduğu ve onun adıyla anılan Dewey
Onlu Sınıflama Sistemi (Dewey Decimal Classification (DDC))’dir. Dewey Onlu
Sınıflama Sisteminde; kitaplar konularına göre gruplandırılmakta ve konular
sayısal ifadelerle tanımlanarak; hiyerarşik bir sayısal düzene göre raflara
sıralanmaktadır. Böylece
araştırma yapılan bir konuya ilişkin tüm kitaplara bir arada erişim
sağlanmaktadır.”. https://www.rtuk.gov.tr/hakkimizda/3849/945/siniflama-sistemi-ve-yer-numarasi.html
Değişik Uygulamalar
BDK’da boya göre depoda yerleştirme
yapılıyordu.
Kitap mağazaları Dewey uygulamıyor…
Onlar kullanıcı dostu kategorilerle raflarda yerleştirme yapıyor.
Çelik Gülersoy mesela özel bir
sınıflama tablosu kullanmıştı. Dewey kodlamaları hiç kullanılmamıştı.
YÖK’ün bilim alanları sınıflandırması
tablosu var webde.
Sorunlar
Dewey Tasnif Sistemi Artık
Kullanılmamaya Mı Başladı. 14.5.2020. https://bulentagaoglu.blogspot.com/2021/02/dewey-tasnif-sistemi-artik.html
“Sınıflandırma Sistemleri” kullanıcı
dostu değildir. İşte örnek: Kodlarla karman çorman olmuş bir yapı: https://www.loc.gov/aba/cataloging/classification/lcco/lcco_h.pdf
Kodlamalar kafa karıştırıyor.
Kütüphane raflarını bilmeceye çeviriyor. Keşke kullanıcılara Sınıflama
Sistemleri hakkındaki görüşleri sorulsa…
933 alt konu var.. Aslında toplam alt
konu zinciri çok daha fazladır… Kitap Yerleştirme için bu kadar çok alt konu
kullanılmasının yarattığı sorunlar var mıdır acaba… https://kisi.deu.edu.tr/erkin.baser/dewey.pdf
Sorular
Kütüphanelerde
raflarda kitapları yerleştirme sisteminin sorgulanmamış ezberleri neler… Kimse
bu ezberlerin üstüne gitmemiş mi...
Gitmemişse neden: Çünkü düşünmek zor. Olanı devam ettiriyor, kopyalıyor.
Sınıflama Sistemlerinin Amacı ne…
Kullanıcının
ne işine yarıyor… Daha doğrusu işine yarıyor mu…
Dewey’e göre kütüphane düzenlemek
kullanıcıya faydalı mı… Mesela benim için değil.
Günümüzün şartlarında Dewey ve LC’nin
faydası neler…
Artık kitapları boya göre yerleştirme
anlayışı mı geliyor.
Dewey’e veya LC’ye bağımlı olmak
kütüphaneci ile kullanıcı arasına duvarlar mı örüyor…
Dewey ve LC tasnif sistemleri
kütüphaneyi kütüphaneciye teknik olarak muhtaç hale mi getiriyor. Kütüphane
esasen kullanıcıya muhtaç olmalı.
Raflarda
çok sayıda alt konuya göre düzenleme yapmak doğru mu… Dezavantajları nelerdir…
Dewey veya LC’ye dayalı bu eski
yerleştirme tekniği halen neden devam ettiriliyor, anlamış değilim…
Dünyada
kütüphanelerde yeni yerleştirme trendleri nelerdir
Trendler / Yeni Gelişmeler
“Değişime Uyum: OCLC'nin kendisi,
çevrimiçi arayüzünü WorldCat'i çevrimiçi bir ortama uyacak şekilde yeniden
değiştirerek rüzgardaki değişime adapte oluyor. Bugünün çevrimiçi kataloğunda
anahtar kelime bulutları bulunmaktadır. Konu başlıkları öne çıkıyor. Gerçekten kütüphaneci
arayüzüne giriş yapmadığınız sürece, herhangi bir yerde bir kesici numarası
bulmakta zorlanırsınız.”. https://www.forewordreviews.com/articles/article/sorry-dewey-the-decimals-are-outdated-the-catalog-of-the-future-will-aid-indies/
Yapılması Gerekenler
Sorular sorulabilir.
Dewey
ve LC aleyhinde yayınları bulup incelemeli…
Keşke tez olsa bu iki sistem hakkında.
Pratik
bir çözüm bulmalı… Basit, detaylı olmayan yerleştirme tekniği bulmalı.
Raflarda yerleştirme için Mesela 10
ana konu kategorisi ve toplam bunların 100-200 alt konu kategorisi
belirlenebilir.
Yerleştirme konusunu mesela 10 kıdemli
uzmana danışmanızı öneririm.
Yerleştirmede çok sayıda alt konulara yer
vermek yerine, esasen veritabanı düzenlemede konu başlıklarını detaylı ve doğru
olarak vermeye odaklanmalı.
Çalıştay düzenlenebilir.
Yayın aramalı: "Library Classification
Trends" ** “Current Trends In Lıbrary Classıfıcatıon”
Önemli olan..
Önemli
olan, kütüphanenin yönetim olarak odaklanması gereken her her bir kitabı
kütüphane yazılımına (veritabanına) kaydederken kitaba ilişkin konu
başlıklarının detaylı ve doğru olarak verilmesidir. Kütüphaneci esasen konu
başlığı verme işinde ihtisaslaşmalı, Dewey’in veya LC’nin labirentlerinde
zihnini dondurmamalıdır.
Veritabanlarında Ana konu: edebiyat
araması yapamazsınız. Rafta edebiyat’ın bir araya getirilmesine göre veritabanında
biraraya getirmek daha faydalıdır. Bu bakımdan veri tabanında kayıtlar için Ana
konu – Alt konular – Konu başlıkları düzeni kurulabilir.
Önemli
olan ülkemizde “Konu Başlığı Listesi”nin hazırlanmasıdır;
Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm
Ofisi’nin web sitesinde “Ulusal Veri Sözlüğü” sayfasını ( https://cbddo.gov.tr/projeler/#3166 ) incelerken;
ABD Kongre Kütüphanesi Konu Başlıkları Sistemi’nin (“Kongre Kütüphanesi Konu
Başlıkları” Sistemi Hakkında Bazı yayınlar. https://bulentagaoglu.blogspot.com/2021/02/kongre-kutuphanesi-konu-baslklar.html ) ülkemizde mevcut olmaması konusunu düşündüm…
44 yıllık bilgi hizmetleri naçizane tecrübem var. (Hakkımda: https://bulentagaoglu.blogspot.com/2019/10/bulent-agaoglu-ozgecmis_22.html ).
Bu sebeple kütüphanelerimiz ve kullanıcıları için “Konu
Başlıkları Listesi”nin mevcut olmayışının yol açtığı sorunların bilincindeyim.
Kütüphaneler ve kullanıcıları için kolaylıklar sağlayacak,
verimlilik getirecek “Konu Başlıkları Listesi”nin mevcut olmaması önemli
sorunlar yaratmaktadır.
“Tek başına” 1600’lerin şartlarında 15 bin kitabın
bibliyografyasını hazırlayan, bunların önemli bir kısmının değerlendirmesini
yapan Katip Çelebi’nin ülkesiyiz, ama…
Ülkemizde Kütüphanelerdeki kataloglama işlemlerinde
standartlaşmaya katkı getirmek üzere ve ayrıca kullanıcıların bilgi-yayın
erişim ihtiyaçlarının karşılanması için, “Konu Başlıkları Listesi”nin
(Sözlüğünün) hazırlanmasının nasıl mümkün olabileceği konusunun ülkemiz
kütüphaneciliğinin gündemine alınması çok önemli olsa gerek.
Günümüzün
“yapay zeka” teknolojisi imkanlarının bu listeyi hızla hazırlamayı
kolaylaştırması belki de mümkündür…
Konuya ilişkin derlemelerim;
1. Veri Sözlüğü Konulu Bazı Yayınlar. https://bulentagaoglu.blogspot.com/2021/02/veri-sozlugu-konulu-baz-yaynlar.html
2.Türkiye’de Kütüphanelerde Sınıflandırma / Konu Başlıkları
Sorunları Hakkında Bazı yayınlar. https://bulentagaoglu.blogspot.com/2021/02/turkiyede-kutuphanelerde-snflandrma.html
3. “Kongre Kütüphanesi
Konu Başlıkları” Sistemi Hakkında Bazı yayınlar. https://bulentagaoglu.blogspot.com/2021/02/kongre-kutuphanesi-konu-baslklar.html
4. Ülkelerin Konu Başlıkları Listeleri (Kütüphaneler İçin
Ülkelerin Konu Başlıkları Listelerinin Neler Olduğunun Tespitine Yardımcı
Olabilecek Bazı Kaynaklar). https://bulentagaoglu.blogspot.com/2021/02/ulkelerin-konu-baslklar-listeleri.html
5. FAST Projesi. https://bulentagaoglu.blogspot.com/2021/02/fast-projesi.html
6. Bazı sınıflandırma çalışmaları hakkında linkler. https://bulentagaoglu.blogspot.com/2021/02/baz-snflandrma-calsmalar-hakknda-linkler.html
Sınıflandırma Konulu Bazı yayınlar
Pakin, Erol: Dewey Tasnif Sisteminin
Türkiye’deki Uygulaması. https://core.ac.uk/download/pdf/276639091.pdf
https://bbs.karatekin.edu.tr/dersDetay.aspx?drsK=06061131
Pakin, Erol: Dewey Tasnif 'Sistemi',
İle 'Evrensel.' 'Onlu sınıflama'nın Uygulama Alanları”. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/1706/1690
“Kütüphanede kullanılan Dewey Tasnif
Sistemi öğrencilere tanıtıldı. Bu tasnif sisteminden yararlanılarak nasıl
araştırma yapılacağı, aradığı bilgiye nasıl ulaşacağı uygulamalı olarak
gösterildi.”
Sınıflama Sistemi ve Yer Numarası. https://www.rtuk.gov.tr/hakkimizda/3849/945/siniflama-sistemi-ve-yer-numarasi.html
Kütüphaneler Binlerce Kitabı Nasıl
Sınıflandırıyor? https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/kutuphaneler-binlerce-kitabi-nasil-siniflandiriyor
Karakaş, Sekine: Türk
Kütüphaneciliğine Bir Amerikan Sisteminin Kazandırılması : Dewey Onlu
Sınıflama. Bllgl Dünyası 2001, 2(1): 67-87. https://bd.org.tr/index.php/bd/article/download/459/455
Ders adı: Sınıflama Sistemleri, BBY302. https://en.wikipedia.org/wiki/Library_classification
https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Library_cataloging_and_classification
Understanding Call Numbers. https://www.library.yorku.ca/web/research-learn/academic-research-guides/understanding-call-numbers/
A New Scheme for Library
Classification. 2004. https://www.researchgate.net/publication/28808531_A_New_Scheme_for_Library_Classification
Library Classification Trends in the
21st Century. 2011. https://www.elsevier.com/books/library-classification-trends-in-the-21st-century/kumbhar/978-1-84334-660-9
“Bibliographic Classification in the
Digital Age: Current Trends & Future Directions”. 2017. https://www.researchgate.net/publication/319101908_Bibliographic_Classification_in_the_Digital_Age_Current_Trends_Future_Directions
Türk Kütüphaneciliği Dergisinde “TASNİF”
konulu yayınlar;
Sayı Başlık
Cilt 27, Sayı 3 (2013) Modern
Diplomatik Anlayışa Göre Cumhuriyet Dönemi Belge Türlerinin Tasnifi Denemesi:
Güncel Belgeler Üzerine Bir İnceleme II Öz PDF Niyazi Çiçek
Cilt 6, Sayı 3 (1957) ÎSLÂM İLİMLERİ
TASNİF CETVELİ PDF İsmet Parmaksızoğlu
Cilt 22, Sayı 1-2 (1973) Evrensel Onlu
Sınıflandırma (UDC) Brüksel Tasnif Sistemi TARİHÇE PDF Erol Pakin
Cilt 16, Sayı 2 (1967) Tasnif Edilmiş
Kütüphanelerde Yer Numarası Meselesi
PDF Necmeddin Sefercioğlu
Cilt 21, Sayı 3 (1972) Dewey Tasnif Sisteminin Türkiye'deki
Uygulaması PDF Emre Pakin
Cilt 23, Sayı 4 (1974) DEWEY TASNİF
SİSTEMİ İLE EVRENSEL ONLU SINIFLAMA'NIN UYGULAMA ALANLARI PDF Erol Pakin
Cilt 27, Sayı 2 (2013) Modern
Diplomatik Anlayışa Göre Cumhuriyet Dönemi Belge Türlerinin Tasnifi Denemesi:
Güncel Belgeler Üzerine Bir İnceleme I Öz PDF Türk Kütüphaneciliği Dergisinde
“SINIFLAMA” konulu yayınlar;
Cilt 33, Sayı 2 (2019) Kâtip
Çelebi’nin Keşfü’z-Zunûn’unda Sınıflama Yöntemi Öz PDF Hasan S. Keseroğlu, Bilal Yurtoğlu
Cilt 19, Sayı 2 (1970) I KONGRE
KÜTÜPHANESİ SINIFLAMA SİSTEMİ Gelişmesi, Özellikleri, Yapısı PDF Asuman Ulusan
Cilt 23, Sayı 3 (1974) SINIFLAMA
YÖNTEMLERİ VE TIP KÜTÜPHANELERİ
PDF O. Üstün Yıldırım
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder