YANLIŞ DAVRANIŞLARI DEĞİŞTİRMEK İÇİN POZİTİF MESAJIN BÜYÜK ÖNEMİ
Bülent Ağaoğlu
İstanbul, 7.4.2020
1
Hayatımızda
yaşamakta olduğumuz sorunların çözümünde farklı düşünmenin, farklı bakış
açısının ne kadar önemli olduğu konusunda aşağıda alıntıların yer aldığı
düşünür Ali Saydam’ın köşe yazısı çok çarpıcı.
Yazıda
en çok ilgimi çeken somut bir deneyden söz edilmesi.
Bu
tür deneylere başka örnekleri içeren bir yayın var mı, merak ettim. Çünkü böyle
örneklerin bir araya getirilmesi, negatif iletişim mesajını kullananları
pozitif mesaj vermelerini ikna için belki daha etkileyici olur.
Yaşamakta olduğumuz sorunlu davranışlarda değişiklik beklentilerinde yöntem olarak pozitif mesajın önemi hangi tarihte keşfedildi...
Bu konuda akademik makaleler ve anketler var mı, varsa nelerdir.
-------------------------------------------------------------------------.
Alıntı
kaynağı:
Ali
Saydam: Sadece ‘ilginç’ olandan hep kaçtım… 07 Nis 2020, Salı. https://www.yenisafak.com/yazarlar/alisaydam/sadece-ilginc-olandan-hep-kactim-2054767
“Davranışınızı Değiştirmek için Kendinizi Nasıl Motive
Edersiniz” başlıklı konuşma, TEDxCambridge kapsamında bilişsel nörobilim uzmanı
Tali Sharot tarafından yapılmış…
Sharot, ciddî uyarılara rağmen insanların değişime
direnebildiğini söylüyor ve sonuç alabilmek için yollar öneriyor…
Aslında sorun, insanların direnmesinden çok, dirençle
karşılaşılacağı bilinen mesajlarla bu uyarıların yapılmasında gibi görünüyor…
Çünkü kendimizi ve başkalarını korkutarak
yapılan, olumsuz sonuçlara odaklanan uyarılar, insanlar üzerinde pek de etkili
olmuyormuş…
Sharot bunun nedenini şöyle açıklıyor: “Eğer bir şey bizi
korkutursa sistemi kapatmaya meyil edip negatif duyguları silmeye çalışırız.
Yani, rasyonelleştirmeyi kullanabiliriz. Örneğin, kendine şöyle diyebilirsin:
‘Dedem sigara içerdi, 90’ına kadar yaşadı. Çok iyi genlerim var, bu konuda
endişelenmeme kesinlikle gerek yok.’ Aslında, bu süreç, seni daha önce
hissettiğinden daha dirençli hissettirebilir; bu yüzden, uyarılar, bazen böyle
bir bumerang etkisine sahip olabilir.”
Sharot’un konuşmasında, negatif ve pozitif uyarı ve mesajların,
‘davranış değişikliği’ne etkilerini gösteren pek çok örnek var. Mesela,
Amerikalı sağlık çalışanlarıyla yapılan bir deneyde, hastaneye yerleştirilen
bir kamerayla sağlık personelinin hasta odalarına girip çıkarken el yıkayıp
yıkamadıklarına bakılmış… Sağlık personeli, bu amaçla kamerayla izlendiğinin de
farkındaymış… Sonuçta personelin yalnızca yüzde 10’unun ellerini yıkadığı
tespit edilmiş. Bunun üzerine pozitif
mesaj, teşvik, ödüllendirme, gelişimin izlenmesi yöntemine başvurulmuş…
Sağlık çalışanlarına ne kadar iyi gittiklerini
gösteren bir elektronik pano duvara yerleştirilmiş. Çalışanlar ellerini her yıkadığında,
ekrandaki rakamlar yükseliyormuş; ayrıca sayaç aynı vardiyada çalışanlar
arasındaki dereceleri ile haftalık çalışanların derecelerini de gösteriyormuş.
Sonuç ne mi olmuş? Çalışanların el yıkama
prosedürüne uyumu yüzde 90’a yükselmiş…”.
………………………..
“Ha tabii davranış değişikliği oluşmasın istiyorsanız, siz yine
“Trafik canavarı olma” gibi emir kipiyle negatif mesajlar vermeye devam
edebilirsiniz…”.
2
“COVİD-19’DAN
KORUNMA KONUSUNDAKİ BİLGİLERİN ETKİSİ”
Prof.
Dr. Acar Baltaş’ın makalesinden seçmeler;
“Oysa
bütün bu önerileri yapanların ve ekranlarda sürekli olarak aynı bilgileri
tekrarlayanların bilmedikleri basit bir gerçek var: “Bilgi davranışı değiştirmez”. Bilgi
davranışı değiştirecek olsa, dünyada sigara içen bir kişi bulmak mümkün
olmazdı. Bilgi davranışı değiştirmek için sadece başlangıçtır ve gereğinden
fazla tekrarlanması kanıksama, bıkkınlık ve duyarsızlaşmaya neden olabilir. Bu
durum sigara içen birisine, sigaranın sağlığa zararlı olduğunu söylemekten
farksızdır ve hiçbir sonuç vermez.”
“Alışkanlıklar
ince ipliklerle dokunmuş halatlardır ve bu nedenle alışkanlıklara dayanan davranışları değiştirmek
bilgi vererek mümkün değildir. Nitekim elleri yıkama konusundaki
mesajlar, bir davranış kırma niteliği taşımadığı için, gündelik hayatta
kolaylıkla yer bulmuştur. Covid-19 konusunda uzmanların her gece ekranlarda
tekrarladığı bilgiler de bu duruma için iyi bir örnektir. Yapılan araştırmalar
insanların bir saatte yaklaşık 25-30 defa ellerini yüzlerine götürdüğünü ortaya
koymuştur. Ortalama bir hesapla hepimiz uyanık kaldığımız süre içinde günde
400-500 defa elimizle yüzümüze dokunuyoruz. Bu temasların büyük çoğunluğu
ağıza, daha sonra da buruna ve göze olmaktadır. Bu kadar köklü bir alışkanlığı,
“ellerinizi yüzünüze götürmeyin” mesajını tekrarlayarak değiştirmek mümkün
değildir.”
“Bir
fabrika veya atölyede duvara “makineyi dikkatli kullan” demenin, çalışanların
dikkatini artıracağını ve kazaları azaltacağını düşünmek ne kadar gerçekçiyse,
“ellerinizi yüzünüze sürmeyin” diyerek, insanların bu davranıştan kaçınmalarını
beklemek o ölçüde gerçekçidir. Aynı fabrika veya iş ortamında duvara,
“çocuklarınız akşam evde sizi bekliyor” mesajıyla, yemek masası etrafında
toplanmış bir aile resmi olan afiş koymak, çalışanın daha dikkatli olmasını
sağlar. Benzer şekilde sigarayı bırakan insanlar, istisnalar hariç tümü ya eşi
için, ya çocukları için, ya da torunları için bırakırlar. Bilgi ancak duyguyla
birleştirildiği zaman etkisi artar.”
“Davranış
mimarisi
İş
kazalarını önlemenin en kesin üçüncü yolu, psikologların davranış mimarisi
dedikleri yoldur. Bu yol, çalışanın iki eliyle, iki düğmeye basarak makineyi
çalıştırması, böylece hatalı bir hareket sonucu, bir eliyle makineyi çalıştırıp
diğer eline zarar vermesini önlemeyi
garanti eder. Davranış mimarisinin en yaygın uygulaması, otomatik
vitesli arabalarda frene basmadan arabanın çalışmasının önüne geçilmesidir.
Otomatik vites uygulamasının ilk yıllarında, ileri veya geri vitese takılı olan
arabayı çalıştırmaktan kaynaklanan, büyük-küçük sayısız kaza meydana gelmiştir.
Covid-19’dan
korunma konusunda verilen bilgilerin etkili olması için de benzer yolun
izlenmesi, bu konudaki yayınların etkisini artıracak, kaynakların verimli
kullanımını ve pandeminin yayılımını yavaşlatacaktır.
Birinci adım bilgilendirme ve yapılan
bilgilendirmenin açıklayıcı animasyonlarla güçlendirilmesidir. İkinci adım, kendini korumanın
gerçekte sevdiklerini korumak olduğunu anlatmaktır. Bu konu
dramatizasyon içeren filmler ve hikayelerle anlatılarak, izleyicilerde güçlü duygular
uyandırılabilir ve dikkatsizlikleri nedeniyle sevdiklerine zarar
verenlerle empati geliştirmeleri sağlanabilir.
Üçüncü adım davranış mimarisi
değişikliği düzenlemeleri yapmaktır. Bunun için herkes
yaratıcılığını kullanarak kendisi için, elini yüzüne götürmesini engelleyecek
düzenlemeler oluşturabilir. Bu konuda en basit ve pratik uygulama maske
takmaktır.”. https://www.acarbaltas.com/covid-19dan-korunma-konusundaki-bilgilerin-etkisi/
3
DAVRANIŞ
MİMARİSİ KONULU BAZI YAYINLAR
1
Google:
"davranış mimarisi". 15 sonuç.
2
Tez
adı, dizin, özet aramalarında Davranış Mimarisi geçen bir tez bulamadım. https://tez.yok.gov.tr/
3
http://yale.summon.serialssolutions.com/
** sisteminde ‘davranış mimarisi’ aramalarımdan sonuç yok.
3
Tüm
alanlarda "behavioral architecture" araması: 425 sonuç. http://yale.summon.serialssolutions.com/#!/search?ho=t&l=tu-TU&q=%22behavioral%20architecture%22
**
("behavioural
architecture"). Araması da 425 sonuç.
4
Bütün
alanlarda "behavioral architecture" araması: 169 sonuç. ProQuest Dissertations & Theses Global.
("behavioural
architecture") araması 19 sonuç
5
ti("behavioural
architecture"). 2 tez. ProQuest
Dissertations & Theses Global.
·
A
hybrid-behavioural architecture for industrial robotic manipulation.
Lush, A.R.The University of Wales,
Aberystwyth (United Kingdom), ProQuest Dissertations Publishing, 2000. U140542.
·
Leveraging
service-oriented business applications to a rigorous rule-centric dynamic
behavioural architecture
Alqahtani, Ali.De Montfort University
(United Kingdom), ProQuest Dissertations Publishing, 2010. U635294.
6
"behavioural
architecture”. https://scholar.google.pt/scholar?hl=tr&as_sdt=0%2C5&q=%22behavioural+architecture%22&btnG=
4
5
Pozitif
mesaj konulu bir yayın taraması.
https://bulentagaoglu.blogspot.com/2020/04/pozitif-mesaj-konulu-bir-yayin-taramasi.html
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder