TEBDİZ PROJESİ “KÜLTÜRÜMÜZÜN ZENGİN DÜNYASINA DAHA KOLAY VE DERİNLİĞİNE NÜFUZ EDEBİLMEK İÇİN” "TARİH VE EDEBİYAT METİNLERİ BAĞLAMLI DİZİN VE İŞLEVSEL SÖZLÜĞÜ"

TEBDİZ PROJESİ

“KÜLTÜRÜMÜZÜN ZENGİN DÜNYASINA DAHA KOLAY VE DERİNLİĞİNE NÜFUZ EDEBİLMEK İÇİN”

"TARİH VE EDEBİYAT METİNLERİ BAĞLAMLI DİZİN VE İŞLEVSEL SÖZLÜĞÜ"

30.3.2017

http://www.tebdiz.com/

"Gazi Üniversitesi hocalarından Prof. Dr. İsmail Hakkı Soyak, eski edebiyatımızdan hareketle kültürümüzün zengin dünyasına daha kolay ve derinliğine nüfuz edebilmek için interneti mutlaka kullanmak gerektiği kanaatine vararak arkadaşlarıyla birlikte kısa adı TEBDİZ olan bir proje geliştirmiş: “Tarih ve Edebiyat Metinlerinin Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük Çalışması”." http://www.karar.com/yazarlar/besir-ayvazoglu/internet-ve-kulturumuz-3655  

"İsmail Hakkı Bey, çalışmanın ilk merhalesinde 13-19. yüzyıllar arasında yazılmış metinlerin “bağlamlı dizin”ini hazırlamayı esas aldıklarını, daha sonra her türden tarihî ve edebî metinleri projeye dâhil ettiklerini, hatta başka disiplinlerde yer alan temel metinlerin de sisteme girişine izin verdiklerini söylüyor. En önemli amaç, bu proje kapsamında, Gazi Üniversitesi’nin desteğiyle hazırlanan programı kullanarak edebiyatımızın bütün metinlerini kuşatan kapsamlı bir sözlük hazırlamak..." http://www.karar.com/yazarlar/besir-ayvazoglu/internet-ve-kulturumuz-3655  

"Şu ana kadar 743 araştırmacının üye olduğu bu sisteme 330 eser ve yaklaşık olarak dört milyon kelime ve 600 bine yakın madde başı kaydı yapılmış. Her geçen gün bu sayının hızla arttığını ve proje tamamlandığında yaklaşık yirmi milyon kelime ve iki milyondan fazla madde başının sisteme kaydedilmiş olacağını düşündüklerini belirten İsmail Hakkı Bey’in bir de müjdesi var: TEBDİZ, Türk Tarih Kurumu veri tabanı bölümünde en üst sekmeye ilave edilerek araştırmacıların hizmetine sunulmuş." http://www.karar.com/yazarlar/besir-ayvazoglu/internet-ve-kulturumuz-3655  

"Amaç: Projenin amacı, 13-19. yüzyıllar arasında ortaya konan manzum ve mensur eserlerden hareketle Türk edebiyatının bağlamlı dizinini ve işlevsel sözlüğünü hazırlamaktır. Bu proje ile ilgili yüzyıllarda kaleme alınmış metinlerinde geçen sözcüklerin, terkip ve ibarelerin anlamları, bağlamları ortaya konacak; metinlerin kapsamlı bir dökümü yapılacaktır. Bu sayede edebi metinlerin kelime kadrosuna ait frequence ve concordance gibi özellikler de belirlenecektir. Bütün bu veriler sayesinde şairlerin üslupları hakkında nesnel verilere ulaşılabilecek, sözcüklerin sözlüklerde yer almayan anlam ve nüansları tespit edilebilecektir. Yapılacak çalışma sanal ortamda paylaşıldığında, herkesin ücretsiz erişebileceği kapsamlı ve tarihsel bir sözlük kullanıma hazır hâle gelmiş olacaktır. Proje ayrıca, karşılaştırmalı üslûp çalışmaları için gerekli nesnel verileri araştırmacıların istifadesine sunacaktır." http://www.edebiyatvakti.com/haber/tebdiz-sistemi-kullanima-acildi

"Gözgü kelimesinden hareketle metinbankası ve TEBDİZ gibi projelerin klasik edebiyat araştırmalarına neler getireceklerini şöyle sıralamak mümkündür: 1. Yazılı kültürde kelimelerin kullanıldıkları yüzyıllar ortaya çıkarılacaktır. 2. Kullanıldığı yüzyılın yanında birden çok anlamı olan kelimelerin bu anlamlarını hangi yüzyılda kazandığı ortaya çıkacaktır. 3. Sözlüklerde yer almayan birçok kelime artık bilinmezlikten kurtarılacaktır. 4. Sözlüklerdeki anlamı yetersiz olan kullanımlar ortaya çıkarılacak, böylelikle kelimelerin anlamlarına yenileri eklenebilecektir." http://dergipark.gov.tr/download/article-file/264659

"Bütün bunlar ne demek?

13. yy’dan başlayarak günümüze kadar gelen süreçte kullanılmış olan 2Milyon kelimenin 20Milyon örneğiyle bir tık uzağımızda olması demektir.

Sistemin ek-kök ayrımı yapması, her eki ayrı ayrı ayırmasından dolayı “Dil Bilimi” çalışmaları daha kolay yapılabilir hale gelecektir.

Sistemde kelimelerin tarihsel süreçte hangi anlamlardan geçtikleri, ilk olarak hangi yy’da kullanıldıkları, ilk kim tarafından kullanıldığı, hangi eserin neresinde kullanıldığı vb. şeklinde araştırmalar basitçe yapılabilmekte.

Sistemde detaylı çalışan bir arama sistemi mevcuttur. Bununla bir kelimenin yanında diğer bir veya birkaç kelimeyi aratarak kaç defa yan yana veya aynı beyit içinde kullanıldıklarının bilgisini alabilmekteyiz. Biz gönül ve dünya kelimelerini aradık 16 farklı beyitte geçtiğini gördük.

Sistemin bu özelliği sayesinde aylarca süren araştırmalar, divan taramalar artık bir tıkla ulaşılabilecek duruma geldi." 

http://www.klasikedebiyat.com/tebdiz-sistemi-acildi/

"Sistem kullanıcılarına ne gibi faydalar sağlıyor?" http://www.klasikedebiyat.com/tebdiz-sistemi-acildi/

-----------------------------.

SORULARIMIZ

Bilgi teknolojisi imkanları kullanılarak metinler üzerinde dünyada hangi projeler yapıldı; bunu ne kadar biliyoruz… Bunların dökümünü veren yayınlarımız var mı?

Metinler üzerinde önde gelen proje herhalde https://translate.google.com.tr/ olsa gerek. (Hakkında: http://translate.google.com.tr/about/intl/tr_ALL/# )

Ülkemizde bilgi teknolojisi imkanları kullanılarak metinler üzerinde hangi projeler yapıldı; bunu ne kadar biliyoruz… Bunların dökümünü veren yayınlarımız var mı?

30.03.2017