GAZETECİLER
İÇİN BİLGİ ERİŞİM İPUÇLARI
Bülent
Ağaoğlu
15
Nisan 2008
İÇİNDEKİLER
En
Önemli İpuçları (Davranışlar - Aksiyonlar / Kaynaklar)
BÖLÜM I:
GAZETECİ BİLGİ MERKEZİ İLİŞKİLERİ
GAZETECİLERİN
BEKLENTİLERİ
Genel
Yetkinlikler
Hizmet
Teknik İşlemler
Diğer
ARŞİVCİ
İÇİN PÜF NOKTALARI
Genel
Hizmet
Koruma
Teknik
ARŞİVCİ
GAZETECİDEN NE BEKLER
Zaman Zaman Sözkonusu Olan Davranışlar
Davranışlar - (Hizmet Dışı Olması Gerekenler)
Kurallar
Tanıma
BÖLÜM
II: BİLGİ ERİŞİM İPUÇLARI
Haberler
(Basılı kaynaklar)
Haberler
(İnternetteki Kaynaklar)
Haberler
(Derleme kütüphaneleri)
Haberler
(Kaynaklara İlişkin Sorunlar)
İnternet
(Arama Makineleri)
İnternet
(Özel arama makineleri)
İnternet
(Arama Etkinliği)
İnternet
(Google)
Davranış
İpuçları
Aksiyon
İpuçları
EK:
UYGULAMA ÖRNEKLERİ
Bilgi
Merkezleri (Milli Kütüphane)
Bilgi
Merkezleri (Rehberler)
Bilgi
Merkezleri (Bilgi Bankaları)
Bilgi
Merkezleri (Bazı İpuçları)
Dergiler
İndeksler
Dergiler
(Rehberler)
Mesleki
Kuruluşlar
Tezler
Şirketler
EN ÖNEMLİ İPUÇLARI
DAVRANIŞLAR
- AKSİYONLAR
Bilgi
sevgisi karşınıza çıkacak zorlukları aşmanızın bir numaralı anahtarıdır. Bu
gerçeği her şart ve ihtimalde aklınızdan çıkarmayınız.
Bilgi
arama sürecinde başvuracağınız kütüphane, arşiv, dokümantasyon merkezi, vs.
kuruluşlarla ilişkilerde halkla ilişkiler uzmanı gibi davranılmalıdır.
Buralarda mevcut sorunların çalışan
kişilerden kaynaklandığı gibi bir yargıyla yaklaşmak bilgi bulma sürecine
psikolojik engeller getirebilir.
Kütüphane,
dokümantasyon merkezi, arşiv gibi belge bilgi merkezlerinde ihtiyaç doğru ve
detaylı olarak açıklanmalıdır. Böyle yapılmadığı taktirde muhatabınızın sizi
yönlendirebilmesi zorlaşacaktır. İhtiyacın doğru ve detaylı olarak formüle
edilmesi kullanıcı tarafından yapılmalıdır. Bilgi merkezleri çalışanları her
gün çok sayıda ihtiyacına cevap vermeye çalışmaktadır. Kullanıcıya ayıracak
zamanları sınırlı olabilir.
Zor veya
kapsamlı bilgi arama çalışmaları sırasında akla gelen fikirler muhakkak not
edilmelidir. Bunlar daha sonra birleştirilerek sistematik bir yapıya
kavuşturulduğunda iş programınızın etkili parçaları olacaktır.
KAYNAKLAR
Haberler: Basın
Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü’nün yayınlamakta olduğu Ayın Tarihi
dergisinin 1947’den günümüze kadar olan nüshaları internet üzerinde www.byegm.gov.tr
adresinde yer almaktadır (http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/AyinTarihi/Ayintarihi.htm ). Gün,
ay, yıl değişkenlerine göre bilgi erişimi sağlanabilmektedir.
Haberler: Devlet
Arşivleri Genel Müdürlüğü Dokümantasyon Daire Başkanlığı bünyesinde mevcut
Dokümantasyon Merkezi özellikle devlet kuruluşları tarafından çıkarılmış
yayınları içermektedir. Bu Merkezin kayıtları http://www.devletarsivleri.gov.tr/dokumantasyon/
adresinden
sorgulanabilmektedir. Ekim 2006 sonu itibarıyla; Monograflar Veri Tabanında
46.900, Tebliğler Veri Tabanında 54.300, Makaleler Veri Tabanında 347.500,
Haberler Veri Tabanında 96.000 olmak üzere toplam 544.700 bibliyografik bilgi
kayıtlıdır.
Makaleler: Milli
Kütüphane tarafından 2001 yılında üretilen Cumhuriyet Dönemi Makaleler
Bibliyografyası’nda ülkemizde 1923-1999 yılları arasında 4.418 süreli yayında
yayınlanmış 566.627 makalenin künye bilgileri yer almaktadır. Gazetelerde
yayınlanmış köşe yazıları kapsamda bulunmamaktadır. Kaynakça kapsamında Milli
Kütüphane’de bulunan ve seçilmiş dergilerdeki makalelerin künye bilgileri yer
almaktadır. Milli Kütüphane’de bulunmayan dergilerin bilgilerine yer
verilmemiştir. CD’de yer alan bilgilere
Milli kütüphane’nin internet sitesinden erişmek mümkün değildir.
Kitaplar: Toplu kataloglar:
www.kutup.org
Kitaplar:
www.worldcat.org
Sistem
gündüzleri çalışmayabilir.
Tezler:
Ülkemizde 1987’den itibaren hazırlanan tezlerin bibliyografik bilgileri konu,
yazar, danışman vs. birçok değişkene göre www.yok.gov.tr/teztarama.html
adresinden sorgulanabilmektedir. Sistem üzerinde 2008 itibariyle 208. adet
tezin bilgisi bulunmaktadır. Bunlar YÖK Tez merkezine gönderilen tezlerin
bilgileridir. Bu Merkeze gönderilmeyen tezlerin bibliyografik bilgileri
sistemde yer almamaktadır.
Bazı
sınırlamalar çerçevesinde tezlere tam metin olarak erişim imkanı bulunmaktadır.
Google
web sayfalarının başlığında geçen bir kelimeyi arayabilmektedir. Bunun iki
yöntemi bulunmaktadır. İlk yöntemde Gelişmiş Arama formundan “Sayfa başlığında
ara” tercihinin seçilmesi ve “Sonuçları
Bul” kısmına da aratılacak kelimenin veya kalıbın yazılması gereklidir.
Sınırlandırma getirmeden yapılan aramalarda gelen çok fazla sonuç içerisinden
aranılanın bulunması önemli bir sorundur. Bunu gidermenin yollarından birisi de
yukarıdaki yöntemdir. Aradığınız bir kelime
Bir web sayfasının başlığında geçiyorsa sizin aradığınız bilgileri
kapsamlı olarak içermesi ihtimali daha fazladır.
Google
"soy araştırması" yapmaz ya da "wildcard" tekniğini
desteklemez. Google arama kutusuna tam olarak girmiş olduğunuz kelimeleri arar.
"googl" veya "google*" şeklindeki aramalar
"googler" ya da "googlin" sonuçlarını getirmeyecektir. Bir
örnek daha vermemiz gerekirse; “turizm*” şeklindeki bir arama sonucu turizm ile
başlayan turizmde, turizmin, turizmci, turizmimiz vs şeklinde kök kelimenin
devamlarının gelmesi mümkün değildir.
İnternet
üzerinde “Google Guide” adlı dokümana da bedelsiz olarak www.googleguide.com
adresinden pdf veya html belgesi olarak erişebilirsiniz.
Ülkemizde
bilgi bulma için çalışacağınız zeminde genel bir dağınıklık, önemli boşluklar
var. Bu şartlara bakarak moraliniz bozulmasın, sakın yılmayın. Bu süreçte
sürprizlerle de karşılaşabilirsiniz. Bu
zemin üzerinde ilerlemeyi kabullenmek işinizi kolaylaştıracaktır.
Bilgi
Merkezlerinde karşılaşma ihtimaliniz olan sorunlara hazırlıklı olun, önceden
tedbir almaya çalışın. Örneğin kütüphanelerimizde gazete, süreli yayın
taleplerinde bulunanların sıklıkla karşılaştıkları genel bir cevap vardır:
“Ciltte”.
BÖLÜM I
GAZETECİ
BİLGİ MERKEZİ İLİŞKİLERİ
GAZETECİLERİN
BEKLENTİLERİ
GENEL
En kolay
şekilde aradığı bilgiyi içeren dokümana ulaşmak ister.
Arşivin
vizyonu olmalı. Klasik arşiv anlayışında olmamalı. Gazetecilik mesleğinin
gereklerine göre hareket edilmeli.
Sistematik
çalışmayı beklerler. Sistematik çalışmak birinci derecede önemli. Ne demek
sistematik çalışmak? Evvelden kuralları konmuş olduğu için belli bir sisteme
bağlı olarak çalışan, disiplinli olan… Düzeni temsil eden bu yapı yanında,
günlük işleyişte bir sorunla karşılaşıldığında, bir ihtiyaç ortaya çıktığında
bunu çözerken, buna cevap verirken ortaya konulan yaklaşımların tıkır tıkır
işleyen bir anlayışı yansıtması, ana yapının istikrarlı çalışması.
Meraklı
olmasını, “şu da var, bu da var” demesini beklerler. kendisine başvurduğunda
mevcut kaynakları haber vermek konusunda yardımcı olmasını beklerler.
YETKİNLİKLER
Çok
titiz ve dikkatli, özenli olmamızı
beklerler. Disiplinli, ciddi…
Bunlar
olmazsa ne olur? İlla ki bir gün sorun olarak patlar. Aranan fotoğraflar ve
haberler bulunamaz vs.
Hafızası
kuvvetli olmalı. Hiç olmazsa güncel olaylar, haberlerin bir parçası zihninde
olmalı.
Halkla
İlişkiler uzmanı gibi hareket etmeli. İletişim: Mesaj alma ve iletme.
Hizmet
bilinci gelişmiş olmalı. Takipçi olmalı. “Arşivde aradığınız var ya da yok“
cevabının ötesinde olması gereken yaklaşım gazetecinin talebinin
içselleştirilmesidir.
Arşivci
çağın gereklerine ayak uydurmalı meslekteki gelişmeleri incelemeli. Kendini
geliştirmeli, bilgisayara, veri tabanlarına (bilgi bankalarına) hakim olmalı,
internette bilgi arama yöntemlerine derinlemesine vakıf olmalı, bu konuda
gazetecilere danışmanlık yapabilmelidir.
Kapıdan
içeri girdiğinde ilgi ve yardım bekler, güleryüz bekler. Bir arşivci halkla
ilişkilerci gibi olmalıdır.
Klasik
arşivci davranışına ilaveten gazetede çalışıyor olması dolayısıyla ilave beklentiler vardır: Bilgi sevgisi olmalı.
Bunu beklerler.
Üşenmemesini
beklerler.
Günlük
gazeteleri takip etmeli. Gündeme hakim olmalıdır.
HİZMET
Temel
kaynakların arşivde mevcut olmasını beklerler. Redhouse, Türkçe Sözlük,
ansiklopediler vs.
Zengin
fotoğraf imkanları beklerler. Yayınlanmış fotoğraflar yanında yayınlanmamış
fotoğrafların da seçilerek kaydedilmesini beklerler. (Yazı işleri)
Hizmet
kalitesi için arşivci bir araştırmacı gibi düşünmelidir. Bu devamlı soru soran
bir akla işarettir.
Aranılan
ilk aşamada bulunamadığında pes etmemeli, bıkmadan usanmadan iz sürmelidir.
Arşivciden esasen beklenen budur.
Memur
gibi olmamalı, dinamik olmalı. Arşivde en olmayacak şey memur gibi olmaktır.
“Git bak şurada…” dememesini beklerler.
Doğrudan
doğruya sorulan bir soru için bulduğu bilgiyi değişik kaynaklardan kontrol
etmeli. Verilen belgeler kontrol edilmelidir, cevaplanan talepler kontrol
edilmelidir. Kuşkucu olunmalıdır… Yazı
işleri ile çalışmak çok dikkat ister. Yapılacak hata gazeteye aynen
yansıyabilir. Bulunan bilgi ilgili talep edene verilmeden önce çok dikkatli
olarak kontrol edilmiş olmalıdır.
Çok
hızlı cevap beklerler. İsteklerine hızlı cevap verilmesini isterler. Bu
çerçevede arşivci arşivindeki kaynakları çok iyi tanımalıdır. Neyin nerede
bulunduğunu en ince detayına kadar bilemese de, genel bir çerçeveye sahip
olmalıdır.
Arşiv
yazılımının kullanıcı dostu olmasını beklerler.
Arşivde
bulunan, yeni ortaya çıkan önemli bir olaya ilişkin elindeki geçmiş malzemeyi
ilgili servisle onlar istemeden paylaşabilmeli. TV, internet vs. çeşitli
kaynaklardan öğrendiği yeni bir olayın bilgi dosyasını ilgili servis istemeden
önüne koyabilmeli.
Beklenmeyen
olaylarda çok hızlı şekilde servis yapılabilmeli.
Danışmanlık
beklerler.
Arşiv
uyarmalı. Yazı işlerinin beklentisi. "ilk kez oldu.." gibi
yaklaşımlara karşı çok dikkatli hizmet vermeli. İddia edilenin ilk kez olmamış
olabileceğini, bunu rezervleri ile birlikte anlatmalı. Örnek olay: Manşete
çıkan Çankaya'daki nişan töreni.
Talep
edenlere çok genel bir dosya getirilmemeli. Bu dosya olabildiğinde daraltılmış
olmalı.
Taleplerinin
hem karşılanmasını ayrıca da bunun hızlı olmasını beklerler. Taleplerinin kulak
arkası edilmemesini beklerler.
İnternetten
bulduğu bilgilere güvenmemeli. Eğer sunacaksa bunu da söylemeli, özellikle
belirtmeli.
Cilde
gönderilen gazetelerin fazla beklenmeden hizmete verilmesini isterler. Arşive
geldiğinde eli boş geri dönmemeli.
Bir
talebe mail ile cevap verdiğinde, mailin ulaşmayacağı ihtimalini de göz önüne
alarak telefon ederek haber vermelidir
Tüm eski
arşivin dijitalize olmasını beklerler.
TEKNİK
İŞLEMLER
Arşiv
düzenli olmalı.
Gündemi
takip etmeli. Günlük gazeteleri takip etmeli.
Malzemelerin
seçiminde özen önemlidir. Arşive kaliteli kaynaklar kaydedilmelidir. Yoksa
arşiv çöplüğe dönebilir.
Dijital
arşivde kayıtlar (bilgiler) doğru
olmalı. Bilgi ulaşım kolaylığı olmalı.
Fotoğraf
kayıtlarında yanlışlık olmamalı. Kritik bir teknik iş. Birinci derecede önemli.
Çok sıkı
bir ödünç takip zimmet sistemi işleyişini beklerler.
Telif
sorunu olan fotoğrafları arşivlememizi beklerler.
Gelen
malzemelerin bekletilmeden günü gününe kaydedilmesi elzemdir.
DİĞER
Yazı
işleri ile verimli işbirliği çok önemlidir. Bu bakımdan günde en azından 1 kez
yazıişleri toplantısına katılınmalıdır.
Rutin
işleyiş yanında projeler de yapılmalıdır.
ARŞİVCİ
İÇİN PÜF NOKTALARI
GENEL
Bilgi
sevgisi bütün iç teknik sorunlarımızın en önemli çözüm anahtarıdır.
Yaşadığımız
bilgi çağında arşivcinin en büyük yardımcısı bilgisayardır. Bilgisayarın
püflerini ve imkanlarını olabildiğince öğrenmek ve uygulamakta fayda
bulunmaktadır. Bunun yanında entelektüel birikimin önemini de özellikle
unutmamak gereklidir.
Her bir
arşiv çalışanı bir araştırmacı gibi hareket etmelidir.
Gelen
taleplerdeki kaynak veriler (gazete adı, tarih vs.) bazen yanlış
olabilmektedir. Bu taktirde verilen kaynağa bağlı kalınılmamalıdır. Talep eden
bazen yanlış hatırlayabilmektedir. “Ağca top oynarken” şeklinde gelen talep
“Öcalan olmasın…” diye sorulmuş ve doğru hedefe varılmıştır.
Aktüel
olaylara ilgi ve olabildiğince takibi hafızayı canlı tutacaktır.
Her gün
gazetelerin derinlemesine okunamasa da hızla tetkiki elzemdir.
Arşivci
kendisini sadece sınıflandırıcı girişçi olarak şekillendirmemeli bütün
yönleriyle arşivi kavrayan bir iş modeli ile hareket etmelidir. Bu şekilde
arşivini derinlemesine tanıyabilecek ve mesleki gelişimini
hızlandırabilecektir.
HİZMET
Taleplere
hızla cevap verilmelidir. Geciken cevabın bir önemi kalmayabilir.
İnternetten
bulunan kaynaklara dikkatle yaklaşılmalıdır. İnternetten bulunan bilgi yazılı
kaynaklardaki bilgiler ile kontrol edilmelidir.
Kullanıcılar
taleplerinde (telefonda veya bizzat arşive gelerek) bazen detay vermemektedirler.
Bu durumu eğer sorgulamazsak, cevap vermek için zaman kaybetme ihtimali
yüksektir. Kullanıcının detay vermediği taleplerde muhakkak talebini
soracağımız sorularla şekillendirmeli ve açıklığa kavuşturmalıyız.
Telefonla
talep alınırken muhakkak not tutulmalıdır.
Eğer not alınmazsa tekrar kullanıcıyı aramak zorunda kalabiliriz. Bu da
hoş olmayacaktır. Ayrıca telefonla gelen taleplerde (sesinden tanınmıyorsa)
arayanın ismi ve telefonu muhakkak sorularak yazılmalıdır.
Gelen
isteklere verilecek cevaplar için muhakkak yazılı kaynaklara başvurmalıdır.
Aksi taktirde hafızadaki bir yanılma gazeteye yanlış bilgi olarak yansıyabilir.
Gelen
taleplerin üzerinde ciddiyetle durulmalı. Eksik verilecek hizmetin gazetenin
kalitesine olumsuz etki yapabileceği unutulmamalıdır. Halkla İlişkilerci gibi
kullanıcılara yaklaşmak çok önemli bir püf noktasıdır.
Telefon
ile bilgi talep edildiğinde bunun cevabı zorunlu olarak telefonda verilse bile,
bunun metni mail ile de gönderilip haber verilmeli veya fotokopisi (veya çıktısı)
talep edene ulaştırılmalıdır.
KORUMA
Arşive
gelen her malzeme toplumsal tarih belgesi sayılır. Bu nedenle arşiv malzemesine
karşı arşiv çalışanları büyük bir koruma hassasiyetiyle hareket etmelidirler.
Aslında bu bir püf noktası olmaktan ziyade işimizin en dikkat edilmesi gereken
yönlerinden birisidir, bir anlamda en önemlisidir.
TEKNİK
Arşiv
işlerinde düzen, titizlik, dikkat her arşivcide muhakkak bulunması gereken ana
özelliklerdir.
Giriş ve
yerleştirme hatasından özenle kaçınılmalıdır. Yapılacak hatanın sonucunda ya
aranan bilgi bulunamayacaktır ya da gazetede hatalı bilgi olarak
kullanılabilecektir.
Gazetenin
taşra baskısında çıkan fotoğraflar mutlaka arşiv tarafından gözden geçirilerek
varsa fotoğraf hatası saptanarak Yazı İşlerine haber verilmelidir.
Gazetede
çıkan fotoğrafların girişi yapılırken bazen gazetede hatalı fotoğraflar
olabilmektedir. Bu bakımdan Recep Tayyip Erdoğan, Süleyman Demirel, Hülya Avşar
gibi çok bilindik kişilerin fotoğrafları dışındaki fotoğraflarda muhakkak
fotoğraf arşivinden sorgulama yapılarak fotoğraftaki kişinin doğrululuğu test
edilmelidir.
Arşive
gelen malzeme hızla düzenlenmeli, biriktirilmemelidir.
Dijital
arşiv girişlerinde detayın verilmesine özellikle dikkat edilmelidir. Bunun
sonucu kaliteli iş olacaktır. Birden fazla kişiden oluşan fotoğraflarda sağdan
birinci vs. tarifler yapılmasına özellikle dikkat edilmelidir.
Dijital
arşiv için yapılan veri girişlerinde anahtar kelime standardizasyonu için arşiv
içi iletişimin yoğunluğu başarı için anahtardır.
Kullanım
için ödünç verilen malzemeler (dosyalar) geri döndükten sonra biriktirilmeden
hızla yerlerine konulmalıdır.
Gazete
arşivinde kullanım sıklığı açısından kitapların fazla yeri bulunmamaktadır. Bu
sebeple arşivi bir halk kütüphanesi gibi kitaplarla doldurmamak gereklidir.
Aksi taktirde yer kaybı ortaya çıkacaktır.
İnternetten
bulunan resimlerin boyutlarına dikkat edilmelidir. Küçük boyutlu fotoğraflar
gazetede dağılmış bir şekilde çıkıp gazete kalitesine zarar verebilir.
Aynı
isim ve soyadındaki kişilerin bilgilerinin karışmamasına özen gösterilmelidir.
Karışıklık olursa hatalı fotoğraf ve bilgiler gazeteye yansıyabilir.
Her
hafta yayınlanan “Okur Temsilcisi” sayfası dikkatle arşiv ihtiyaçları açısından
incelenmelidir.
ARŞİVCİ
GAZETECİDEN NE BEKLER
ZAMAN
ZAMAN SÖZKONUSU OLAN DAVRANIŞLAR
Bir
kelime söyleyip konuyu bulmamızı isteyenler olabilmektedir. Taleplerde detay
verilmelidir. Genel talepler sorun yaratacaktır. Gazeteci arşivciye istediği
şeyi net anlatmalıdır.
Bazen
yok anlamında “Sistemden aradığımızı bulamıyoruz” denilmektedir. Bu, ihtimaldir
ki, sistemi kullanmasını çok iyi bilmemelerinden kaynaklanabilir.
Gazeteci
arşivin imkansızlıklarını çok iyi algılamalıdır, farkında olmalıdır. Empati
geliştirilmelidir. birikmiş sorunlar listesi fazladır. Hizmet almak isteyenler
bunları detayıyla tabiatıyla bilemezler. Fakat hiç olmazsa sorun mevcudiyetinin
bir gerçek olduğunu bilmek yeterli olacaktır.
Taleplerde
nazik olmak çok önemlidir. Tersi çeşitli sıkıntıların kaynağı olabilmektedir.
Arşivciye
arşiv teknikleri öğretmek isteyenler zaman zaman olabilmektedir. Bundan özenle
kaçınılmalıdır.
Destek
beklerler. Eline geçen malzemeleri çöp sepetine atmamalı, ayrıca biriktirmeden
arşive göndermelidir. Biriktirip gönderildiğinde düzenlenmesi sorun olacaktır.
Küçük
görülme eğilimleri olabilmektedir. Bu hiç doğru değildir.
Malzemeyi
ofisboy gibi kendisine taşıtmamasını beklerler. Mesela gazete cildini… Mesela
yukarıdan telefon edip kendisine getirmesini istememeliler.
Arşivlerin
muhabirler ve yazarlar tarafından sıklıkla kullanıldığını söyleyemeyiz.
Gazetecilerin
egoları da gelişmekte, böylece yaptıkları haberler, “kendine aşırı güven” ve
“kaynakları fazla sorgulamadan hazırlanma” nedeniyle tekzipler, düzeltmeler
yayımlanmaktadır. Gazeteciliğin temel kuralları kimi zaman gözardı edilmektedir
(5N1K).
Dosyaya
bakın, şuraya bakın vs. türü davranışlar.
Bir
sorun ortaya çıktığında bunu hemen arşive fatura etmek eğilimleri
olabilmektedir. Bizler bunu “günah keçisi” olarak tarif ediyoruz. Gazetelerde
bir süreç söz konusudur. Arşiv bu sürecin sadece bir parçasıdır.
Arşiv
programlarının çeşitli ince noktaları bulunmaktadır. Yazılım ile aradıklarını
bulamadıkları taktirde en yapılması gereken arşive başvurmaktır. Bunu yapmadan
arşiv suçlanmamalıdır. Arşive danışılmalıdır.
Arşive
ilişkin bir sorunla karşılaşıldığında hemen arşivle temas kurulmasını
beklerler.
DAVRANIŞLAR
– HİZMET DIŞI
Kendisi
adına araştırma yapılmasını beklememeli. Arşiv önceden bilgileri kaydeder,
talep edildiğinde de ilgili dosyayı verir. Aranan bilgileri bu dosyalardan
arşiv çalışanı bulmaz. Arşivcinin en ince noktasında bilgiyi bulması her zaman
beklenmemelidir.
Bir
olaya ilişkin, farklı kaynaklarda yazan bilgilerin tek bir doğru bilgiye
indirgenmesi arşivden beklenmemelidir. Arşivlerin bünyesinde bu derece bir fonksiyonu
yerine getirecek sayıda eleman bulunmamaktadır. Burada arşivin görevi bu farklı
kaynakları tespit edip vermekle sınırlı olacaktır.
Gazeteci
dijital arşivi nasıl kullanacağını anlatan yazılı kaynaklara başvurabilir.
Bunun için arşivciden somut yardım da talep edebilir.
Senaryoya
göre fotoğraf istenmesi sıkıntı yaratmaktadır: “Evlilik eki yapıyoruz: gelinle
damadın üzerine buğday atılırken fotoğrafı...”
“Madenciler işe giderken, madenciler silüet olarak görünecek, ellerinde
sefertası olacak. Arkada güneş doğuyor olacak.”
Haberi
hazırlayanlar konu fotoğraflarının
seçilmesini arşivciye bırakmamalıdır. Fotoğrafları bizim seçip sisteme
koymamızı isteyenler olabiliyor. Bu bir sorun. "kafana göre seç"
Dijital
sistemden kendilerinin bulabilecekleri bilgileri “zamanım yok” gerekçesiyle
bizzat arşive buldurmak isteyenler olabilmektedir. Bu tür bir yaklaşıma
arşivciler “Biz boş mu oturuyoruz?” şeklinde hassasiyet göstermektedirler.
Dijital sistem aramaları bizzat kullanıcıların yapması için kurulmuştur.
KURALLAR
Kullanım
için verilen malzeme için arşivcinin göstereceği hassasiyetler anlayışla
karşılanmalıdır.
Ödünç
verilen malzeme eve götürülmemelidir, dışarı çıkarılmamalıdır.
İncelemesi
için verilen dosya ve/veya gazete cildi içinden sayfa koparılmamasını, kesilmemesini,
üstünün çizilmemesini ve üzerine notlar yazılmamasını beklerler.
Ödünç
verilen malzemelerin zamanında geri verilmesi, çekmecelerde saklanmaması
gerekir.
Ödünç
verilen arşiv malzemelerinin birbirine karıştırılmamasını beklerler. İncelemesi
için verilen bilgi (kupür) dosyalarının içindeki malzemelerin sıra düzeninin
bozulmamasını beklerler.
Ödünç
malzeme verilmesi sırasında yapılan zimmet kayıtlarına anlayışla
yaklaşılmalıdır “Burası devlet dairesi midir ki?” şeklinde zaman zaman
serzenişlerde bulunulması doğru bir davranış biçimi olmayacaktır.
Gazete
dışından tanıdıkları için yoğun şekilde hizmet talep edilmemeli.
Talep
ettiği malzemeyi ödünç kaydı yaptırmadan alıp gitmemelidir.
Gazete
içinde bölümler kendileri iç arşivler kurabilmektedir. Bundan da merkezi
arşivin haberi olmamaktadır. Genellikle de, sonraları bu yapıyı kapatıp merkezi
arşive devretmek yoluna gitmektedirler.
TANIMA
Arşive
önyargıyla yaklaşılmamalı, arşiv iyi tanınmalıdır.
“Yoğun
şekilde boş kalabiliyorlar” şeklinde düşünenler az da olsa olabilmektedir.
Tersine arşivdekiler devamlı yoğun mesai göstermektedirler.
Arşiv
sorunlarının bir kısmı teknolojik sebeplerden kaynaklanmaktadır. Yavaş çalışan
yazılım vs. bunlar için arşivci suçlanmamalıdır.
Arşiv
bir depo gibi görülmemelidir. Çekmecesini, dolabını boşaltıp arşive gönderenler
olabilmektedir. Biriktirilip gönderilen malzemelerin işlenmesi imkanı
bulunamayacaktır.
Gazete
arşivlerinde kitabın pek yeri yoktur. Kitap beklentisi içinde olunmamalı.
Gazete arşivlerini bir derleme kütüphanesi gibi kaynak bakımından zengin
zannedilebilenler olabilmektedir.
Arşivciler
212’ye dahil değildirler. Bu, onların gazeteci sayılmamasına yol açmamalıdır.
Pratikte bir gazeteci gibi hareket etmektedirler. Gazeteciler onlarla
irtibatlarında onları klasik bir arşivci gibi görmemeli, meslektaşları olarak
hareket edebilirler. Çünkü içerik destek hizmeti vermektedirler, zaman zaman
aynı stresi yaşamaktadırlar.
Dergi
talepleri oluyor fakat piyasada çok sayıda olan dergilerin yer sorunları büyük
olan arşivlerde biriktirilmesi mümkün değildir.
Arşivde
aranılan bulunamayınca direkt arşiv suçlanmamalıdır. Mesela Maliye Bakanlığının
arşivde fotoğrafı yoksa niçin arşiv suçlu olsun? Foto muhabirleri arşive bağlı
değildir. Fonksiyonlar iyi bilinmelidir. Birbirine karıştırılmamalıdır.
Moral
bozucu tavırlar kimi zaman sergilenebilmektedir. “Korkunç bir şey bu, rezalet…”
bu nidalar aranılan malzeme yoksa duyulabilmektedir. O taktirde yaralanma
ortaya çıkmakta, iletişim sorunu doğmaktadır.
“Hiç mi
yok?”
BÖLÜM II
BİLGİ
ERİŞİM İPUÇLARI
HABERLER
(Basılı kaynaklar)
(Basılı kaynaklar)
“Basında”
adı ile başlayan bazı kitaplarda konuya ilişkin haberler derlenmiştir: Örnek
“Basında Türk-İş”
Şu
adreste adına “Dış Basında” geçen 460 kitap var:
http://www.devletarsivleri.gov.tr/dokumantasyon/search.aspx
HABERLER
(İnternetteki kaynaklar)
(İnternetteki kaynaklar)
Yerli
haber ajanslarının 80’li yıllara geriye dönük olarak haberlerine internet
üzerinden erişim imkanı bulunmamaktadır.
1947
yılına kadar geriye giden resmi bir temel kaynak: Ayın Tarihi. Yayıncısı:
Basın
Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü:
http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/AyinTarihi/Ayintarihi.htm
Google
üzerinde arama formülü için örnek:
erbakan site:byegm.gov.tr
Yerli
haber dergilerinden sadece birisinin ilk sayısına kadar geriye dönük kelime
araması imkanı mevcuttur: Aksiyon.
Google
sistemine alınmış sayfalar “son 24 saat” seçeneğiyle arattırılabilmektedir. Bu
imkan “Gelişmiş Arama” seçeneğindedir.
Bazı
gazetelerin internet sitelerinde gün bazında arşive adres çubuğunda yapılacak küçük
değişikliklerle ulaşılabilir. Örneğin www.milliyet.com.tr/2004/01/12 12 Ocak
2004 tarihli gazetenin adresidir, bunu 11 ocak 2004 yapmak için en başa 11
rakamının getirilmesi yeterlidir: www.milliyet.com.tr/2004/01/11.
Radikal
için de bu tür bir imkan bulunmaktadır.
Ulusal
gazetelerin internet sitelerinde kağıt ortamındaki gazetede mevcut haberlerden
bazıları sitede bulunmamaktadır. Bunun sayısı bazı gazeteler için az olabildiği
gibi bazı gazeteler için de çok olabilmektedir.
Bir
kaynak:
1990-1999
yıllarını kapsayan 10 yıl’lık bir dönemde yayınlanan belirli günlük
gazetelerden seçilen ve Türkiye Gündemini belirleyen 35.000 haberin özetleri
bilgisayar ortamına aktarılmıştır
Yürürlükteki
kanunlar ve diğer mevzuat için temel kaynak:
27
Haziran 2000 tarihinden itibaren Resmi Gazete için temel kaynak:
TBMM’de
yeni kabul edilen kanunların metinleri (keza hazırlık çalışmaları)
http://www.tbmm.gov.tr
Manşetler
için bir kaynak (1.2.2007 tarihinden başlar):
http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/arsiv/?bulten=TBMansetler
Kapanan
gazetelerin internet siteleri de yok olmaktadır. Örnekler: Yeniyüzyıl, Akit.
Bunların
haberleri de arama makinelerinden silinmektedir.
Bazı
gazetelerin internet sitelerinde günlük gazetede yer alan haberlerden sitede
bulunanlar için “Haber İndeksi” bölümü
bulunmaktadır. Bu indeksler aranan habere kısa sürede erişim için önemli bir
araçtır .
Tüm
dünyada internette yayınlanan gazeteler için iki temel rehber kaynak:
İnternette
haber üzerine en önemli arama motorları listesi şu adreslerde:
Google
haber servisi:
Yurtdışında
haber kaynakları için birkaç rehber:
News
Sources [ABD]
Foreign
News [ABD dışı]
Newspaper
Indexing Policies and Procedures
IFLA
Newspapers Section
HABERLER
(Kaynaklara ilişkin sorunlar)
(Kaynaklara ilişkin sorunlar)
Ulusal
gazetelerde yayınlanmış dizilerin toplu kaynakçası bulunmamaktadır. İlgili
gazeteyi veya gazeteleri taramak gereklidir.
Kütüphanelerde
bulunan gazete ciltlerinde kullanım sırasında verilen zararlar sebebiyle
tümüyle koparılmış sayfalar, parça koparılmış sayfalar olabilmektedir.
Kütüphanelerde
bulunan bazı gazetelerde ciltlemeden kaynaklanan sorunlar sebebiyle cilt
sırtına yakın yerlerdeki bazı yazıları ayrı kağıtlara elle yazmak gerekebilir.
Özellikle
ABD’de çokça örneği bulunan periyodik haber indeksleri ülkemizde
yayınlanmamaktadır. Geçmişte 1995-1999 arasında Haberbank yayını dışında bir
örnek bulunmamaktadır. Yabancı kimi örnekler için şu incelemeye bakılabilir:
Newspaper
Indexing Policies and Procedures
(2003)
1923-2005
döneminde ulusal gazetelerin tam listesini ve bunların kütüphanelere dağılımını
içeren bir toplu katalog ülkemizde hazırlanmamıştır. Böyle bir liste, katalog
Osmanlıca gazeteler için mevcuttur.
TBMM
Kütüphanesi’nde 1997'den günümüze gelen bir dijital haber arşivi var fakat
online kullanımı yok. 826 bin haberi içeren indeks istemi Türkiye’nin en
hacimli haber bankası.Konu başlıklarına göre arama imkanı mevcut.
Ulusal
gazetelerin günümüze kadar verdikleri kitap, dergi ve eklerin toplu bir indeksi
bulunmamaktadır.
Ülkemizde
gazetelerde yer alan haber vs. yazıların dizinleri hizmeti yerleşmemiştir.
Geçmiş yıllardaki bir haberin tespiti için bütün sayfaların taranması
gerekecektir. Bu sebeple çok sayıda insanımız zaman kaybetmek zorunda
kalmıştır. Kalmaktadır da...
Ulusal
gazetelerde çıkan köşe yazılarını sınıflandıran bir kaynakça güncel olarak
mevcut değildir. Milli Kütüphane tarafından Şubat 1989-Haziran 1991 tarihleri
arasında “Seçilmiş Gazete Yazıları Bibliyografyası” yayınlanmıştır. Bu
çalışmanın daha sonra arkası gelmemiştir.
Ulusal
gazetelerin ciltleri esasen derleme kütüphanelerinde bulunmaktadır. Bunlar;
Ankara’da Milli kütüphane, İstanbul’da Beyazıt Devlet Kütüphanesi ve İstanbul
Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, İzmir’de Milli Kütüphane.
Taşra
baskıları da derlenmektedir.
Bölge
ekleri derleme kütüphanelerinde bulunmamaktadır.
HABERLER
(Derleme kütüphaneleri)
(Derleme kütüphaneleri)
Ülkemizde
yabancı gazetelerin düzenli olarak arşivlendiği bir kütüphane bulunmamaktadır.
Derleme
Kanunu gereği mahalli (yerel) gazeteler derleme kütüphanelerinde
biriktirilmektedir.
Ulusal
gazetelerin yurtdışı baskıları derleme müdürlüğü tarafından kanun kapsamında
bulunmadığı için derlenmediğinden bu baskılar derleme kütüphanelerinde
bulunmamaktadır.
Ulusal
gazetelerin yıldırım baskıları da derleme müdürlüğüne gönderildiyseler derleme
kütüphanelerindeki ilgili gazetenin cildi kapsamında yer alacaktır.
Ulusal
gazetelerin ekleri derleme kütüphanelerinde gazete cildi içinde yer almakta her
ek için ayrı bir cilt yapılmamaktadır.
Ulusal
gazetelerin verdiği dergiler derleme kütüphanelerinde gazete cildinin içinde
değil Dergiler bölümünde bağımsız olarak yer almaktadır.
Gazetelerin
derleme kütüphanelerine ulaşımı ve ciltlenmesi kısa olmayan bir zaman
periyodunda yapılmaktadır. Bu çok önemli
bir sorundur.
Gazetelerin
Türkiye baskısına en son giren haberler matbaa tarafından Derleme Müdürlüğüne
gönderilen baskıda yoksa derleme kütüphanesinin ilgili gazete cildinde bu haber
yer almayacaktır.
İNTERNET
(Arama makineleri)
(Arama makineleri)
Arama
motorlarının etkin kullanımı bilgi hacminin genişlemesi karşısında giderek daha
da önem kazanmaktadır.
İnternet
üzerinde genel ve özel çok sayıda arama makinesi yer almaktadır. Bunların
kapsamlı listelerini içeren adresler şu linklerden görülebilir:
Her bir
arama makinesinin arama yöntemleri değişiktir. Bu sebeple üzerinde çalışma
yapılan arama makinesinin help sayfalarının dikkatlice incelenmesi gereklidir.
Önde gelen arama makinelerinin yardım sayfalarının adresleri aşağıda yer
almaktadır:
Birçok
arama makinesinın ve kütüphane kataloglarının basit ve gelişmiş arama
alternatifleri bulunmaktadır. Gelişmiş arama bölümlerinin dikkatlice
incelenmesi farkında olunmayan arama fırsatlarını ortaya çıkarabilir.
Arama
makinelerinde aramaları mümkünse bir arkadaşınızla birlikte yapabilirseniz
sinerji etkisi muhakkak ortaya çıkacaktır. Bunun yollarını bulmaya çalışın. Tek
başına yapacağınız aramalardan çok daha verimli sonuçlar elde etme ihtimali
ortaya çıkabilecektir.
Arama
makineleri konusundaki gelişmeler, özellikle de arama tekniklerine
odaklanılarak çeşitli kaynaklardan takip edilebilir. Bu konuda en kapsamlı
internet sitesinin adresi: http://searchenginewatch.com.
Amazon vs. online kitap satan bilgi bankaları
üzerinde de “Search Engines” başlığıyla yapılacak arama sonucunda en güncel
kitaplar tespit edilebilir.
Arama
makineleri hakkındaki haberleri;
http://www.researchbuzz.com/ üzerinden takip edebilirsiniz.
Bazı
alanlarda uzmanlaşmış ya da uzmanlaşma gayretinde olan farklı arama motoru
seçenekleri değerlendirilebilir. Örneğin finans alanında uzmanlaşmış bir arama
motoru, finans sektörü hakkındaki bir bilgi takibinde size en az Google kadar
yardımcı olabilir.
Özel
arama makineleri listeleri için şu adreslere bakılabilir:
www.arabul.com
üzerinde “Özel İçerikli Arama Motorları” kalıbıyla yapılacak sorgu ile Türkçe
özel arama makinelerinin dökümü elde edilebilir.
Her
bilgiyi doğrudan arama motorlarından kelime araması ile bulmaya çalışmak zaman
kaybına yol açabilir. Bu sebeple hemen bakılması gereken ana web sitelerinin
bilinmesinde de fayda olacaktır.
Şifre
ile kullanılan bilgi bankalarında ve web sitelerinde yer alan bilgiler arama
makineleri tarafından indekslenmemektedir.
İNTERNET
(Özel arama makineleri)
(Özel arama makineleri)
Tek bir
konuda uzmanlaşmış portallara başvurulabilir. Örnekler;
Online
yerli kitap bilgi bankaları
Kitap
bilgi bankalarında mevcutken daha sonra tükenmiş kitaplar sistemden kaldırılmamaktadır.
Bu sebeple kitap aramaları zamanla geriye dönük olarak zenginleşmektedir.
www.amazon.com
üzerinde arama yapılırken birden fazla kelime varken çift tırnak " " kullanılmazsa liste çok kabarık olarak
gelecektir. Aranılan kalıpların çift tırnak ile daraltılması gereklidir.
Online
yerli kitap satış sitelerinde devlet yayınları ve çeşitli kuruluşların bedelsiz
yayınları bulunmamaktadır. Türkiye Bibliyografyası da yıl süreyle gecikmeli
olarak yayınlandığı için bu tür yayınların takibinde sorunlar bulunmaktadır.
www.amazon.com
adresinde yapılacak sorgulama sonucunda gelen listeler içinde “used' yazanlar
kullanılmış ikinci el kitaplardır ve fiyatları yeni kitaplara oranla ucuzdur.
Henüz yerli online ticari kitap bilgi bankalarında böyle bir uygulama bulunmamaktadır.
Bir
internet adresinin kime ait olduğunun bulunması için bakılması gereken bir
adres: www.domainname.com
İNTERNET
(Arama etkinliği)
(Arama etkinliği)
Bazı web
sitelerinde site içi arama imkanı bulunmamaktadır. Bu gibi siteler içinde
arattırılması istenilenler Google
gelişmiş arama sayfasında yer alan “Alanlar/Siteler” unsurunda “Sadece” tercihi
seçilerek ve karşısına ilgili site adı yazılarak sorgulanabilir.
İnternet
üzerinde popüler olup kalitesiyle öne çıkmış kaynakların bilinmesi önemlidir.
wikipedia ve www.about com bu gibi sitelere örnek gösterilebilir.
Bazı
bilgiler fazla aramaya gerek olmadan veri tabanı yazılımına depolanmış bilgi
bankalarından kolaylıkla bulunabilir. Bunların bilinmesi yararlı olacaktır.
Örneğin ünlü sinema oyuncularının hangi filmlerde oynadığı www.imdb.com
adresinden yapılacak bir sorgulamayla öğrenilebilir.
Bazı web
sitelerinde jpeg formatında sayfalar bulunabilmektedir. Sitenin kendi arama
motorundan bu tür sayfaların içinde kelime araması yapmak mümkün değildir.
Ayrıca bu sayfalar arama makineleri tarafından da indekslenemeyecektir. Başka
bir örnek de flash ile ifade edilen yazılardır.
İnternette
arama sonucunda bulduğunuz bilgileri içeren web sayfaları zamanla yok olabilir.
Bunun milyonlarca örneği bulunmaktadır. Bu sebeple ileride işinize
yarayabilecek bu tür sayfaları “Farklı kaydet” üzerinden mht seçeneğini
kullanarak sabit diskinizde arşivleyebilirsiniz. Bunu yaparken bu sayfanın
orijinal internet adresini de kaydettiğinizin mht belgesinin üzerinde sağ klik
yaptıktan sonra ekranınıza gelecek listeden özellikler’i seçerek karşınıza
çıkacak sayfanın özet kısmına yerleştirebilirsiniz.
Web
sitelerinin “Site Haritası” bölümlerinin incelenmesi yeni keşifler yapılmasında
faydalı olabilir.
İnternette
web sayfaları içinde aranılan bir kelime önce ctrl sonra find tuşlarına
basılması ile açılacak pencereye yazılabilir.
Arama
işlemine başlanılmadan önce araştırılan konuyu ifade edebilen birbirinden
farklı bütün kelimeler bir yere not edilmeli ve hepsi ayrı ayrı denenmelidir.
Bunlar eş anlamlı kelimeler olabileceği gibi argo kelimeler veya kısaltmalar da
olabilmektedir. Örneğin "merkezi işlem birimi" kelimesi yerine
"işlemci" gibi. Başka bir örnek: kurum kimliği, kurum kültürü,
kurumsal kültür, şirket kültürü.
Aramalar
sırasında eksik ya da fazla harf girmek, harflerin yerini karıştırmak sonuçları
olumsuz yönde etkilemektedir. Bunun için yazımlara dikkat edilmesi ve kontrol
yapılması ihtiyacı söz konusudur.
Artık
bir çok kütüphane kataloğu internette taranabilmektedir. Kütüphanelere giderek
yerinde katalog araması yapmadan önce internette kataloğunun bulunup
bulunmadığı aranabilir. Varsa önceden uzaktan inceleme yapmış olursunuz.
İNTERNET
(Google)
(Google)
Google
web sayfalarının başlığında geçen bir kelimeyi arayabilmektedir. Bunun iki
yöntemi bulunmaktadır. İlk yöntemde Gelişmiş Arama formundan “Sayfa başlığında
ara” tercihinin seçilmesi ve “Sonuçları
Bul” kısmına da aratılacak kelimenin veya kalıbın yazılması gereklidir.
Sınırlandırma getirmeden yapılan aramalarda gelen çok fazla sonuç içerisinden aranılanın
bulunması önemli bir sorundur. Bunu gidermenin yollarından birisi de yukarıdaki
yöntemdir. Aradığınız bir kelime Bir web
sayfasının başlığında geçiyorsa sizin aradığınız bilgileri kapsamlı olarak
içermesi ihtimali daha fazladır.
Google’da
ikiden fazla kelimeden meydana gelen bir kalıpta arada bilmediğiniz bir
kelimeyi * ile işaretleyip arama yapıp buldurabilirsiniz. Örneğin “nasıl geçti
habersiz o güzelim yıllarım” kalıbındaki bir kelimeyi bilmeseniz bile
mesela “nasıl geçti * o güzelim yıllarım”
şeklinde arattırabilirsiniz.
Google
arama makinesinde arama sonucu ekrana gelecek sonuçların sayısını 100’e kadar
çoğaltma imkanı bulunmaktadır. Böylelikle daha az işlem yaparak hızlı bir
şekilde sonuçları inceleyebilirsiniz. Bunu Google arama sayfasından
“Tercihler”i çalıştırıldıktan sonra gelen sayfadan düzenleyebilirsiniz.
Google'da
kuruluşların internet adreslerini bulmak için uğraşmak yerine kuruluş adını
Google arama kutusuna yazın, en başa sitesi gelecektir.
Google
ile arama yapıldıktan sonra aradığınız kelimenin dokümanda yerine hemen bulmak
isterseniz gelen çıktıda cached (önbellek) butonunu işaretlemelisiniz.
Arattığınız kelimenin üzeri boyalı olarak gözükecektir. Bu bir önemli
kolaylıktır.
Google’da
gelen sonuçlarda Cache’lenmiş linkine tıklamak, sitenin Google tarafından
kaydedildiği zamanki içeriğini görmenizi sağlar. Herhangi bir sebepten dolayı
link sizi ilgili siteye bağlayamıyorsa bile, cache'lenmiş linkini kullanarak
buradaki ihtiyacınız olan bilgilere halen ulaşabilirsiniz. Arama terimleriniz
cahce'lenmiş versiyonda işaretlidir.
Arama
yapıldıktan sonra önbellek (….) kısmı kullanıldığında sonuçlar daha hızlı
açılmaktadır. Fakat önbellekte bulunan sayfalar güncel sayfalar olmayabilir.
Google
üzerinde arama yapıldıktan sonra gelen sayfalar incelenirken bir yerde
karşınıza aşağıdaki mesaj çıkmaktadır.
Size en
alakalı sonuçları gösterebilmek için, zaten görüntülenmekte olan 20 sonuca çok
fazla benzeyen bazı girişleri atladık.
Bunun
anlamı şudur: Bu mesaj gelene kadar olan sonuçlar benzerlerinden arınmış net
sonuçlardır. Aynı kelime ile hemen tekrar arama yapıldığında bu mesaj
gelmeyecektir. Fakat gelen sonuçlar benzer sonuçları da içerecektir.
Google
üzerinde kalıplar için "
" ile yapılan aramalar
sonucu net getirecektir. Çift tırnağı kaldırmamız veya tek tırnak kullanmamız
durumunda aranılan birden fazla kelimenin yanyana kalıp olarak bulunduğu
sayfalar yanında; bu kelimelerin bir metin içinde yanyana olmayıp birbirinden
bağımsız olarak geçtiği web sayfaları da gelen sonuçlar içinde yer alacaktır.
Bu sebeple kalıp aramalarında çift tırnak kullanılmasına dikkat edilmelidir.
Google
üzerinde “ “ şeklinde yapılan kalıp
aramada arada yazılan kelimeler arasında
noktalama işaretleri olanlar da gelen sonuçlar içerisinde yer alır. Örneğin
“metal bir” kalıbıyla yaptığımız arama sonucunda yazdığımızla ilgisi olmayan
aşağıdaki sonuç da gelen listede yer alacaktır.
Google
"soy araştırması" yapmaz ya da "wildcard" tekniğini
desteklemez. Google arama kutusuna tam olarak girmiş olduğunuz kelimeleri arar.
"googl" veya "google*" şeklindeki aramalar
"googler" ya da "googlin" sonuçlarını getirmeyecektir. Bir
örnek daha vermemiz gerekirse; “turizm*” şeklindeki bir arama sonucu turizm ile
başlayan turizmde, turizmin, turizmci, turizmimiz vs şeklinde kök kelimenin
devamlarının gelmesi mümkün değildir. Esasen bu tür bir arama yapan genel arama
makinesi henüz yoktur. Literatürde Altavista’nın böyle aramaları desteklediği
yazılıyor olsa da çeşitli
denemelerimizde bu özelliğin bulunduğunu göremedik. Zamanla arama
makinelerinin geliştirilmesi sürecinde bu konuda bir çözümün getirileceğini
tahmin edebiliriz.
Google
üzerinde yapılan aramalarda küçük ya da büyük harf kullanılması sonuçlar
arasında bir fark yaratmayacaktır. Bu konuda Google kaynaklarında şu bilgi
bulunmaktadır: “Google aramaları büyük-küçük harfe duyarlı değildir. Bütün
harfler, nasıl yazmış olursanız olun, küçük harfler olarak anlaşılacaktır.
Örneğin, "google", "GOOGLE" ve "GoOgLe"
şeklindeki aramaların hepsi aynı sonucu verecektir.”
Sadece
Türkçe ı harfi farklı sonuçlar getirmektedir.
Aşağıdaki örnekler Google üzerinde “Türkçe sayfalarda ara” tercihi ile
yapılmıştır: IĞDIR: 429.000; ığdır: 9900. ÇINARCIK: 647; çınarcık: 19.700;
IHLAMUR: 63.500; ıhlamur: 21.700; ILIMAN: 29.900; ılıman: 21.700. Çözüm olarak
küçük ve büyük harfli ayrı aramalar yapmak yanında küçük ve büyük harfli kelime
yan yana yazılıp araya OR operatörü yerleştirilerek de arama test
edilebilir. Örnek: ILIMAN OR ılıman. OR
operatörünün büyük harfle yazılması gereklidir.
Yaptığınız
sorgulama sonucu ekrana gelen pdf dokümanına erişemiyorsanız, bu dokümanı html
formunda açabilirsiniz. Ayrıca pdf dokümanlarının açılması zaman almaktadır.
Sayfa sayısı arttığında bu süre de çoğalmaktadır. Beklemek yerine html
formatında açmayı denerseniz çok kısa bir sürede dokümana erişebilirsiniz.
Google
Sonuç Sayfasının Elementleri:
Google
arama makinesi yapılan arama sonucu 1000’den fazla gelen sonuçları
listelememektedir.
Google
üzerinde sadece pdf dokümanlarını arattırabilmek mümkündür.
Google’da
arama yapıldıktan sonra gelen sonuç sayfasında yer alan “benzeri sayfalar”ı
tıklarsanız aradığınıza benzer sonuçları ekranınızda görebilirsiniz.
Google
hakkında arama ipuçlarını içeren çeşitli kitaplar ve dokümanlar bulunmaktadır.
Bunların künyelerini online kitap bilgi bankalarında (www.amazon.com vs.)
Google ismi ile yapacağınız arama sonucu gelen listeleri inceleyerek elde
edebilirsiniz.
İnternet
üzerinde “Google Guide” adlı dokümana da bedelsiz olarak www.googleguide.com
adresinden pdf veya html belgesi olarak erişebilirsiniz.
Davranış
ipuçları
Bilgi
sevgisi karşınıza çıkacak zorlukları aşmanızın bir numaralı anahtarıdır. Bu
gerçek her şart ve ihtimalde akıldan çıkarılmamalıdır.
Bilgi
bulmanın kışkırtıcısı, bilgi bulma sürecini dinamikleştiren en önemli etken
soru sormaktır. Bu atasözlerimize de yansımıştır: “Sora sora Bağdat bulunur”
dermiş atalarımız... Arka arkaya birçok soruları sormanız bu süreci
kolaylaştıracaktır. Sorular beraberinde cevapları da daha seri bir şekilde
getirebilecek, bulmak istediğiniz bilgiye yaklaşabileceksiniz.
Bilgi
bulma çabası gösterirken, yerli bilgileri ararken inanamayacağınız boşluklarla
karşılaşabilirsiniz. Şaşırmayın, hazırlıklı olun. Bunu bilin. Buna göre vaziyet
alın.
Bilgi
arama çalışmaları sırasında akla gelen fikirler muhakkak not edilmelidir.
Bunlar daha sonra birleştirilerek sistematik bir yapıya kavuşturulduğunda iş
programınızın etkili parçaları olacaktır.
Verimli
bir danışma süreci tek taraflı düşünülmemelidir. Kendiniz kadar danışacağınız
kişi için de zamanın çok önemli olduğunu unutmamalısınız. Danışırken
ihtiyacınızı uzatmadan kısa ve öz anlatmalı, odak noktasını, konuyu
dağıtmamalısınız. İhtiyacını net bir şekilde formüle etmelisiniz. Fazlası
danışacağınız kişi üzerinde olumsuz etki yapabilir, bundan sonraki
danışmalarınız için kapıları kapatabilir. Danıştığınız kişinin söylediklerini
anında not etmeniz süreci daha verimli hale getirebilir. Eğer not almazsanız
size yardımcı olan kişi ciddiye alınmadığını düşünebilir.
Bilgi
arama sürecinde başvuracağınız kütüphane, arşiv, dokümantasyon merkezi vs.
bölümlerle ilişkilerde halkla ilişkiler uzmanı gibi hareket edilmelidir.
Buralarda mevcut sorunların çalışan
kişilerden kaynaklandığı gibi bir yargıyla yaklaşmak bilgi bulma sürecine
psikolojik engeller getirebilir.
Kütüphane,
arşiv, bilgi merkezi gibi ilgili kuruluşların çalışanları ile iyi ilişkiler
kurulmalıdır. Yaklaşımların tepeden bakar pozisyonda olmamasına özellikle
dikkat edilmelidir. İletişim becerisi önünüzü açıcı bir etken olacaktır.
Ülkemizde
bilgi bulma için çalışacağınız zeminde genel bir dağınıklık, önemli boşluklar
var. Bu şartlara bakarak moraliniz bozulmasın, sakın yılmayın. Bu süreçte
sürprizlerle de karşılaşabilirsiniz. Bu zemin üzerinde ilerlemeyi kabullenmek
işinizi kolaylaştıracaktır.
Türkiye’nin
bilgi düzenleme genel şartlarından kaynaklanan sorunlarla bilgi bulma sürecinde
karşılaştığınızda yapılabileceklerden birisi de karşılayamadığınız bilgi bulma
ihtiyacınızı kafanıza takmanızdır. Sabaha karşı uyanmanıza yakın bir zamanda
bir ipucu kafanızda belirebilir. Bu yöntem dikkate alınması gereken önemli bir
tekniktir.
İlk çaba
sonunda aranılan bilgi bulunamadıysa vazgeçilmeden sabır içerisinde çalışmalar
devam ettirilmelidir.
Örnek:
effective web searching terimi
Sabretmek
yanında mücadele de edilmelidir. Anahtar kelime: sabır.
Meslek
hayatı boyunca bir çok bilgi bulma sorunu ile karşılaşılmaktadır. Bu sebeple
bilgi erişim tekniklerine ilgi canlı tutulmalıdır.
Tanıdıklar
meslekleri belirtilerek en basitinden örneğin tablolama yazılımları ile
bilgisayarda kayıt altına alınmalıdır. Aranılan bilginin bulunması için
yapılacaklardan birisi de tanıdıklar arasında mesleklere göre yapılacak
sorgulama sonucunda ilgili olanlara danışılmasıdır. Bu sürecin iyi
işleyebilmesi için yapılması gerekenlerin en önemlilerinden birisi de, sizin
uzmanlığınıza başvuran tanıdıklarınıza gereken ilgiyi her zaman göstermenizdir.
Kişilere
ve kuruluşlara e-posta ile talep ettiğiniz bilgi için, sorduğunuz soru için
cevap gelmezse kızarak pes etmeyin, vazgeçmeyin. Nazik bir şekilde 2. kez
e-posta gönderebilirsiniz. Günümüzde insanlar yoğun bir trafik altında ve
dinamik bir ortamda görev yapmaktadır. İsteseler de sizin e-postanız ile
ilgilenecek zaman bulamayabilirler. Ayrıca bilgisayar sistemlerindeki bir
aksaklık sebebiyle e-posta eline geçmemiş olabilir, yanlışlıkla e-postanızı
sistemden silmiş olabilir. E-posta ile yaptığınız talebe cevap geldikten sonra
teşekkür cevabı yazmak sonraki ilişkileriniz için önemli olduğu kadar nezaketin
de bir gereğidir. E-postalarınıza cevap gelmezse normal posta yoluyla da mektup
gönderebilirsiniz.
Gözlemci
olunmalıdır. Kitaplıkları doğru kullanmayı öğrenmenin yolu, kütüphanecinin
çalışma biçimini öğrenmekten geçer.
Bazı
durumlarda bilgi aranılan konuda doğru bir cevap yoktur veya istatistikler
mevcut değildir, hiç kayıt tutulmamış olabilir. Bu tür gerçeklerle
karşılaşıldığında en iyisi bu sonucu kabullenmektir. Birkaç uzmana danışarak da
bu sonucun doğruluğunu değerlendirebilirsiniz. Aksi çaba gereksiz bir şekilde
zaman kaybına yol açabilecektir.
Bilgi
arama çalışmalarınızda ilk kaynak bulunduğunda arama çalışmaları kesilmeyip
devam ettirilmelidir. Bulunan bu kaynak esas kaynak olmayabilir.
Aranan
bilgiyi bulma sürecinde bütün kaynak türlerinin önemi vardır. Sadece bir tek
bilgi kaynağı (örneğin sözel kaynakları) önemli görüp diğer kaynakları gözardı
etmemeli. Bilgi bulmaya çalışırken karma
yöntem kullanılmalıdır: İnternet, kitaplar, dergiler, tezler, kişiler,
kuruluşlar... Başka bir kaynağa ihtiyaç duymadan, sadece internetten elde
ettiğiniz bilgilerle yetinilmemelidir.
Rehber,
ansiklopedi, sözlük, kaynakça, istatistik vs. yazılı başvuru kaynaklarını çok
iyi bilmek ve yeni yayınlananlarını da takip yoluyla tespit etmek gerekir. Bu
tür kaynaklar ihtiyaç duyanların bilgiye kestirmeden kolaylıkla ulaşmaları için
hazırlanmaktadır. Eğer bunları bilmezseniz bu tür kaynaklarda mevcut bilgileri
sizin şahsi çabanızla toplamanız, bulmanız gerekecektir.
Bilgisi bulunmaya çalışılan konuyla ilgili
bilgi kaynaklarını içeren güncel rehber kitaplar aranmalıdır. Tek bir konuya
ilişkin (Yayınlar, kütüphaneler, bilgi merkezleri, bilgi bankaları, dergiler,
mesleki kuruluşlar v.) çeşitli bilgi kaynaklarının listelendiği kitaplara
gelişmiş ülkelerde sıklıkla rastlanmaktadır. Birkaç örnek vermek gerekirse:
“International Directory of Marketing Information Sources”, “European Directory
of Marketing Information Sources”... Genellikle bu tür kitaplarda “Information
resources...”, “Information sources...”
“Resource guide..” isimleri geçmektedir. Türkçede ise bu tür kitaplar çok az
sayıdadır (Bu Madde ‘de yer alan yayınlara sadece şu kitap eklenebilir: T.C.
Tarihi Kaynakları.. .). Bu sebeple bu
tür yerli kitaplara rastlama ihtimaliniz az olsa da yabancı yayın olarak
bunları tespit etme ihtimaliniz yüksektir. Bunları tespit edip
kullanabilirsiniz. Güncel olanlarını internette online kitap satan servislerden
arayarak bulabilirsiniz. Örneğin www.amazon.com üzerinde “information sources”
directory kalıbıyla yapılan kitap aramasında 218 yayın listelenmektedir. Yine
amazon veri tabanında 3937 kitap adında “Resource guide”, 820 kitapta “Resource
directory” , 81 kitapta da “How to find information” kalıbı yer almaktadır.
Aksiyon
ipuçları
Arkadaşlarınızla
birlikte bilgi bulmak istediğiniz konu için bir ekip çalışması içinde
olabilirsiniz. Bunu telefon ederek, bizzat internet karşısında birlikte
çalışarak veya e-posta veya çeşitli mesajlaşma programları ile yazışarak da
yapabilirsiniz. Muhakkak faydasını göreceksiniz. Karşılıklı olarak birbirinize
danışabilirsiniz.
Dernek,
birlik, oda vs. kuruluşlarda mesleki konular hakkında birçok bilgi
bulunabilmektedir. Aranılan mesleki bilginin bulunma araçlarının en
önemlilerinden birisi de yukarıda sayılan türden kuruluşlardır. Bu sebeple
hangi konuda hangi mesleki kuruluşların bulunduğunu bilmek önem kazanmaktadır.
Fakat yerli mesleki kuruluşların konulara göre listelerini içeren tam kapsamlı,
toplu ve güncel bir başvuru kaynağı (kitap, internet sitesi vs.) maalesef bulunmamaktadır.
Türkiye’de
birçok konu alanında bilgi boşluğu bulunmaktadır. Bu, bilgileri kayıt altına
almama, belgelerin arşivlenmemesi veya mevcut arşivlerin kaybolması gibi
etkenlerden kaynaklanıyor olabilir. Bu sebeple birçok alanda yerli bilgi bulamama
önemli bir ihtimaldir.
Kütüphanelerde
çekmecelerde bulunan kart kataloglarında yer alan bilgiler sebebiyle teknik
danışma ihtiyaçları anında görevli kütüphanecilere sorularak karşılanabilir.
İhtiyaç olduğunda sormamak gereksiz zaman kaybına yol açabilir...
Danışma
(referans) kütüphanecilerinin bilgi bulma becerileri daha gelişmiştir.
Türkiye’de danışma kütüphanecilerinin listesini içeren bir imkan
bulunmamaktadır.
Kütüphane,
dokümantasyon merkezi, arşiv gibi belge bilgi merkezlerinde ihtiyaç doğru ve detaylı
olarak açıklanmalıdır. Böyle yapılmadığı taktirde muhatabınızın sizi
yönlendirebilmesi zorlaşacaktır. İhtiyacın doğru ve detaylı olarak formüle
edilmesi kullanıcı tarafından yapılmalıdır. Bilgi merkezleri çalışanları her
gün çok sayıda talebe cevap vermeye çalışmaktadır. Kullanıcıya ayıracak
zamanları sınırlı olabilir.
Bilgi
bulmak zaman alan, hatta kimi uygulamalarda çok emek isteyen bir süreçtir. Bu
iş için ihtiyaç duyulan zamanı optimum kullanmak gerekir. Hemen bulunması
ihtimali olmayan bir bilgi için sistematik yaklaşım içeren iş programı
hazırlanmalıdır. Bunu yapacağınız bir iş programıyla kolaylaştırabilirsiniz.
Program belirlemeli. Sırayla bunları
uygulamalı.
Birçok
kitaplığa gitmek zorunda kalabilirsiniz. Bu sebeple kitaplıklar iyi tanınmalı,
yerleri, açılış kapanış saatleri, verdikleri hizmetler bilinmelidir.
Günümüzün
internet ortamında e-posta ile kişilere danışmanın seçeneklerden birisi olduğu
unutulmamalıdır.
Türkiye’de
bilgi bulma çabası kimi zaman sondaj yapmaya benzer. Bazen aradığınız bilgiye
hemen değil de birçok zahmetli çaba gösterdikten sonra erişebilirsiniz veya hiç
bilgi yoktur!
Bilgi
Merkezlerinde karşılaşma ihtimaliniz olan sorunlara hazırlıklı olun, önceden
tedbir almaya çalışın. Örneğin kütüphanelerimizde gazete, süreli yayın
taleplerinde bulunanların sıklıkla karşılaştıkları genel bir cevap vardır:
“Ciltte”.
Aranılan
bilginin nereden bulunabileceği konusunda mevcut seçenekler öncelik
sıralamasına tabi tutulabilir. Bu şekilde bir yöntem uygulanmadığı taktirde
zaman kaybı ihtimali artabilir.
Tek
başına Google gibi arama makineleri ile her türlü bilgi ihtiyacını karşılamak
genellikle mümkün değildir. Kaynak çeşitliliği bir gerçektir. İnternet,
yayınlar, kişiler, kuruluşlar gibi başvurabileceğimiz birçok kaynak
bulunmaktadır. İnternet bunlardan sadece birisidir.
Özellikle
özel kuruluşlar bünyesinde bulunan kütüphane, dokümantasyon merkezi, bilgi
merkezi, arşiv ve benzeri departmanlara gitmeden önce telefon edip randevu
almaya gerek olup olmadığı sorulmalıdır.
Bazı
bilgiler fazla çaba göstermeye gerek olmadan kolaylıkla bulunabilir. Bazı
bilgileri bulmanın ise önemli bir zaman maliyeti söz konusudur.
Bilgi
arama çalışmalarınız sırasında sıklıkla başvurmanız gereken web adreslerini
internet tarayıcısının “Sık kullanılanlar” klasöründe biriktirebilirsiniz.
Buraya kaydettiğiniz adresler çoğaldığında bunları alt klasörlerde
gruplandırabilirsiniz.
Bilgi
bulmanın bazen kestirme yöntemleri olabilmektedir. Bunlar gözlemci olunarak
zamanla öğrenilebilir. Ne kadar çok arama işlemi yapılırsa o kadar kısa sürede
bu beceri gelişecektir.
Bilgi
ihtiyacı duyduğunuz konu ile ilgili mail gruplarına ve forumlara üye olup soru
sorabilirsiniz. Örnek olarak http://groups.yahoo.com/ adresinde yahoo üzerinde
mevcut mail grupları “find a group” arama kutusundan arattırılabilmektedir.
Burada yazılacak bir kelime grubun kendini tarif ettiği ‘description’ metninde
sistem tarafından sorgulanmaktadır. Ayrıca 16 ana kategoride gruplar
sınıflandırılmıştır. Her kategori de kendi içinde sınıflandırılmıştır. Grup arama
bu kategoriler takip edilerek de yapılabilir.
24.10.2003
tarihinde yürürlüğe giren Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve (Resmi Gazete, sayı:
25269) ve ilgili yönetmeliği dikkatlice incelenmeli, bu yasanın pratiğine hakim
olunmalıdır. Bunun için gazetelerimizde çıkan haberler önemli bir kaynaktır. Bu
yasa özümsenerek getirdiği imkanların farkında olunmalıdır. Yasa http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/mevzuat/metinx.asp?MevzuatKod=1.5.4982&sourceXmlSearch=
adresinde
yer almaktadır. İlgili yönetmelik (Resmi Gazete, 27.04.2004, sayı: 25445) için
adres: http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/mevzuat/metinx.asp?MevzuatKod=3.5.20047189&sourceXmlSearch=
Birçok
kamu kurum ve kuruluşu bilgi edinme başvurusunu internet üzerinde
düzenledikleri online başvuru formları ile kabul etmektedir. Bunun için bilgi
edinmek amacıyla başvurulmak istenen kamu kuruluşunun internet üzerinde bir web
sitesinin ve üzerinde online başvuru formunun mevcut olup olmadığını kontrol
etmek gereklidir.
Bulduğunuz
bilginin güncel durumunu kontrol edin, bilgi bulmaya çalışırken eski bilgilere
yönelik bir hedefiniz yoksa güncel olanına odaklanın. Bunu yapmazsanız
emeklerinizin boşa gitmesi ihtimal dahilinde olacaktır.
Mensubu
olduğunuz, çalıştığınız kuruluşun kullanmakta olduğu bilgi bankalarının (veri
tabanlarının) yardım dokümanlarını çok iyi inceleyin. Bu dokümanlar üzerinden
en önemli püf noktalarını tespit edin. İlgilisine bizzat bu ipuçlarını sorun.
Böylelikle elinizin altında bulunan, belki gereğince değerlendiremediğiniz bir
bilgi bulma aracının getireceği zenginliklerle karşılaşacaksınız.
Bilgi
merkezinden doküman talep edilirken çıktı formatının söylenmesi mükerrer işleri
önlemek açısından yararlı olacaktır: text, pdf, gazeteden fotokopi, internet
çıktısı, internet linki vs.
Sahaflar
hangi konuda hangi kitabın yayınlandığı konusunda çok bilgilidirler. Onlara
çekinmeden danışabilirsiniz. Bu işi zevkle yapacaklardır.
Bilgi
arama faaliyetlerinde talep ettiğiniz bilgi için olumsuz cevap aldığınızda
otomatik olarak “Hiç mi yok?” sorusunu yöneltmek süreci aşmak yerine
tıkayabilir. Direkt olarak negatif enerji yaymak yerine daha yumuşak soruları
deneyebilirsiniz. Belki de ne istediğinizi tam ifade edemediğiniz için bu
cevapla karşılaşmış olabilirsiniz. Sorunuzu tekrar gözden geçirebilirsiniz.
Bilgi
bulma süreci birçok iletişim becerisini gerektirmektedir.
Devamlı
çalışılan veya bir kereliğe mahsus olsa da yoğun olarak çalıştığınız
kütüphanenin personeline hediye verilebilir.
UYGULAMA ÖRNEKLERİ
1.
Atatürk konulu tam metinler
2.
Atatürk konulu Arnavutça kitaplar
3. 27
mayıs radyo konuşması
27 Mayıs
radyo türkeş
4.
Perihan * Sözeri; "Atatürk Bursa'ya
* kez geldi"; "dünyanın çevresi * km"
7.
Clinton'un TBMM’de yaptığı konuşmanın İngilizcesi http://clinton3.nara.gov/WH/New/html/19991115.html
clinton
turkey national assembly 1999 speech
BİLGİ MERKEZLERİ
(Milli Kütüphane)
(Milli Kütüphane)
1946
yılında kurulan Türkiye’nin ulusal kütüphanesi Milli Kütüphane hizmetleri ve
sunduğu imkanlarla çok iyi tanınmalıdır. http://www.mkutup.gov.tr/hakkinda.htmladresinde
‘Üyelik Şartları’, ‘Kullanıcı Giriş Kartları’, ‘Yönetmelik’, ‘Yönerge’,
‘Kütüphanenin Tanıtımı’ ve ‘Yöneticilerimiz’ başlıkları altında bazı tanıtım
bilgileri yer almaktadır. http://www.mkutup.gov.tr/yayinlar.html adresinde de
geçmişten günümüze tümü olmasa da bazı yayınlara ilişkin bilgiler
bulunmaktadır. http://www.mkutup.gov.tr/rezervasyon/
adresinden
hafta içi 17.30’dan sonra ve hafta sonu için kitap rezervasyonu yapılabilir, http://www.mkutup.gov.tr/harita.html
adresinde
de Milli Kütüphane Ulaşım Haritası yer almaktadır.
www.mkutup.gov.tr
adresinde kütüphane kataloğunda bazen yazım hataları olabilmektedir. Yazım
hatası aranılan dokümanların bilgisine erişimi engelleyecektir.
www.mkutup.gov.tr
adresinde bulunan kitap kataloğunda konulara göre bir sınıflandırma
yapılmamıştır. Ancak yazar ve kitap adına göre arama yapılabilmektedir.
Milli
Kütüphane’nin internette yer alan kataloğunda kitapların konulara göre
sorgulanması imkanı mevcut değildir.
BİLGİ
MERKEZLERİ
(Rehberler)
(Rehberler)
Tam
kapsamlı ve güncel şu kaynaklar maalesef mevcut değildir:
“Türkiye
Bilgi Merkezleri Kataloğu”
Türkiye
Arşivler Kataloğu
BİLGİ
MERKEZLERİ
(Bilgi Bankaları)
(Bilgi Bankaları)
Türkiye’de
bilgi bankacılığı gereken düzeyde gelişememiş, hukuk ve finans konuları ile
sınırlı kalmıştır.
Ülkemizde
paralı ve parasız bilgi bankalarının sistematik bir dökümü bulunmamaktadır.
BİLGİ
MERKEZLERİ
(Bazı ipuçları)
(Bazı ipuçları)
Kütüphanelerde
çekmeceler kullanıcılar tarafından yanlış yerleştirilebilmektedir.
Mesleki
kuruluşlar (birlik, dernek, vakıf vs.) maalesef kendi alanlarında ihtisas
kitaplıkları kurup bunların hizmetlerini geliştirmede ülkemizde çok yetersiz
kalmışlardır. Mesleki bilgi erişiminin önündeki bir sorun da budur.
Bazı
kütüphanelerin genellikle "Yararlanma koşulları" ismi verilen
broşürleri bulunmaktadır. Gidilecek kütüphanenin bu tür bir broşürünün varlığı
önceden sorgulanılabilir. Mevcutsa edinip önden bilgilenilebilir.
TBMM
Kütüphanesi’nin internet üzerinde yer alan kütüphane kataloğunda kitaplar konu
başlıklarına göre aranabilmektedir.
Üniversite
kütüphanelerinden yararlanmakta çeşitli sorunlar mevcuttur.
DERGİLER
İnternette
kataloğu yer alan kütüphanelerin sitelerinde dergiler için takip kartları
mevcut değildir. Yani bir derginin hangi sayılarının kütüphanede mevcut olup
olmadığını gösteren bilgiler internette yayınlanmamaktadır. Bu da okuyucu için
bir zaman kaybına yol açacak bir sorundur.
Sadece
Türkiye’de yayınlanmış ve yayınlanmakta olan dergilerin yer aldığı bir
kütüphane bulunmamaktadır. Yerli dergiler en kapsamlı şekilde derleme
kütüphanelerinde yer almaktadır.
Derleme
kütüphanelerimizde yerli dergilerin eksik sayıları olabilmektedir. Bu sorunun
giderilmesi için okuyucuların yaptıklarından birisi de bizzat o dergiyi çıkaran
kuruluşla irtibat kurmaktır. Bu yapıldığı taktirde bile ilgili kuruluşun
kendisinde derginin eksik sayısının bulunmaması söz konusu olabilmektedir.
Türkiye’deki
üniversite kütüphanelerinde bulunan dergilerin tek bir kaynaktan güncel toplu
kataloğu bulunmamaktadır. Kütüphane kataloglarını internete taşıyan
üniversitelerin web sitelerini incelemek gerekecektir.
İNDEKSLER
www.ideefixe.com
adresinde yerli dergilerden bazılarının sayılarının tanıtımı yer almaktadır.
Burada derginin içindekiler sayfası da yer almaktadır. Fakat kapsamlı değil…
Yayınlanmakta
olan yerli bilimsel dergilerin tümünde yer alan makalelerin kimlik
bilgilerini içeren bir indeks bilgi
bankası bulunmamaktadır.
Bazı
dergiler yıllık veya daha uzun sürelerde dizinlerini yayınlamaktadırlar. Bilgi
arama çalışması sırasında ihtiyaç duyulacak derginin bütün sayılarını tek tek
taramadan önce toplu bir dizininin bulunup bulunmadığı araştırılmalıdır.
DERGİLER
(Rehberler)
(Rehberler)
Güncel
bir tam kapsamlı süreli yayınlar rehberimiz halen yok.
Yerli
1316 tam metin elektronik dergilerin bir listesi şu adresinde yer almaktadır.
www.dpp.com.tr
adresinde Doğan Dağıtım tarafından dağıtılan ülkemizde yayınlanmakta olan 747
derginin kimlik bilgileri yer almaktadır. Buradan hareketle piyasada satılmakta
olan dergilerin önemli bir kısmının bilgilerine erişmek mümkündür. Konulara
göre liste yapılmış olması bir kolaylık olarak değerlendirilebilir. Piyasada
satılmakta olan tüm dergiler için böyle bir imkan mevcut değildir.
Geçmişten
günümüze ülkemizde yayınlanmış dergilerin kimlik bilgileri Türkiye
Bibliyografyası’nın 050 kodunda yer almaktadır. Türkiye Bibliyografyası’nın her
sayısında bu bilgiler bulunduğundan her sayıda yer alan bu bölümü incelemek
gerekecektir. 1923-2005 gibi tüm dergilerin tek bir kataloğu bulunmamaktadır.
Üniversite
kütüphanelerimizin bazıları tarafından kütüphanelerinde bulunan süreli
yayınların katalogları kitap olarak yayınlanmıştır. Aranan bir derginin
bulunabilmesi için bu kataloglar taranabilir.
Hangi
derginin nerede olduğunu gösteren süreli yayın toplu katalogları çok önemlidir.
Bu tür çalışmalar ülkemizde ihmal edilmiştir, mevcut olanlar çok azdır.
Derleme
kütüphanelerinde (Milli Kütüphane, Beyazıt Devlet Kütüphanesi...) dergiler için
alfabetik kataloglar bulunmaktadır. Aradığınız derginin adına göre bu
kataloglarda inceleme yapabilirsiniz.
Konulara göre bir düzenleme bu kataloglarda bulunmamaktadır. (Milli
kütüphane, sym)
Osmanlı
İmparatorluğu’nda yayınlanmış dergi ve gazetelerin katalogları şu kitapta
listelenmiştir:
Hasan
Duman: Başlangıcından Harf Devrimine Kadar Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve
Gazeteleri Bibliyografyası ve Toplu Kataloğu, 2000.
MESLEKİ
KURULUŞLAR
Türkiye’de
kurulu bulunan derneklerin bilgileri İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi
Başkanlığında bulunmaktadır. Mevcut 175 bin civarında derneğin tam listesi
internet üzerinde hizmete sunulmamıştır. Yine de www.dernekler.gov.tr adresinde “Bilgi Edinme Yasası” çerçevesinde
talep gönderme imkanı mevcuttur.
Tarih
Vakfı tarafından STK Rehberi web sitesinde (http://www.stkrehberi.org/ )
Türkiye’de kurulu bulunan 3178 sivil
toplum kuruluşuna ilişkin bilgileri içeren ‘STK Veritabanı’ bulunmaktadır.
Bilgiler 2003 itibariyledir. Bilgi bankasının “STK Sektörü” başlığında 98
konuya göre arama tercihi mevcuttur.
Türkiye’de
halen faaliyette bulunan tüm derneklerin kimlik bilgilerini içeren güncel bir
rehber, katalog bulunmamaktadır. Geçmişte de böyle bir kitap yayınlanmamıştır.
Şu
dizinlerde arama kutularına dernekler kelimesi yazıldığında tümünü kapsamasa
da, yerli derneklerin web sitelerinin listeleri edinilebiliyor.
TEZLER
Ülkemizde
1987’den itibaren hazırlanan tezlerin bibliyografik bilgileri konu, yazar,
danışman vs. birçok değişkene göre www.yok.gov.tr/teztarama.html adresinden
sorgulanabilmektedir. Sistem üzerinde 2008 itibariyle 207 bin tezin bilgisi
bulunmaktadır. Bunlar YÖK Tez merkezine gönderilen tezlerin bilgileridir. Bu
Merkeze gönderilmeyen tezlerin bibliyografik bilgileri sistemde yer
almamaktadır. 1987-2005 yılları arasında sisteme gönderilmeyen tezlerin adedi
konusunda bir bilgi günümüze dek belirtilmemiştir.
ŞİRKETLER
Şirketlere
özel bilgiler bedeli karşılığında özel istihbarat firmalarından edinilebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder